تاوان سختی که اصلاحات خواهد داد

مجلس دهم آخرین انتخابات هیات رییسه‌ کمیسیون‌ها تخصصی خود را برگزار کرد؛ انتخاباتی که در آن «باخت» تنها عایدی لیست امید بود. لیست امید با سر و صدای زیاد و با حمایت‌های سیاسی سران اصلاحات و نیز اعتماد عمومی مردم به ویژه در تهران و کلانشهرها، بیش از یکصد صندلی سبز ساختمان بهارستان را به خود اختصاص داد. هیاهوها در همان آغاز بسیار بود. بسیاری تشکیل مجلس همسو با دولت را گامی در تحقق برنامه‌ها کلان و نوین ایران در رسیدن به جایگاهی تلقی می‌کردند که شایسته آن می‌دانستند. اما امید از همان ابتدای مجلس رنگ و رخ زرد به خود گرفت.

تعدادی از چهره‌هایی که از لیست امید به مجلس راه یافته بودند، شخصیت اصولگرایی داشتند که با اصلاح‌طلبان همراه شده بودند تا همراهی خود را با دولت امید اثبات کنند؛ دولتی که هیچ‌گاه اصالت اصلاح‌طلبی آن اثبات نشد و در کارزار اصولگرایان و اصلاح‌طلبان هر روز نام و عنوانی متناسب با یکی از دو جناح اصلی سیاسی کشور به خود می‌گرفت. لیست امید یا بهتر است بگوییم نمایندگان اصلاح‌طلب اولین شکست خود را در انتخابات هیات رییسه پذیرفتند، زمانی که محمدرضا عارف، قافیه رقابت برای کسب ریاست مجلس را به علی لاریجانی باخت و این باخت در رای‌گیری‌های سال‌های بعد هم تکرار شد. کارشناسان معتقدند اگر اعضای لیست امید همه دارای یک تفکر واحد اصلاح‌طلبی بودند، صندلی ریاست مجلس از آن شخص دیگری به جز دکتر لاریجانی می‌بود.

به هر حال دلخوش کردن فراکسیون امید به پست نایب رییس مجلس، اتفاق تکراری این سال‌های مجلس دهم است که البته در برخی سال‌ها، نصیب چهره‌های معروف اصولگرایی مانند علی مطهری می‌شد. جبهه دیگری که فراکسیون امید در انتخابات درون‌پارلمانی به آن چشم «امید» بسته بود، حضور در هیات رییسه کمیسیون‌های تخصصی خانه ملت بود که نقشی تاثیرگذار در عملکرد مجلس در حوزه‌های مختلف به عهده دارند. کمیسیون‌ها در سال‌های قبل رنگ و بویی از امید داشتند، اما حالا ولایی‌ها، گوی سبقت را فراکسیون امید ربوده‌اند. برای اینکه بدانید وضعیت برای فراکسیون امید تا چه اندازه ناامیدانه است؛ به این خبر دقت کنید؛ «زاهدی جایگزین عارف در ریاست کمیسیون آموزش مجلس شد.» محمدرضا عارف که پتانسیل بالقوه فراکسیون امید برای ریاست مجلس بود، در آخرین سال فعالیت مجلس دهم حتی ریاست بر یکی از کمیسیون‌های داخلی مجلس را هم به عهده ندارد تا بر اساس این ظرفیت بتواند در خصوص تامین نظر اصلاح‌طلبان در بحث یکی از مهم‌ترین حوزه‌های قانونگذاری یعنی آموزش، موثر باشد.

ترکیب هیات رییسه در کمیسیون‌های مجلس چگونه است؟ در آخرین انتخابات برگزار شده برای انتخاب هیات رییسه کمیسیون‌های مختلف مجلس در ۲۶ خردادماه جاری، ترکیب ۱۳ کمیسیون انتخاب و اعلام شد. انتخاب اعضای هیات‌ رییسه کمیسیون امنیت ملی به هفته آینده موکول شده است و طبق آیین‌نامه داخلی مجلس، رییس کمیسیون اصل نود با پیشنهاد اعضای کمیسیون به هیات ‌رییسه مجلس و رای اکثریت نمایندگان در صحن پارلمان انتخاب می‌شود. هشت تن از روسای هیات رییسه کمیسیون‌های داخلی مجلس (صنایع و معادن، انرژی، عمران، آموزش و تحقیقات،‌ فرهنگی، کشاورزی، آب و منابع طبیعی، شوراها و امور داخلی کشور و همچنین حقوقی و قضایی) از اصولگرایان (فراکسیون نمایندگان ولایی) و دو تن هم از نمایندگان مستقل (اجتماعی و تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس) هستند و اصلاح‌طلبان (عضو فراکسیون امید) تنها سه کرسی ریاست به کمیسیون‌های داخلی (برنامه، بودجه و محاسبات، بهداشت و درمان و نیز کمیسیون اقتصادی) را به خود اختصاص داده‌اند.

اصولگراها با هشت نماینده،‌ حضوری پررنگ در پست نایب رییس اول کمیسیون‌های داخلی مجلس دارند و همچنان اثرگذاری و اثربخشی خود را در مجلس حفظ کرده‌اند و در این عرصه هم نسبت به اصلاح‌طلبان و فراکسیون امید پیشتاز هستند که در این پست عملکردشان در انتخاب شدن سه نماینده است؛ همانند تعداد پست‌های ریاست بر کمیسیون‌ها. با نگاهی به اعضای هیات رییسه کمیسیون‌های داخلی مجلس که شامل رییس، نایب رییس اول، نایب رییس دوم، دبیر اول، دبیر دوم و سخنگو می‌شود (در کل ۷۸ نفر برای ۱۳ کمیسیونی که در آنها انتخابات انجام شده است) باز هم می‌توان به شکست فراکسیون امید در آخرین انتخابات داخلی مجلس دهم پی برد. اصلاح‌طلبان در حالی ۲۴ عضو در هیات رییسه کمیسیون‌های داخلی مجلس دارند که اصولگرایان با ۳۹ نماینده پیشتازی خود را در این عرصه هم به رقیب منفعل خود تحمیل کرده‌اند. 

هیاهوی مجلس به دنبال سکوت‌های آزاردهنده محمدرضا عارف، رییس فراکسیون امید و گزینه اصلاح‌طلبان برای تصدی کرسی ریاست مجلس به یکباره تمام شد. همان ایام بود که با رای برخی از اعضای فراکسیون امید (که با لیست امید و کمترین هزینه‌ای به مجلس راه یافته بودند) به رقیب محمدرضا عارف (یعنی علی لاریجانی) در ریاست مجلس و نیز بیان نطق‌های پیش از دستور که با «به نام خداوند رنگین‌کمان و پروانه‌ها» آغاز می‌شدند و یا حضور در صحن مجلس را حق خود و خانواده‌شان از سفره انقلاب می‌دانستند، ضعف در ساختارسازی فراکسیون امید مشاهده شد.

لیستی که بر اساس سفارش همراهان رییس دولت اصلاحات و همچنین لابی‌ها و زد و بند بازی‌های سیاسی بسته شد، با همان سفارش‌ها و لابی‌ها، کارگرد خود را از دست می‌دهد؛ اما آنچه مهم است، فرصت‌سوزی اصلاح‌طلبان از ظرفیتی است که انتخابات مجلس دهم در اختیار آنها قرار داد و به نظر می‌رسد که اصلاح‌طلبان بابت عملکرد لیست و فراکسیون امید در مجلس دهم باید تاوان سختی را بپردازند، تاوانی که فرصت جبران آن شاید چندین دوره مجلس طول بکشد.

جواد شمس