عمران مرادی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در روزهای اخیر، برخی رسانه‌ها و کاربران فضای مجازی با استناد به تقارن ماه کامل ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ با عنوان «ماه صورتی»، مطالبی منتشر کرده‌اند که متأسفانه حاصل نوعی خلط مفهومی میان دو موضوع مستقل از یکدیگر است؛ یکی پدیده نجومی مربوط به کمترین ارتفاع ماه کامل در خرداد امسال و دیگری مفهومی فرهنگی با عنوان ماه صورتی که در فرهنگ بومی آمریکای شمالی شناخته شده است.
وی افزود: نخست باید تأکید کرد که ماه در هر ماه قمری یک بار به دور زمین می‌گردد، اما این گردش به‌دلیل ماهیت بیضوی مدار ماه، تکراری کاملاً مشابه نیست، یعنی حرکت مداری ماه نه از یک نقطه آغاز می‌شود و نه دقیقاً به همان نقطه ختم می‌شود. در نتیجه، ارتفاع ماه کامل در آسمان نیز همواره یکسان نیست. گاهی در اوج قرار دارد و گاهی در حضیض و این تفاوت باعث می‌شود که ماه کامل در بعضی زمان‌ها ارتفاع بالاتری در آسمان شب داشته باشد و در برخی زمان‌ها، از جمله در ۲۱ خرداد امسال (۱۴۰۴)، در حداقل ارتفاع خود نسبت به افق دیده شود.
این مدرس و پژوهشگر نجوم ادامه داد: این پدیده که ماه کامل در پایین‌ترین نقطه از مسیر حرکتی‌اش در آسمان ظاهر می‌شود، هر ۱۸ سال و شش ماه یک‌بار تکرار می‌شود و آخرین‌بار در سال ۲۰۰۶ اتفاق افتاده بود. چنین پدیده‌ای، از دید علاقه‌مندان و رصدگران حرفه‌ای آسمان شب، قابل مشاهده و اندازه‌گیری است، هرچند ممکن است برای عموم مردم به شکل محسوسی تفاوت ایجاد نکند، اما نکته مهم و مایه خلط بحث آن است که برخی این ماه کامل خرداد را با عنوان «ماه صورتی» معرفی کرده‌اند، حال آنکه این نام‌گذاری هیچ‌گونه مبنای نجومی یا علمی ندارد و صرفاً یک نام سنتی در فرهنگ بومیان آمریکای شمالی است.
مرادی اضافه کرد: براساس آن فرهنگ، اولین ماه کامل فصل بهار که هم‌زمان با شکوفایی گل‌های صورتی‌رنگ وحشی(به‌ویژه در حوالی ماه آوریل و اوایل مه میلادی) دیده می‌شد، با عنوان «ماه صورتی» شناخته می‌شده است. بر این مبنا، ماه صورتی معمولاً در بازه اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت(براساس تقویم شمسی) قرار می‌گیرد و هیچ ربطی به ماه کامل خرداد ندارد، یعنی ماه کامل ۲۱ خرداد نه از نظر نجومی دارای ویژگی صورتی‌رنگ بودن است و نه از نظر تاریخی و فرهنگی به‌عنوان ماه صورتی شناخته می‌شود. در همین فرهنگ‌ها، ماه کامل خرداد معمولاً به‌عنوان ماه توت‌فرنگی شناخته می‌شود، چراکه این ماه مصادف با فصل برداشت توت‌فرنگی در شمال شرق آمریکای شمالی است. این نام نیز همچون ماه صورتی، صرفاً یک نام‌گذاری سنتی و کشاورزانه است و هیچ‌گونه تغییری در ویژگی‌های فیزیکی یا نوری ماه ایجاد نمی‌کند.
وی افزود: آنچه در ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ رخ می‌دهد، یک پدیده مهم نجومی از منظر حداقل ارتفاع ماه کامل در آسمان است که از منظر علمی و نجومی شایان توجه است، اما اطلاق عنوان ماه صورتی به این ماه کامل، ناصحیح و برگرفته از سوءتفاهم یا ترجمه‌های نادقیق درباره‌ی نام‌گذاری‌های سنتی در فرهنگ‌های دیگر است.
پژوهشگر نجوم درباره نام‌گذاری ماه به این صورت بیان کرد: پدیده‌هایی مانند «ماه صورتی» یا «ماه خونین» از دیرباز در فرهنگ‌های گوناگون، به‌ویژه در میان بومیان آمریکای شمالی، اقوام چینی و برخی تمدن‌های باستانی، بار معنایی، اسطوره‌ای و تقویمی داشته‌اند. این نام‌ها اغلب با چرخه‌های کشاورزی، شکار و زیست فصلی طبیعت در ارتباط بوده‌اند و بیشتر از آنکه معنایی نجومی داشته باشند، مفاهیمی نمادین و فرهنگی بوده‌اند. برای نمونه، ماه صورتی معمولاً به زمانی اشاره دارد که گل‌های وحشی در طبیعت شکوفا می‌شوند؛ بنابراین در فرهنگ‌ها و ادبیات سنتی، سمبلی مثبت و سرشار از زندگی تلقی شده است.
مرادی ادامه داد: در فرهنگ‌های دیگر نیز نام‌هایی چون «ماه کاشت» یا «ماه شکار» رایج بوده است؛ ماه کاشت به زمانی اطلاق می‌شده که کشاورزان حتی شب‌ها زیر نور ماه به کاشت یا برداشت محصول می‌پرداختند، و ماه شکار نیز معمولاً به شب‌های روشن پاییز، زمانی که امکان شکار زیر نور ماه فراهم بوده، نسبت داده می‌شده است. از منظر علمی، این نام‌گذاری‌ها هیچ تأثیری بر ویژگی‌های فیزیکی یا مداری ماه ندارند و جنبه نجومی خاصی را بیان نمی‌کنند، اما در عین حال، همین نام‌ها و نمادها که اغلب شاعرانه و اسطوره‌ای هستند، نقشی مهم در پیوند میان تجربه‌های زیسته انسان با پدیده‌های آسمانی ایفا کرده‌اند.
وی گفت: این ارتباط فرهنگی میان انسان و آسمان، که از دیرباز در ادبیات و هنر بازتاب یافته، هنوز هم می‌تواند نقطه آغاز دل‌پذیری برای جذب علاقه عمومی به دانش، به‌ویژه دانش ستاره‌شناسی باشد.
- 13
- 5
