تحقیقات نشان می‌دهد تهران چیزی حدود ۳۶ سانتی متر فرونشست دارد. پیش از این هم تحقیقی انجام شده بود که مانند تحقیقات مشابه، نتیجه آن برای هیچ نهادی جذاب نبود! در یک سال گذشته میزان فرونشست زمین در شهریار ۲۲ سانتی‌متر و در دهه گذشته در کل تهران ۲متر بوده است. اخیرا فرودگاه امام، بخش‌های مهمی از تهران و سایر استان‌های بزرگ ،مورد تهدید این پدیده قرارگرفته‌اند و طبق گفته کارشناسان حتی دیوارخانه‌های مردم شهریار نیز به‌خاطر این پدیده ترک برداشته است.
دلیل فرونشست‌ها تداوم افت سطح آب زیرزمینی است و زمانی که این تداوم بیشتر ازده سال طول بکشد منجربه این می‌شود که لایه‌های آب‌دار زیرین آب خودشان را از دست بدهند و در نهایت باعث فرونشست لایه‌های زمین می‌شود که بسیارهم خطرناک است. در جنوب تهران درمنطقه شهریار این رقم به ۳۵ میلیمتر درسال رسیده که ۹۰ برابر شرایط بحران و هشدار در اتحادیه اروپاست. درمناطق دیگری مانند حد فاصل میبد اردکان، ابرکوه، پارک ملی درجنوب اصفهان، در زرین شهر درغرب اصفهان، در آبی بیگلو دراردبیل، درنزدیکی فرودگاه کرمان، در سرچشمه‌های کارون و در بسیاری از مناطق دیگر کشورمان شاهد فرونشست هستیم و یکی از گسترده‌ترین فرونشست‌ها در دشت میناب و خلیج فارس اتفاق افتاده است که واقعا شگفت انگیز است.
نشست زمین باعث می‌شود خطرات بسیار زیادی شهروندان و زندگی آنها را تحت تاثیر قراردهد. اکنون بسیاری از منازل در شهرری ترک برداشته است، درهایشان بسته نمی‌شود، این فرونشست‌ها باعث می‌شود زمانی که زلزله ۴ ریشتری هم که می‌آید خسارت خیلی زیادی را برجای بگذارد. ما باید اقتصادمان را به سمتی ببریم که کمترین وابستگی را به آب و خاک داشته باشیم. هرمتر مربع آبی که دربخش گردشگری هزینه شود، می‌تواند ۱۷۵ شغل پایدارایجاد کند درصورتی که هرمترمکعب آبی که در هرثانیه در بخش کشاورزی استفاده می‌کنیم فقط نیم اشتغال پایدارایجاد می‌کند.
جی‌پی‌اس‌های سازمان نقشه‌برداری‌های کشورنشان می‌دهد که فرونشست زمین همچنان با نرخ بیش از ۱ میلیمتر درروز در دشت جنوب تهران درحال گسترش است. فرونشست زمین عمدتا در مناطقی که بیشترین برداشت آب صورت گرفته شکل می‌گیرند، فرونشست زمین تاثیرات منفی در شهر تهران داشته و درحقیقت فرونشست زمین پدیده‌ای است که با گرم‌شدن زمین و برداشت بیش از حد از منابع آب‌های زیرزمینی روز به روز دامنه آسیب‌هایش در شهر تهران بزرگتر و بیشترمی‌شود. باید هر چه سریعتر و به هر شکلی که می‌توانیم برداشت از آب‌های زیرزمینی را کاهش دهیم. ما بیش از سه برابر دیگر کشورهای جهان آب مصرف می‌کنیم.
۳۰۰ دشت کشور تحت تاثیر فرونشست
رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشورگفت: جنوب تهران به شدت با پدیده فرونشست روبه‌روست.درواقع در این شهر سالی ۳۶ سانتی‌متر فرونشست داریم. علیرضا شهیدی درمراسم افتتاحیه نخستین پارک موزه علوم زمین کشور در مشهد، اظهار کرد سازمان زمین‌شناسی دو وظیفه حاکمیتی بسیار مهم دارد؛ یکی بحث تولید ثروت ازطریق اکتشاف موادمعدنی و دیگری بحث صیانت از ثروت کشور که به‌واسطه مخاطرات زمین‌شناسی از کشور محافظت می‌کنیم. حدود ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور مربوط به حوزه اکتشافات مواد معدنی است. اگر از این میزان صیانت کنیم و مخاطرات زمین‌شناختی کشور را به‌دقت رصد کنیم، می‌توان از هزینه‌ای که بابت این مخاطرات به کشور تحمیل می‌شود جلوگیری کرد.
ایران؛ سومین کشور دنیا درمخاطرات طبیعی
وی در رابطه با مخاطرات ایران توضیح داد: زمانی که ایران را مورد بررسی قرار می‌دهیم، متوجه می‌شویم از میان ۴۳ مخاطره که در دنیا ثبت شده، ۳۴ مخاطره آن در ایران ثبت شده است و کشور ما به لحاظ مخاطرات سومین کشور دنیا است، بنابراین وظیفه شناخت و پایش این اطلاعات را برعهده داریم. مخاطرات به دو دسته انسان‌ساز و طبیعی تقسیم می‌شوند و درهر دوی این مخاطرات متاسفانه خسارت‌های بسیار زیادی به کشور وارد می‌شود. در این راستا نقشه‌های مخاطرات همچون نقشه زمین‌لرزه ایران تهیه شده و هر سال به‌روز می‌شود.
وی اظهار کرد: سازمان درحوزه بحران آب نیز فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد. دراستان خراسان‌رضوی، بحث اکتشاف آب پارس در کوه‌های هزارمسجد به پایان رسیده و امیدواریم بتوانیم میزانی از کمبود آب خراسان به‌ویژه شهر مشهد را جبران کنیم. ازسویی دیگر به دنبال افزایش مصرف آب، بحث فرونشست‌ها اتفاق می‌افتد در واقع در بخش‌هایی که رُس وجود داشته و آب مصرف شده باعث فرونشست و از بین رفتن حوزه‌های آبخوان می‌شود.
۳۰۰ دشت کشور تحت تاثیر فرونشست قرار دارند
شهیدی با بیان اینکه متاسفانه حدود ۳۰۰ دشت کشور، تحت تاثیر فرونشست قرار دارند، گفت: فرونشست کشورازعددهای گوناگونی تشکیل شده است. دراتحادیه اروپا، چهار میلیمتر فرونشست را مخاطره و بحران به‌حساب می‌آورند، در حالی که در برخی از دشت‌های ایران این فرونشست تا ۳۶ سانتی‌متر می‌رسد. باید توجه داشت فرونشست‌ها بحثی بسیار جدی است و از آن به‌عنوان زلزله خاموش یاد می‌شود. برای نمونه جنوب شهر تهران به‌شدت با این پدیده روبه‌روست و این شهر سالی ۳۶ سانتی‌متر فرونشست دارد.
رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور ادامه داد: پدیده دیگری که کشور را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، پدیده گرد وغبار است. وظیفه ما تعیین منبع گرد و غبار در کشوراست. درگذشته گفته می‌شد که گردوغبارها منشأ خارجی دارد، اما با پایش کشور به این نتیجه رسیدیم که مناطقی با وسعت ۳۵ هزار کیلومتر مربع وجود دارد که می‌توانند منشأ گردوغبار در کشورباشند. ما در سال جاری در خوزستان کار کردیم و از سال آینده در سیستان و بلوچستان فعالیت خواهیم کرد. شهیدی تشریح کرد: معاونت اکتشاف، معاونت دیگر سازمان زمین‌شناسی است. این معاونت دارای ۶۵ پروژه است که در بحث‌های گوناگون فعالیت می‌کند. در سال جاری قرارداد حفاری ۱۷ هزار متری اکتشاف داریم که در بخش‌های گوناگون کشور در حال انجام است. همچنین حدود ۲۵۰۰ کیلومتر آزادسازی پهنه‌های اکتشافی را در سال جاری داشتیم.
عمق اکتشاف در ایران، نیم‌متر است
وی با اشاره به تنوع و پیشرفت کشورها در حوزه اکتشافات خاطرنشان کرد: اکتشاف در کشورهای پیشرفته از سطح به عمق حرکت کرده و برای نمونه عمق اکتشاف در آمریکا ۳۸۱ متر است، اما در ایران نیم متر است، بنابراین برای اینکه بتوانیم این فاصله را کاهش دهیم از روش ژئوفیزیک هوایی استفاده کردیم. ۲۰ سال است که حدود ۵۵۰ هزار کیلومتر اکتشاف سطحی داشته‌ایم، همچنین۶۰۰ تارگت معدنی ژئوفیزیک را اکتشاف کرده‌ایم.
شهیدی افزود: در سال جاری ۱۶ هزار کیلومتر پروژه ژئوفیزیک هوایی داشتیم. از سویی دیگر حدود ۳۲ پروانه اکتشاف به ارزش ۶۲ میلیارد دلار ارائه دادیم، بنابراین توانستیم در بحث تولید ثروت به کشور کمک کنیم. به زودی پایگاه وب.جی. آی. اس در سازمان افتتاح می‌شود و تلاش داریم تمام دیتاهای خود را به‌صورت رایگان در اختیارافراد قرار دهیم. وی ادامه داد: سازمان زمین‌شناسی در سال ۱۳۳۸ با کمک سازمان ملل ایجاد شد و تا سال ۱۳۵۶ یک سری تغییرات اساسی دراین سازمان به‌وجود آمد. قراربراین بود تا پیش از انقلاب، سازمان زمین‌شناسی تبدیل به سازمان تحقیقات زمین‌شناسی شود، اما پس از انقلاب این پروژه متوقف شد.
از سال ۱۳۶۰ این سازمان شروع به تاسیس مراکز منطقه‌ای خود کرد. در سال ۱۳۷۳ پژوهشکده علوم زمین تاسیس شد، برای اینکه بازوی پژوهشی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدن کشور شود. ازسال ۱۳۷۷ این سازمان در کنار فعالیت‌های زمین‌شناسی به‌صورت ویژه وارد بحث اکتشاف موادمعدنی شد. وی با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی، سازمانی کاملا تحقیقاتی است و دارای ۱۰۰۰ نیرو است ،گفت: درحال حاضر، ۵۰۹ پروژه در دستورکار سازمان قرار دارد. دراستان خراسان‌رضوی با توجه به اینکه مرکز مشهد، جزو مراکز پیشرو کشوراست بین ۱۶ تا ۳۵ پروژه دارد که درصد پیشرفت گوناگونی دارند.
فاطمه غفاری
- 9
- 1
