فنون ۶گانه اداره شهر هنگام بارش برف

 شهرداران موفق جهان برای «غافلگیر نشدن» در روزهای برفی و همچنین «دچار نشدن» به توجیه ناکامی‌های احتمالی عوامل برف‌روب، به سبک خاصی از اداره شهرها در فصل زمستان متعهد و پایبند هستند.

بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از تجارب موفق دولت‌های محلی در مدیریت روزهای برفی نشان می‌دهد: شهرداران به فصل بارش، نگاه متفاوت دارند و برای این دوره از سال، «برنامه‌ریزی»های چندبعدی –از تجهیزات گرفته تا کنترل‌ هوشمند شهر- با هدف «آمادگی کامل» انجام می‌دهند. از نظر شهرداران کارآمد جهان، برای مواجهه با روزهای برفی نیز باید همچون سایر امور غیرمترقبه، «اقدامات پیشگیرانه» در شهرداری انجام داد. جنس این اقدامات با سایر فعالیت‌ها در حوزه پیشگیری متفاوت است. برف، رخداد طبیعی و خارج از اراده بشر محسوب می‌شود اما چهره و وضعیت شهر پس از بارش برف، مشروط به توانایی و تبحر مدیریت شهری، می‌تواند تحت کنترل باشد. از این رو، اقدامات پیشگیرانه برای روزهای برفی، مدیریت شهرهای برف‌گرفته را هدف قرار می‌دهد تا از فلج شدن شهر ناشی از تلنبار شدن برف در خیابان‌ها و لغزندگی معابر جلوگیری به عمل آید.

شهرداری مسکو یکی از موفق‌ترین شیوه‌های اداره شهر در روزهای برفی را حدود دو هفته پیش به‌واسطه تدابیر از پیش طراحی‌شده به نمایش گذاشت. دولت محلی پایتخت روسیه، برای مواجهه با بارش سنگین برف، «فنون ۶ گانه» برف‌روبی و پاکسازی معابر برای خود تعریف کرده است که شامل «مقررات ویژه، تجهیزات مناسب، مدیریت زمان، نظارت بر نیروها، انعطاف در عملیات و ادامه عملیات تا حلقه آخر» می‌شود.

اطلاعات مربوط به این تجربه در کنار الگوهای موفق ۸ کشور دیگر، در بانک اطلاعاتی فدراسیون بین‌المللی مهندسی شهرداری‌ها ثبت شده است. حدود دو هفته پیش، شهرداری مسکو با ۱۵هزار خودروی پیشرفته برف‌روب، ۷۰ هزار نیروی خدماتی و ۱۴۰ هزار دوربین، توانست شهر را در مواجهه با سنگین‌ترین برف زمستانی، به حالت عادی برگرداند. این میزان تجهیزات در مقایسه با کمتر از ۱۵۰۰ خودروی برف‌روب، کمتر از ۲۵۰۰ نیروی خدماتی و کمتر از ۲ هزار دوربین ترافیکی در شهر تهران، بیانگر تفاوت‌های معنادار شهرداری دو پایتخت با جمعیت تقریبا مشابه، در فقط یک پارامتر –توانایی زمستانی اداره شهر- است.

حدود دو هفته گذشته برفی به ارتفاع بیش از ۴۵سانتی‌متر مسکو پایتخت روسیه را پوشاند. چنین بارشی در ۱۰۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است. تلاش‌های شهرداری در مقابله با برف در مسکو محدود به پاکسازی خیابان‌ها و پاشیدن مواد ضد یخ‌زدگی بر سطح خیابان‌ها و پیاده‌راه‌ها است. در روزهای برفی بیش از ۷۰ هزار رفتگر در کنار ۱۵ هزار و ۵۰۰ خودروی برف‌روب برای پاکسازی خیابان‌ها تلاش می‌کردند. مرکز ضبط اتوماتیک تخلفات دولتی از طریق ۱۴۰ هزار دوربین کیفیت ارائه خدمات را تحت نظر دارند. حدود ۱۰۰هزار دوربین که در ورودی مجتمع‌های مسکونی نصب شده‌اند، روند پاکسازی معابر را نشان می‌دهند.

بخش ورودی این مجتمع‌ها باید پیش از آغاز ساعت تردد شهروندان برای تسهیل عبور و مرور، برف‌روبی شده باشد. مسیر حرکت خودروهای برف‌روب هم تحت کنترل است، چرا که برف‌روب‌ها هم نظیر سایر خودروهای عمومی مسکو به سیستم مسیریاب ماهواره‌ای موسوم به «گلوناس» مجهز هستند. کاربران بخش نظارت با دنبال کردن مسیر این خودروها، در صورت بروز حادثه یا به وجود آمدن شرایط اضطراری، خودروها را به سمت محل‌های مورد نیاز هدایت خواهند کرد. شهرداری مسکو سامانه‌ای اینترنتی برای ثبت شکایت‌های مردمی از روند برف‌روبی خیابان‌ها ایجاد کرده است. شهروندان با مراجعه به آدرس اینترنتی این سامانه با بارگذاری یک عکس و افزودن توضیحی مختصر می‌توانند خواستار تکرار برف‌روبی یا پاشیدن مواد یخ‌زدا بر سطح پیاده‌روها و خیابان‌های مورد نظر شوند.

پیوتر بیریوکف، معاون شهردار مسکو در امور مسکن، تجهیزات و امکانات گفت: «ما وضعیت خیابان‌ها، پیاده‌رو‌ها، معابر منتهی به ایستگاه‌های حمل‌و‌نقل عمومی و مراکز فرهنگی و اجتماعی را به‌طور مستمر رصد می‌کنیم. کار تخلیه برف و فعالیت ایستگاه‌های ذوب برف ادامه دارد.» رها کردن توده‌های برف در کنار خیابان‌ها ممنوع است و خودروهای حمل برف موظفند برای حفظ ایمنی شهروندان و تامین پاکیزگی محیط شهری برف‌ها به مراکز نگهداری برف یا ایستگاه‌های ذوب برف حمل کنند. بیش از ۲۰۰ ایستگاه ذوب برف در مسکو فعالیت می‌کنند که در مجموع روزانه ۵۵۰ هزار مترمکعب برف را ذوب می‌کنند.

فدراسیون بین‌المللی مهندسی شهرداری‌ها مجموعه‌ای است که فعالان حوزه خدمات عمومی را از سراسر جهان گرد هم می‌آورد تا اطلاعات، نوآوری‌ها و مهارت‌ها و تجارب خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. این فدراسیون مجموعه‌ای از بهترین تجارب شهرداری‌ها در مدیریت آب‌و‌هوای زمستانی را منتشر کرده است. این سند شامل تجربیاتی از کشورهای فنلاند، ایسلند، نروژ، سوئد، استونی، دانمارک، کانادا و آمریکا است. طبق تحقیقی که در سوئد انجام شده است هزینه جراحات و صدماتی که در اثر اهمال در پاکسازی خیابان‌ها و پیاده‌روها به عابران پیاده وارد می‌شود تقریبا دو برابر هزینه‌ای است که برای اجرای تمام و کمال تمهیدات زمستانی در این کشور صرف می‌شود.

شهر هلسینکی پایتخت فنلاند هر سال در فصل زمستان شاهد بارش سنگین برف است. ارتفاع برف در برخی موارد از ۴۰ سانتی‌متر هم فراتر می‌رود. شهرداری هلسینکی در سال ۲۰۱۰ برنامه جامعی برای آماده‌سازی زمستانه تهیه و اجرا کرد. این برنامه تاکنون چندین بار مورد بازنگری قرار گرفته و اصلاحات جزئی بر اساس تجربیات به دست آمده بر آن اعمال شده است. این برنامه دو محور اصلی را شامل می‌شود:

نخست آماده‌سازی برای زمستان و دیگر آمادگی برای بارش برف پیش‌بینی‌نشده. سطح خیابان‌ها و پیاده‌روهای هلسینکی هر یک به سه گروه اصلی، فرعی و بخش‌های مسکونی تقسیم شده است. در زمان بارش برف شبانگاهی تمامی خیابان‌های اصلی و فرعی باید تا ساعت ۷ صبح پاکسازی شده باشند. استاندارد پاکسازی در این مناطق تنها لایه‌ای به قطر ۳ تا ۵ سانتی‌متر از برف را مجاز می‌شمارد. پیاده‌روها در مناطق مسکونی باید تا ساعت ۱۲ ظهر روز بعد پاکسازی شده باشند. در صورت وقوع بارش برف در طول روز، شهرداری برای پاکسازی معابر اصلی تنها ۳ ساعت فرصت دارد. این زمان برای معابر فرعی ۴ ساعت و در مورد پیاده‌روهای مناطق مسکونی ۸ ساعت است.

در هلسینکی پارک کردن خودروها در کنار خیابان امری عادی است. در روزهای برفی از شهروندان خواسته می‌شود که از پارک کردن خودروها در مسیر خودروهای خدمات عمومی بپرهیزند. ماموران شهرداری نیز مجاز هستند خودروهایی را که موجب کند شدن عملیات پاکسازی معابر می‌شوند به پارکینگ‌های عمومی منتقل کنند. آب و هوای دانمارک در طول فصول سرد سال اغلب مرطوب است اما تعداد روزهای برفی در این کشور انگشت‌شمار است. در دانمارک مهم‌ترین اولویت در روزهای برفی باز نگه‌داشتن جاده‌ها، خیابان‌ها و پیاده‌روها و همچنین مسیرهای خاص دوچرخه است. حدود ۴۵ درصد از سفرهای درون‌شهری در کپنهاگ پایتخت دانمارک با دوچرخه انجام می‌شود. در پایتخت مهم‌ترین اقدام برای مقابله با یخ‌زدگی سطح خیابان‌ها نمک‌پاشی است. در جاده‌های برون‌شهری مخلوطی از ماسه و نمک استفاده می‌شود.

در استونی تمامی خیابان‌ها و پیاده‌روهای پایتخت از جهت اهمیت و میزان عبور و مرور به چهار دسته تقسیم شده‌اند. با توجه به وجود تپه‌ها و سطوح شیب‌دار در سطح شهر قانونی وضع شده است که «توافق ۲۰ دقیقه‌ای سطوح شیب‌دار» نام دارد. طبق این توافق، تنها ۲۰ دقیقه پس از آغاز بارش برف یا مشاهده یخ در سطوح شیب‌دار شهر، باید عملیات پاکسازی و یخ‌زدایی در این مناطق آغاز شود و در وهله بعد پیاده‌راه‌های منتهی به ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی در این مناطق پاکسازی می‌شوند. در بخش‌های قدیمی شهر که کوچه‌ها و خیابان‌ها باریک‌ترند، عملیات برف‌روبی و یخ‌زدایی به دفعات صورت می‌گیرد تا از یخ‌زدگی معابر جلوگیری شود.