اسپیس ایکس و آخرین گام های موفقیت در بازگرداندن پرتاب فضایی انسانی

سال ۲۰۱۹، ممکن است سالی باشد که فضانوردان آمریکایی بعد از ۸ سال وقفه دوباره بتوانند از خاک آمریکا به مدار سفر کنند. با بازنشستگی شاتل در سال ۲۰۱۱، این سفرها نیز متوقف شده بود و سرانجام، پروازهای مقدماتی برنامه‌ی خدمات تجاری ناسا در ماه‌های آتی آغاز می‌شود.

اگر روند فعلی بدون وقفه انجام شود، اسپیس‌ایکس ممکن است اولین شرکتی باشد که با وسیله‌ی نقلیه اختصاصی خود دو فضانورد را به فضا می‌فرستد. مراحل آماده‌سازی و معرفی برنامه‌ها در مرکز فرمان‌دهی اسپیس‌ایکس در هاوتورن کالیفرنیا انجام می‌شود. در آنجا، می‌توان تا حدی آنچه را به‌چشم دید که قرار است فصل جدیدی در سفرهای فضایی آینده رقم برند.

اسپیکس‌ایکس و رقیب آن، شرکت فضایی بوئینگ، درادامه‌ی برنامه‌های ناسا به توسعه و ساخت دو کپسول فضایی مشغول هستند که برای فرستادن به فضا و حفظ فضانوردان در مدارهای پایین زمین کارایی دارد. بوئینگ وسیله جدیدی با نام استارلاینر CST-100 ساخته و درمقابل، اسپیس‌ایکس کپسول دراگون را ارتقا داده که هم‌اکنون برای حمل‌ونقل تجهیزات و منابع به ایستگاه فضایی و تخلیه بار از آن مشغول فعالیت است. پس از ۵ سال تحقیق و توسعه، به‌زودی زمان آن می‌رسد که کپسول دراگون اسپیس‌ایکس محموله‌ی ارزشمندتری همچون فضانوردان را با خود حمل کند.

هدف بزرگ برنامه‌ی خدمات تجاری فضایی، ساخت و استفاده از دو وسیله‌‌ی ایمن آمریکایی با قابلیت انتقال دو فضانورد به ایستگاه بین‌المللی فضایی و باز‌گشت از آن طی اجرای منظم برنامه‌ی فضایی ناسا است. انتقال فضانوردان به فضا برنامه‌ای بود که طی لغو برنامه‌ی پرواز شاتل‌ها در آمریکا لغو شد و روسیه و دیگر شرکای بین‌المللی ایستگاه فضایی فضانوردان آمریکایی را منتقل کردند.

ناسا با تکیه بر مفهوم خدمات تجاری فضایی برای تحقق انتقال فضانوردان از آمریکا به فضا،شرکت‌های خصوصی را تشویق کرد. همین عامل باعث مشارکت عملی و مالی بوئینگ و اسپیس‌ایکس در این پروژه شد. ناسا علاوه‌بر کاهش هزینه‌ها و رسیدن به مقصود دیرینه‌اش، بر تمام فعالیت‌ها نیز نظارت می‌کند.

اسپیس‌ایکس اولین فضانوردان را با دراگون به فضا می‌فرستد

در اوت۲۰۱۸، ناسا اولین دسته‌ی ۹ نفری از فضانوردان آمریکایی را معرفی کرد که شامل ۷ مرد و ۲ زن بودند و در تیم‌های ۲ نفره و ۳ نفره تقسیم شده بودند. این فضانوردان با وسایل بوئینگ و اسپیس‌ایکس به فضا خواهند رفت. اگر برنامه درست پیش رود، اولین فضانوردانی که در برنامه‌ی تجاری فضانورد پرواز به فضا را تجربه خواهند کرد، باب بنکن و داگ هارلی هستند. این دو از فضانوردان کارآزموده‌ی ناسا هستند که اولین خدمه‌ی پرواز دراگون اسپیس‌ایکس خواهند بود.

در‌حال‌حاضر، هدف آن‌ها پرواز با دراگون و انجام سفر دوهفته‌ای به ایستگاه فضایی بین‌المللی است تا به‌عنوان بخشی از آزمایش و انجام موفقیت‌آمیز، مجوز استفاده از وسیله‌ی نقلیه‌ی جدی برای ورود به چرخه‌ی خدمت صادر شود. آن‌ها درون دراگون اسپیس‌ایکس به‌وسیله‌ی موشک فالکون ۹ همین شرکت به مدار می‌روند و در ایستگاه فضایی توقفی خواهند کرد. سرانجام، با ترک ایستگاه به‌سمت زمین بازمی‌گردند تا دراگون با کمک چترهایش در اقیانوس فرود بیاید.

بنکن و هارلی از فضانوردانی هستند که سفر به فضا را با شاتل تجربه کردند و با گذراندن دوره‌ی آموزش برای این وسیله‌ی جدید آماده شده‌اند. ازآنجا‌که فضاپیمای دراگون از ساخته‌های اسپیس‌ایکس است، مسئولیت آموزش و آماده‌سازی خدمه و اشخاص برای سفر نیز برعهده‌ی این شرکت است. با وجود‌‌ این روند جدید آموزشی، فضانوردان می‌گویند تغییر‌های شدیدی در روال و برنامه‌ی تمرینی خود نداشتند. بنکن معتقد است آموزش وسایل نقلیه مشابه هم است؛ هر چند این وسیله هواپیما یا خودرو نیست. بنکن می‌گوید:

البته، راندن خودرو از سفینه‌ی فضایی راحت‌تر است؛ اما منظورم این است که شما در‌حال‌یادگیری و درک سیستم هستید. آموزش می‌بینید چگونه با وسیله‌ی نقلیه ارتباط برقرار کنید و در هنگام بروز عملکرد بد و ناقص سیستم با چه دشواری‌های احتمالی رو‌به‌رو خواهید شد. به‌نوعی شما یاد می‌گیرید چگونه با ماشین در فضا زندگی کنید.

اسپیس‌ایکس با ساخت کپسول شبیه‌سازی به فضانوردان فرصت داده تا در آن، آنچه تمرین کنند که در فضا تجربه خواهند کرد. این دستگاه بازسازی تقریبا کاملی از کنسول داخلی کپسول دراگون ازجمله صندلی‌ها و دریچه‌ها و صفحه‌های نمایش لمسی است که وضعیت پرواز را نمایش می‌دهند.

کابین درونی فضاپیمای دراگون بسیار ساده‌تر از درون شاتل است که هزاران سوئیچ و مدارشِکَن در کابین خلبان به‌چشم می‌خورد. فضای درونی کپسول حقیقی نیز برای قد فضانوردان مناسب‌تر است و با وجود لباس فضای جدید و دست‌کش‌هایی که با صفحه‌های نمایشی ارتباط خوبی برقرار می‌کنند، فضانوردان فضای بیشتری تجربه می‌کنند. در‌عین‌حال، اطراف آن‌ها محلی برای قرارگرفتن بار و دیگر وسایل نیز موجود است. درمجموع، دراگون با قابلیت حمل ۶،۰۰۰ کیلوگرم و حجم ۲۵ مترمکعب به فضا فرستاده می‌شود؛ هرچند در بازگشت، این اعداد کاهش پیدا می‌کند و قبل از ورود مجدد به زمین، بخشی به‌نام ترانک و سیستم خورشیدی از دراگون جدا می‌شوند. روند توسعه‌ی دراگون به‌نحوی برنامه‌ریزی‌شده که طی پروازها از حمل بار تا حمل ۷ فضانورد پیوسته ارتقا یابد.

بخش مهمی از روند تمرین‌ها متمرکز به جزئیات کوچک است که تاحدممکن اشتباه‌ها را کاهش دهد و فضانوردان بدانند چگونه می‌توانند مشکل‌ها را درصورت نیاز حل کنند. هرچند فعالیت آن‌ها در حین پرواز به‌دلیل خودکاربودن سیستم و پشتیبانی از مرکز کنترل عملیات از روی زمین چندان زیاد نیست. آموزش‌های این دو فضانورد هر هفته با رفتن از خانه و مراجعه به مرکز فرمان‌دهی اسپیس‌ایکس ادامه خواهد داشت تا زمان موعد برای پرتاب به فضا فرابرسد.

این مأموریت که به‌نام DM-2 شناخته می‌شود، برای ژوئن‌۲۰۱۹ برنامه‌ریزی شده است؛ اما قبل از این عملیات، اسپیس‌ایکس باید بتواند عملیات موفقی به‌نام DM-1 را انجام دهد و دراگون را بدون خدمه آزمایش کند. افزون‌براین، زمان عملیات DM-1 چندین‌بار تغییر کرده است. ناسا آن را ۷ژوئن تعیین کرده بود که با تغییراتی به ۱۷ژوئن رسید. اخیرا، آژانس فضایی اعلام کرده این عملیات در فوریه انجام می‌شود. این، تأخیر دیگری است که بسیاری دلیلش را تعطیلی اجباری دولت ترامپ می‌دانستند. درنهایت، ۲مارس (برابر با ۱۱اسفند) به‌عنوان زمان پرتاب نخستین دراگون سرنشین‌دار تعیین شد.

با وجود این تاریخ‌های پیش‌بینی‌ناپذیر، فضانوردان می‌گویند باید در برنامه‌ی زندگی خود انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند. این وضعیت در برنامه‌ی پرتاب شاتل‌ها نیز تجربه شده بود. طبق تجربه‌ای که به‌دست آورده بودند، آن‌ها دو نوع برنامه برای خود طراحی می‌کنند و به‌نوعی برای یک زمان می‌توانند از بین برنامه انتخاب و یک کار را انجام دهند.

فضانوردان در تعطیلات آخر هفته، همان‌قدر که آماده هستند به پیک‌نیک بروند، مهیا هستند تا با موشک به فضا پرتاب شوند و تنها کاری که باید انجام دهند، انتخاب اولویت‌ها است. البته تجربه به آن‌ها نشان داده که پرتاب راکت اولویت درجه‌ی یک خواهد بود؛ اما برای ناسا مهم‌ترین اولویت اطمینان از امنیت و صحت عملکرد وسایل است. در انجام عملیات DM-1 که دراگون بدون خدمه آزمایش می‌شود، ناسا تمام توانش را به‌کار می‌گیرد تا ارزیابی دقیقی از این عملیات کند. هنوز سؤال‌های بسیاری تا قبل از پرواز نهایی دو فضانورد به‌وسیله‌ی فضاپیمای دراگون باید جواب داده شود تا اولین تجربه‌ی موفق برنامه‌ی خدمات فضایی تجاری محقق شود.

اگر بوئینگ در رقابت از اسپیس‌ایکس پیشی بگیرد، اولین مسافران استارلاینر سه فضانورد خواهند بود. اریک بو و نیکول اُناپو، مان و فضانورد سابق و کریس فرگوسن، کارمند بوئینگ اولین پرواز را برای کسب مجوز پروازهای استارلاینر انجام خواهند داد. برای دو فضانوردی که برای سفر با دراگون در‌حال آماده‌شدن هستند، مهم‌ترین موضوع اولین‌بودن در این رقابت نیست. آن‌ها می‌توانند از فلوریدا کارشان را شروع کنند؛ همان‌طورکه فضانورد بنکن معتقد است صرف بخت استفاده از این وسیله و سفر به فضا دلیل کافی برای خوشحالی است.

عبدالصمد حسینی