از پیشینه دستگاه عابربانک تا امروز؛ همراه با ما در سفری به گذشته و آینده پرطرفدارترین وسیله پرداخت!

دستگاه عابربانک

خودپرداز چیست؟

خودپرداز Amated Teller Machine که به اختصار ATM نامیده می شود نوعی درگاه بانکی است که با دستگاهی الکترونیکی امور مختلف و تعریف شده ای را برای مشتریان بانکی انجام می دهد. افراد می توانند در هر زمان یا مکانی با قرار دادن کارت عابر در دستگاه و وارد کردن یک گذرواژه از حساب خود پول برداشت کرده یا موجودی خود را چک کنند بدون اینکه به شمارشگر انسانی نیاز باشد. بسیاری از خودپردازها توانایی واریز پول، چک یا جابجایی میان حسابی را دارند.

نخستین خودپرداز خاورمیانه در ایران و با بانک بیمه بازرگانان در تهران ایجاد شد. امروزه بیشتر دستگاه ها خودپرداز به شبکه شتاب متصل هستند که این شبکه امکان برداشت، مشاهده موجودی کارت های بانک های متفاوت از همه خودپردازها را فراهم می کند. در ایران می توان به وسیله دستگاه های خودپرداز قبض های عمومی مانند آب، برق یا تلفن را نیز پرداخت کرد. 

تاریخچه دستگاه عابربانک

سخت‌افزار دستگاه خودپرداز:

دستگاه خودپرداز معمولا از اجزای زیر تشکیل می شود: 

CPU که جهت کنترل رابط کاربری و دستگاه معامله نصب می شود. 

cart reader یا تراشه که خواننده مغناطیسی کارت است و مشتری را شناسایی می کند.

EPP4 یک پین پد برای پذیرش و رمزگذاری شماره شناسایی شخصی به عنوان بخشی از یک محفظه ایمن ساخته شده (مشابه در طرح با صدای لمس یا صفحه کلید ماشین حساب)

یک محفظه امن نمایش برای رمزگذاری ایمن و استفاده توسط مشتری جهت انجام معاملات 

معمولاً نزدیک صفحه نمایش؛ دکمه‌های کلیدی عملکرد قرار می گیرند یا صفحه لمسی جهت انتخاب جنبه‌های مختلف معامله استفاده می‌شود. 

چاپگر ضبط (برای تهیه سابقه معامله به مشتری)

Vault برای ذخیره قطعات ماشین آلات که نیاز به دسترسی محدود دارند

Housing برای زیبایی‌شناسی و پیوستن به علائم

سنسورها و شاخص‌ها:

باتوجه به اینکه تقاضای محاسبات سنگین افزایش یافته و قیمت معماری های رایانه ای شخصی کاهش داشته است، دستگاه های خودپرداز از میکروکنترلرها یا مدارهای مجتمع ویژه برنامه استفاده می کنند و از معماری های سخت افزاری رایانه ای مانند USB برای وسایل جانبی خود بهره می گیرند. 

صاحبان مشاغل معمولا دستگاه‌های خودپرداز را از ارائه دهندگان خدمات اجاره می‌دهند. با این حال، بر اساس شاخص اقتصاد، قیمت تجهیزات تا حدی کاهش یافته‌است.

درباره دستگاه عابربانک

مکان نصب دستگاه خودپرداز یا عابر بانک:

دستگاه های خودپرداز را می توان در هرمکانی قرار دارد اما معمولا در درون بانک یا نزدیکی مراکز خرید، فروشگاه ها، فرودگاه ها، ایستگاه مترو، پمپ بنزین و... آنها را نصب می کنند. در کشتی های تفریحی هم می توان دستگاه های خودپرداز را مشاهده کرد که ملوانان برای افزایش حقوق استفاده می کنند. 

دستگاه های خودپرداز ممکن است در محل کار نصب شوند. دستگاه‌های خودپرداز در محوطه معمولاً پیشرفته‌ترین و multi هستند که قابلیت های شعبه بانکی را تکمیل خواهند کرد البته قیمت بیشتری هم دارند. 

دستگاه های خارج از ساختمان توسط موسسات مالی و سازمان های فروش مستقل مستقر می شوند و می توانند نیازهای ساده برای پول نقد را به راحتی تامین کنند پس به طورکلی دستگاه های تک کاره قیمت پایین تری نسبت به نوع قبلی دارند. 

بانک ها در آمریکا، کانادا برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس بسته با نیاز جامعه از یک خودرو هم برای دسترسی به دستگاه خودپرداز استفاده می کنند. 

کشورهایی مانند هند همچنین برخی از کشورهای آفریقایی در سال های اخیر از دستگاه های خودپرداز استفاده می کنند که با کمک انرژی خورشیدی فعالیت دارند. 

مرتفع‌ترین خودپرداز در گردنه خنجراب در پاکستان واقع شده‌است. این دستگاه خود پرداز در ارتفاع ۴۶۹۳ متری توسط بانک ملی پاکستان نصب شده‌است و برای کار در دماهای پایین‌تر از ۴۰ درجه سانتیگراد طراحی شده‌است.

تاریخچه عابر بانک:

چندین تیم در سرتاسر جهان در دهه ۱۹۶۰ گرد هم آمدند تاروشی نوین برای برداشت پول نقد از بانک به صورت مستقل و قانونی ابداع کنند. جدول زمانی ظهور و گسترش دستگاه عابر بانک در زیر آمده است:

یک آمریکایی به نام لوتر جرج سیمیجیان در سال ۱۹۶۰ بانکوگراف را اختراع کرد، این دستگاه به مشتریان امکان می داد تا از پول نقد و چک جهت واریز یا برداشت استفاده کنند.

چند هفته بعد دومین دستگاه خودپرداز جهان در سال ۱۹۶۷ در سوئد نصب شد و که موفقیت جهانی محسوب می شد و گسترش پیدا کرد. 

اولین دستگاه عابربانک

دستگاه خودپرداز در ایران:

در سال ۱۳۵۰ شمسی معادل ۱۹۷۱ میلادی بعد از چهارسال از اختراع ماشین پرداخت پول جهان؛ بانک تهران برای ورود و به کارگیری دستگاه خودپرداز از یکی از مدعیان این اختراع یعنی چاب ام دی تو اقدام کرد. بعد از ورود ۶ دستگاه و نصب آنها در تهران ۶ عدد دستگاه جدیدتر دیگر یعنی چاب ام دی فور اس را نیز خریداری کرد و خودپردازهای ایران را به ۱۲ عدد رساند. 

۶ دستگاه اولیه در تهران در شعب چهار راه ‌پهلوی، تخت جمشید، جمالزاده، تجریش، بازار و فردوسی نصب شدند و ۶ دستگاه دیگر هم در شهرستان‌های چالوس، اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز و رشت قرار گرفتند. 

در همان زمان بانک سپه هم برای خرید چند دستگاه خودپرداز مدل چاب ام دی تو اقدام کرده بود اما از آنجایی که ووچرهای یک بار مصرف مانند کارت های هدیه امروزی بودند تنها یک تراکنش در اختیار مشتریان قرار می داد و آنها می توانند تنها یک پاکت حاوی ۱۰۰۰ تومان وجه نقد از دستگاه دریافت کنند. به همین دلیل چندان مورد استقبال قرار نگرفت و مدیران بانکی هم  برای توسعه پرداخت الکترونکی خود در آن زمان اقدام دیگری نکردند. 

مشتریان کلیه شعب بانک تهران از قبیل شعب دارنده خودپرداز یا بدون خودپرداز می توانستند برای دریافت کارت اقدام کنند اما دارندگان کارت نمی توانستند به حساب خود دسترسی داشته باشند یا از موجود آن اطلاعات کسب کنند. در حقیقت این کارت ها فقط برای مشتریانی صادر می شد که دفاتر بانک نشان می داد متوسط موجودی روزانه آن‌ها بیش از مبلغ معینی (به روایتی ۷۰۰۰ تومان در سال ۱۳۵۵) باشد، چرا که با سقف یک بار در روز و در هر بار استفاده از کارت در یکی از دستگاه‌های مزبور، یک پاکت حاوی ۳ هزار تومان بوده است. 

بعدها در سال ۱۳۵۵ مبلغی بالغ بر ۷ هزارتومان به دارندگان کارت تحویل داده می شد، سپس در روزکار بعدی و بعد از اینکه مسئول حساب های را بررسی می کرد و ژورنال های این دستگاه چک می شدند، پول توسط شعب مربوطه از حساب مشتری کسر می شد. این اقدامات عنوان شده رد بانک های ایران با بانک های اروپایی و آمریکایی همزمان بود. 

یکی از ۱۲ دستگاه عنوان شده یعنی نمونه دستگاه چاب ام دی فور اس مربوط به بانک تهران امروزه در شعبه دهم دی مشهد بانک ملت نگهداری می‌شود.

تا پیش از سال ۱۳۷۰ شمسی معادل ۱۹۹۱ میلادی شرکت ایران ارقام موفق شد تا ۱۰ دستگاه خودپرداز ان سی آر را وارد کند که با استقبال زیادی مواجه نشد به همین دلیل مورد دیگر وجود ندارد.

دستگاه عابربانک یا خودپرداز

معروفیت خودپردازها:

در دهه ۸۰ اوج معروفیت خودپردازها را شاهد هستیم به طوریکه امروزه بیشتر از ۳ میلیون دستگاه خودپرداز در جهان مورد استفاده است و حتی یک مورد آنها در قطب جنوب نصب شده است. 

باید اشاره کرد که هر ۳ دقیقه یک دستگاه خودپرداز در جهان نصب می شود. بسیاری از مشکلات با نصب این اختراع برطرف شد به طوری که مشتریان پیش از خودپرداز برای دسترسی به پول های خود با مشکل مواجه بودند زیرا آنها حقوق خود را به صورت نقدی دریافت و قبض هایشان را نیز به پول نقد پرداخت می کردند. اما پس از آن دستگاه‌های خودپرداز همراه بانکی بسیار راحت‌تر و کارآمدتر شدند.

قابلیت اطمینان:

پیش از اینکه یک دستگاه عابربانک را در یک مکان عمومی نصب کنند با پول و سامانه ای رایانه ای با پشتی که اجازه انجام معاملات را می دهد تحت آزمایش گسترده قرار می دهند. مشتریان بانکی انتظار زیادی از دستگاه های خودپرداز دارند آنها اعتبار زیادی به این موضوع می دهند به همین دلیل انگیزه لازم را برای خدمات از آن دارند، همین موضوع سبب می شود که دستگاه هایی تولید شود با حداقل مقداری خرابی. عواقب مالی ناشی از کار نادرست دستگاه نیز درجه‌های بالایی از انگیزه برای به حداقل رساندن نقص را فراهم می‌کند.

دستگاه‌های خودپرداز و شبکه‌های الکترونیکی مالی پشتیبانی، به‌طور کلی بسیار قابل اعتماد هستند ، که معیارهای صنعت به‌طور معمول ۹۸٫۲۵٪ مشتری را برای دستگاه‌های خودپرداز و در دسترس بودن تا ۹۹٫۹۹۹٪ برای سامانه‌های میزبان که شبکه‌های خودپرداز را مدیریت می‌کنند، تولید می‌کنند. درصورتی که شبکه های دستگاه خودپرداز از خدمات خارج شوند انکان دارد مشتریان تا زمان شروع ساعات بانک نتوانند معاملات خود را انجام دهند. 

گردآوری: بخش علمی سرپوش