شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲
کد مقاله: ۱۴۰۱۱۱۰۰۵۴

تاریخچه تکامل قطار و راه آهن در ایران و جهان

تاریخچه قطار و راه آهن,تاریخچه تکامل راه آهن و قطار,بررسی تاریخچه قطارهاتاریخچه راه آهن و قطار
یکی از مهمترین پیشرفت هایی که در زمینه حمل و نقل ایجاد شد مربوط به قطار و راه آهن می باشد، از زمانی که این وسیله اختراع شد تا کنون شاهد پیشرفت های بسیاری بوده ایم. در ادامه این مطلب سرپوش به بررسی تاریخچه قطارها و چگونگی ورودشان به کشورمان می‌پردازیم.

قطار:

یکی از مهمترین و مطرح ترین وسیله هایی که برای حمل و نقل در تمام دنیا که به جهت جابجایی و حمل بار استفاده می شود قطار است. این وسیله شامل واگن هایی می باشد که یک لوکوموتیو آن را روی ریل های راه آهن جابجا می کند. قبل از پیشرفت ها یعنی در اولین قطارها به وسیله بخار واگن ها را حرکت می دادند، اما امروزه بیشتر قطارها از نوع دیزلی و الکتریکی می باشند. با توجه به کارکردی که قطارها دارند به دو دسته مسافربری و باربری تقسیم می شوند که امروزه نوع سومی هم دیده می شود که قطارهای گردشگری هستند و به منظور جذب گردشگر و دلایل فرهنگی، افتصادی به ناوگان مسافربری و حمل و نقلی جهان اضافه شده اند. برخی قطارها نیز ترکیبی از قطار باری و مسافری هستند.

تاریخچه قطار و راه آهن,تاریخچه تکامل راه آهن و قطار,چگونگی ورود قطارها به ایرانتاریخچه راه آهن و قطار در جهان

نیروی محرکه:

نخستین قطارها با استفاده از طناب منتقل یا با نیروی جاذبه گاهی هم با اسب کشیده می شدند. از اوایل قرن نوزدهم به بعد تقریبا همه قطارها با استفاده از لوکوموتیو بخار حرکت می کردند. از دهه ۱۹۱۰ به بعد لوکوموتیوهای بخار شروع به جایگزینی با موتورهای دیزلی و الکتریکی کردند. با وجودی که انواع جدید پیشرانه بسیاری پیچیده و گران تر از نیروهای بخار بودند اما بسیار تمیز بودند و دیگر نیازی به نیروی انسانی زیادی نداشتند. 

تقریبا در همه زمان های استفاده از قطارهایی خودکششی چه به صورت برقی و چه به صورت دیزلی برای مسافربری رونق گرفتند. تا دهه ۱۹۷۰ هم برای استفاده های روزمره بیشتر کشورها دیزلی سازی لوکوموتیوها تکمیل شد. از لوکوموتیو های بخاری هنوز هم جهت راه آهن های میراثی جهت گذراندن اوقات فراغت و توریست ها استفاده می کنند. 

کشش الکتریکی هزینه کمتری برای هر کیلومتر کارکرد قطار ارائه می دهد، اما به دنبال هزینه اولیه ی بالایی که فقط برای مسیرهای پر رفت و آمد دارد توجیه اقتصادی خواهند داشت. باوجودی که هزینه ساخت ریل و تجهیزات به ازای هر کیلومتر برای قطارهای کشش الکتریکی نسبت به لوکوموتیوهای دیزلی بیشتر است، اما کشش الکتریکی برای عملکرد دراز مدت و بدون وقفه بسیار قابل اطمینان تر بودند زیرا در برخی کشورها هزینه واردات گازوئیل بسیار بالاتر است. قطارهای برقی جریان الکتریکی مورد نیاز خود را از طریق خطوط برق هوایی یا از طریق سیستم برق ریل سوم دریافت می‌کنند.

یکی از فناوری های در حال توسعه که امروزه در رابطه با نیروهای محرکه قطارها استفاده می شود سلول های سوختی می باشد که مزیت های عدم نیاز به تاسیسات برق رسانی در محل را با مزیت عدم انتشار آینده ترکیب می کند، اما مشکل اساسی که وجود دارد به هزینه اولیه بسیار بالای وسایل نقلیه با سلول های سوختی برمی گردد.  

قطارهای اولیه:

بسیاری از ما قطار را وسیله ای بسیار بزرگ و سنگین می دانیم که روی ریل هایی فولای در مسیری مشخص حرکت می کند. این تصور کاملا درست است اما نه برای قطارهای قرن شانزدهم. در این دوره انسان از قطارهایی با جنس چوب استفاده می کرد که واگن های آن توسط دو یا چند اسب روی ریل به حرکت در می آمدند. 

قطار های بخار:

نسل دوم قطارها سبب شد که صنعت راه آهن به شکل امروزی ایجاد شود و این موضوع به بعد از قرن نوزدهم مربوط می باشد، زمانی که در سال ۱۸۰۴ فردی به نام ریچارد ترویتیک توانست با استفاده از نیروی بخار، قطاری را روی ریل آهن حرکت دهد. این اختراع در منطقه ولز جنوبی در انگلستان صورت گرفت و نقطه عطفی در ساخت قطارهای مدرن محسوب می شد. 

ریچارد در ابتدا یک لوکوموتیو ساخت که می توانست باری به اندازه ۲۰ تن را حمل کند، بعد از آن توانست لوکوموتیو مسافربری را نیز طراحی کند. وی مردم را سوار قطار می کرد و دور شهر می چرخاند این کار بیشتر جنبه تفریح و سرگرمی داشت و کمتر کسی از آن با عنوان حمل و نقل استفاده می کرد تا زمانی که در یکی از روزها چرخ های لوکوموتیو شکست و کمتر کسی از قطارهای بخار ریچارد استفاده می کرد. ریچارد نیز تمایلی به تعمیر قطار پیدا نکرد و قطار مسافربری وی در گوشه ای از ولز جنوبی رها شد.

تاریخچه قطار و راه آهن,تاریخچه تکامل راه آهن و قطار,قطارهای بخارتاریخچه راه آهن و قطار؛ قطارهای بخار

ترابری عمومی با قطار:

اولین نفری که توانست قطار را به عنوان وسیله ترابری عمومی معرفی کند؛ جورج استفنسون بود. او برای ساخت این قطار از همان ایده ریچارد در قطار بخار استفاده کرد، با این تفاوت که قطار او عظیم تر بود و امکانات بیشتری نیز داشت. جورج استفنسون این قطار را با هدف حمل و نقل بار و مسافر به مردم انگلستان معرفی کرد.

امروزه استفاده از قطارهایی که با نیروی بخار کار کنند وجهه عمومی ندارند اما در نقاط مختلف دنیا به چشم می خورند، اصولا این قطارها با هدف حفظ تاریخچه صنعت راه آهن نگهداری می شوند. در ایران نمونه های متعددی از این نوع قطارها در دوره ناصرالدین شاه وارد ایران و در آن باقی ماند. این قطارها در ایران با عنوان ماشین دودی شناخته می شدند.

تاریخچه قطار و راه آهن,تاریخچه تکامل راه آهن و قطار, ترابری عمومی با قطارهاتاریخچه راه آهن و قطار؛ ترابری عمومی با قطارها

تاریخچه راه آهن در ایران:

قبل از اینکه به این موضوع پرداخته شود باید اشاره کرد باوجودی که امکان تاسیس راه آهن در ایران وجود داشت به دلایل سیاسی از ایجاد آن جلوگیری کردند. کشورهای اروپایی، انگلیس و شوروی برای گرفتن امتیاز احداث راه آهن در ایران با همدیگر رقابت داشتند. در ابتدا انگلیسی ها در سال ۱۸۳۱ به احداث خط راه آهنی از عثمانی تا خلیج فارس اقدام کردند که شکست خورد. بعد از آن هم آلمان به فکر احداث خطی از آنکارا تا خلیج فارس افتاده بودند که این موضوع هم با بهانه ای مبنی بر نزدیک شدن آلمان به ایران با انتقاد و حسادت انگلیس و شوروی روبرو شد که رقبای سرسختی برای آلمان بودند، پس قرارداد لغو شد. 

در همین درگیری ها بود که ناصرالدین شاه قاجار در آن زمان شاه وقت ایران بود، به آلمان پیشنهاد داد تا احداث راه آهنی را به دست بگیرد اما به دلیل دخالت های سایر کشورها این درخواست شاه به نتیجه ای نرسید. در سال ۱۸۹۰ ناصر الدین شاه قرارداید مبنی بر ساخت راه آهن تا ده سال با روسیه تزاری امضا کرد و سپس با گرفتن وام این قرارداد را تمدید کرد. در آخر شخصی فرانسوی به نام موسیو بواتال صاحب امتیاز احداث راه آهن ایران شد و آن را به یک شرکت بلژیکی فروخت.

حمل و نقل ریلی در ایران با فراز و نشیب های بسیاری روبرو شد، پیمانکاران خارجی مسیرهای متعددی از ریل گذاری را ایجاد کردند که به دنبال نبود بودجه یا کارشکنی ها هیچ زمانی به بازدهی موثر نرسید، برخی از آنها هم به دنبال مناقشات سیاسی و جنگ های جهانی هیچ زمانی وارد ناوگان ریلی ایران نشدند به طوری که بقایای آن هنوز هم وجود دارند، از جمله این مسیرها می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

راه آهن جلفا- تبریز

راه آهن بوشهر- برازجان

راه آهن میرجاوه- زاهدان

راه آهن رشت- بندر انزلی

محمودآباد – آمل

تاریخچه قطار و راه آهن,تاریخچه تکامل راه آهن و قطار,تاریخچه راه آهن و قطار در ایرانتاریخچه راه آهن و قطار در ایران

راه‌آهن سراسری در ایران:

در سال ۱۳۰۶ بعد از رایزنی های بسیار در زمان حکومت رضا شاه پهلوی، راه آهن سراسری وارد ایران شد. لایحه مربوط به ساخت راه آهن سراسری یک سال پیش از ساخته شدن آن در مجلس شورای ملی به تصویب رسیده بود. این خطر با کمک یک کمپانی آمریکایی و توسط آلمالی ها احداث شد، که از شمال تا جنوب ادامه داشت و بندر شاهپور یا امام خمینی کنونی، را به بندر شاه یا بندر ترکمن فعلی وصل می کرد. باید اشاره کرد که هزینه ساخت این پروژه از طریق، شکر و قند ملت ایران تامین می شد. 

بعد از مدت ها انتظار ایستگاه سمیه که شمال و جنوب را به هم وصل می کرد در سال ۱۳۱۷ تاسیس شد. راه آهن سراسری ایران توانست عنوان طولانی ترین خط ریلی جهان را از آن خود کند، به همین دلیل در فهرست جهانی یونسکو هم ثبت شد. پل ورسک هم به عنوان نماد راه آهن شمال جنوب ایران هم ثبت ملی و هم ثبت جهانی شده است.

بعد از اینکه راه آهن سراسری تاسیس شد ساخت سایر خطوط هم در دستور کار قرار گرفت و این سیستم گسترش پیدا کرد. سیری که به جهت شکل گیری و تکامل قطارها در نظر دارند سالیان زیادی طول کشید و اکنون آنچه مشاهده می شود حاصل تمامی تفکرات و سازه‌هایی است که روز به‌روز پیشرفت می‌کنند. رتبه ایران به جهت زیرساخت های ریلی ۴۵ در میان ۱۴۳ کشور است، طول شبکه ریلی استاندارد ایران تا پایان سال ۱۳۹۶ به ۱۴۰۷۸ کیلومتر می رسد و علاوه بر آن ۹۶ کیلومتر خط آهن عریض در مسیر میرجاوه به زاهدان را نیز دارا می باشد.

تاریخچه قطار و راه آهن,تاریخچه تکامل راه آهن و قطار,قطارهای اولیهتاریخچه تکامل راه آهن و قطار

گردآوری: بخش علمی سرپوش

  • 10
  • 4
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
زندگینامه لقمان حکیم زندگینامه لقمان حکیم و روایت های قرآنی وی

دوران زندگی: دوران حضرت داوود

محل تولد: حبشه

شهرت: لقمان حکیم

محل دفن: فلسطین یا ناحیه راشدیه در شمال بغداد

زندگینامه لقمان حکیمبیوگرافی لقمان حکیم

ادامه
سروش صحت بیوگرافی سروش صحت بازیگر و مجری پرطرفدار ایرانی

تاریخ تولد: ۸ آذر ۱۳۴۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و مجری

آغاز فعالیت: ۱۳۷۶ تاکنون

تحصیلات: لیسانس آلودگی شیمیایی دریا

ادامه
عبدالقادر گیلانی زندگینامه عبدالقادر گیلانی شاعر و عارف قرن ششم

تاریخ تولد: ۱ رمضان ۴۷۱ هجری قمری

محل تولد: صومعه سرا، گیلان

محل زندگی: گیلان، بغداد

حرفه: عارف، صوفی، محدث، و شاعر

درگذشت: ۸ ربیع الاول ۵۶۱ هجری قمری

محل دفن: محله باب ‌الشیخ بغداد

ادامه
استیو جابز زندگینامه ثروتمند بزرگ استیو جابز و بنیان گذار شرکت اپل (+ تصاویر دوران جوانی)

تاریخ تولد: ۲۴ فوریه ۱۹۵۵

محل تولد: سان فرانسیسکو، کالیفرنیا

ملیت: آمریکایی

حرفه: کارآفرین، مخترع، بنیان‌گذار و مدیر ارشد اجرایی شرکت رایانه‌ای اپل

سال های فعالیت: ۱۹۷۴ تا ۲۰۱۱

درگذشت: ۵ اکتبر ۲۰۱۱ در پالو آلتو، کالیفرنیا

ادامه
پاتریک دمپسی بیوگرافی پاتریک دمپسی جذابترین مرد ۲۰۲۳

تاریخ تولد: ۱۳ ژانویه ۱۹۶۶

محل تولد: لوئیستون، مین

ملیت: آمریکایی

حرفه: بازیگر، رانندهٔ اتومبیل‌رانی

شروع فعالیت: ۱۹۸۵ تاکنون

ادامه
 محمدرضا حیاتی بیوگرافی محمدرضا حیاتی مجری اسبق صدا و سیما / حواشی زندگی وی

تاریخ تولد: ۲۷ دی ۱۳۳۴

محل تولد: آبادان

محل زندگی: تهران

حرفه: گوینده و مجری صدا و سیما 

شروع فعالیت: ۱۳۵۵ تاکنون

تحصیلات: لیسانس رشته علوم سیاسی

ادامه
زندگینامه آرتمیس یکم زندگینامه آرتمیس یکم نخستین بانوی دریاسالار ایرانی

تولد: سده ۵ (پیش از میلاد)، هالیکارناس

سلطنت: ۴۶۰–۴۸۴ پیش از میلاد

جانشین: ۴۸۴ پیش از میلاد

تاجگذاری: پیسیندلیس

درگذشت: سده ۵ (پیش از میلاد)

ادامه
یسنا میرطهماسب بیوگرافی یسنا میرطهماسب بازیگر نوظهور سینما

تاریخ تولد: ۲۸ فروردین ۱۳۷۸

محل تولد: تهران

حرفه: بازیگر

آغاز فعالیت:  سال ۱۳۹۱ تاکنون

تحصیلات: دانشجوی رشته معماری

ادامه
زر امیرابراهیمی بیوگرافی زر امیرابراهیمی و حواشی زندگی او (+تصاویر)

تاریخ تولد: ۱۸ تیر ۱۳۶۰ 

محل تولد: تهران

حرفه: بازیگر

شروع فعالیت: سال ۱۳۷۸ تاکنون

تحصیلات: فارغ‌التحصیل رشته بازیگری تئاتر

ادامه
ویژه سرپوش