به گزارش «دنیای‌اقتصاد» مدیریت شهری پایتخت با هدف نزدیک شدن به ایجاد «شهرداری شیشه‌ای» به‌تازگی لایه جدیدی از اطلاعات موجود در سیستم شهرداری را منتشر کرده است. این لایه ششمین سطح اطلاعاتی است که از ابتدای سال گذشته تا به امروز در سامانه shafaf.ir بارگذاری و در دسترس شهروندان تهرانی قرار گرفته است. بررسی‌ها از اطلاعات ارائه شده در این بخش از سامانه، نشان می‌دهد: مجموعه پژوهش‌های قرار گرفته در دسترس عمومی در سه جنس و حوزه اصلی قابل دسته‌بندی است. حوزه اول، میزان رضایت پایتخت‌نشینان در هر منطقه از شهرداری تهران طی سال‌های گذشته است. در این بخش شهرداری نظرات شهروندان تهرانی هر منطقه را به‌طور جداگانه نسبت به امور مدیریت شهری در حوزه‌های ساخت‌وساز، زیست محیطی، المان‌های ترافیکی، فضای سبز و ... سنجیده و جمع‌بندی کرده است.
جنس دوم ردیابی و اثرسنجی مجموعه طرح‌ها و سیاست‌هایی است که تاکنون در شهر تهران اجرایی شده است. یعنی طرح‌هایی که در محدوده شهری تهران طی سال‌های گذشته با مدیریت شهرداری اجرایی شده، چه بازتاب و نتایجی در کیفیت زندگی شهروندان و نهایتا نحوه اداره امور داشته است. به‌عنوان مثال یکی از طرح‌هایی که طی سال‌های گذشته از سوی شهرداری تهران اجرایی شده «کمپین خط سفید» است که با ایده‌پردازی و اجرایی کردن آن، شهرداری در جهت فرهنگ‌سازی حرکت خودروها میان خطوط سفید پیش‌بینی شده در کف معابر تلاش کرد. در پژوهشی که در این بخش انجام شده نظر شهروندان درخصوص اثربخشی اجرای این طرح مورد بحث و واکاوی قرار گرفته است.
سایر پژوهش‌های قرار گرفته در این حوزه نیز، به بررسی ابعاد مختلف طرح‌های اجرا شده از سوی شهرداری طی سال‌های گذشته در شهر تهران بازمی‌گردد. جنس سوم این پژوهشها، گروهی از مطالعات انجام شده توسط مرکز مطالعات شهرداری تهران است که نتایج آن نشان می‌دهد اگر شهرداری می‌خواهد سیاست یا طرح جدیدی را در مناطق مختلف شهری اجرایی کند، چه جزئیات و ابعادی دارد و در صورت اجرا چه اهدافی را دنبال خواهد کرد. آن‌طور که مدیران شهری اعلام کرده‌اند یکی از اهداف اولیه برای انتشار این پژوهشها آن است که انتشار عمومی و سیستماتیک پژوهش‌های انجام‌شده در نهادهای عمومی و سازمان‌های دولتی، با فراهم کردن جریان آزاد نقد و ارزیابی، در میان‌مدت به ارتقای کیفیت این پژوهشها می‌انجامد، همچنین از تکرار پژوهش‌های مشابه در واحدهای مختلف سازمانی نیز می‌کاهد.
اما از دیدگاه کارشناسان شهری، انتشار و در دسترس قرار دادن این سطح از اطلاعات برای شهروندان تهرانی، می‌تواند یک نوع خودآزمایی برای شهرداری محسوب شود. زمانی که مدیریت شهری نتایج نظرسنجی درخصوص نحوه عملکرد شهرداران مناطق و همین‌طور بازتاب اجرای پروژه‌های شهری را در اختیار نخبگان، کارشناسان و شهروندان قرار می‌دهد به نوعی امکان قضاوت درخصوص عملکرد خود را برای شهروندان فراهم می‌کند. به‌ویژه آنکه جنس سوم اطلاعات منتشر شده در این حوزه می‌تواند امکان اعلام نظر برای پروژه‌هایی را که هنوز در سطح شهر اجرایی نشده فراهم کند. از دیدگاه کارشناسان شهری سامانه خودآزمایی شهروندان در صورتی که بتواند فضای انتشار تمامی اطلاعات را بدون فیلتر فراهم کند مبنای جدیدی برای حرکت صحیح مدیریت شهری در حوزه اداره شهر به وجود می‌آورد.
چراکه انتشار این سطح از اطلاعات درخصوص عملکرد شهرداران مناطق، طرح و پروژه‌های اجرایی شده و در دست اجرا این سیگنال را به مدیریت شهری می‌دهد که همواره عملکرد آنها زیر ذره‌بین کارشناسان و شهروندان است، از این رو تلاش می‌کنند که با احتیاط بیشتری اقدام کنند. بهاره آروین رئیس کمیته شفافیت شورای شهر تهران معتقد است: انتشار عمومی پژوهشها با فراهم کردن دسترسی متخصصان آکادمیک به پژوهش‌هایی که با داده‌های درون‌سازمانی انجام شده‌اند، پتانسیل مشارکت این متخصصان در ارائه پیشنهادهای موثر سیاست‌گذارانه و معطوف به اصلاح فرآیندها را افزایش می‌دهد. به عبارتی، انتشار عمومی پژوهشها موجب کاهش شکاف نهاد دانشگاه و نهاد سیاست‌گذار می‌شود.
به گفته وی همچنین به‌منظور افزایش انباشت دانش در پایگاه‌های داده‌ای با هدف پرهیز از انجام پژوهش‌های تکراری و نیز جلوگیری از رخداد تقلب‌های علمی، ضروری است سامانههای ثبت پژوهشها در شهرداری به دیگر سامانههای ثبت و آرشیو پژوهشها در کشور همچون «ایرانداک» به‌صورت سیستمی متصل شود. اگرچه ایجاد شفافیت در حوزه جدیدی از اطلاعات سیستم شهرداری تهران، می‌تواند گام مثبتی در جهت تحقق شهرداری تمام شیشه‌ای تلقی شود؛ اما کارشناسان شهری معتقدند نحوه انتشار اطلاعات در این سطح نیز با ایراداتی در مرحله فعلی مواجه است.
یکی از نکات مهم و موردتوجه درخصوص این پژوهشها آن است که عمده مطالعات و پژوهش‌های منتشر شده در سامانه خودآزمایی، مربوط به سال‌های گذشته و قبل از آغاز دوره جدید مدیریت شهری است. بررسی‌ها از مجموعه تحقیقات منتشر شده در این سامانه حاکی از آن است که پژوهش‌های منتشر شده مربوط به سال‌های اخیر به تعداد انگشتان دست است و همین امر سبب می‌شود تا گزارش دقیقی از وضعیت پژوهش‌های اخیر انجام شده در سه جنس عنوان شده در دست نباشد.
از این رو کارشناسان شهری پیشنهاد می‌کنند که مدیریت شهری باید به سرعت جدیدترین و آخرین پژوهش‌های انجام شده را نیز به این لایه اطلاعات اضافه کند. این موضوع می‌تواند در ارائه ارزیابی دقیق از تغییر وضعیت سیستم مدیریت شهری طی دو سال اخیر کمک کند. به‌ویژه آنکه در ماه‌های اخیر که سیاست شهرداری تهران برای ورود به مسائل و چالش‌های شهری تغییر کرده انتشار پژوهش‌های مربوط به این حوزه می‌تواند در مسیریابی بهتر مدیران شهری موثر واقع شود. یا آنکه انتشار پژوهش‌های مربوط به بازتاب سیاست‌های مدیریت شهری طی دو سال اخیر نیز از دیگر اطلاعاتی است که باید در این حوزه کمک کند.
به‌عنوان مثال در دوره جدید مدیریت شهری دو نظرسنجی گسترده از شهروندان تهرانی در حوزه‌های مختلف اداره امور شهر تهران انجام شده که تاکنون به‌صورت متمرکز نتایج آن در اختیار شهروندان قرار نگرفته اما انتشار متمرکز آنها نیز می‌تواند از یک سو تصویر شفافی از وضعیت اداره شهر در اختیار شهروندان تهرانی قرار دهد و از سوی دیگر دیدگاه شهروندان تهرانی در مورد سیاست‌های اجرایی برای اداره شهر را به گوش شهرداری تهران برساند.
مرئی‌سازی نظر تهرانی‌ها درباره تغییرات شهر می‌تواند گام مهمی برای ارتقای سیاست‌های اداره شهر تهران باشد اما به نظر می‌رسد در این مسیر مدیریت شهری باید با جسارت و دقت بیشتری برای انتشار اطلاعات اقدام کند. این در حالی است که طی یکسال گذشته که مدیریت شهری به تدریج برای انتشار اطلاعات مختلف در این سامانه اقدام کرده، مقاومت‌های زیادی در برخی لایه‌های سیستم شهرداری برای انتشار کامل و بدون نقص اطلاعات به وجود آمده است. همین موضوع نیز سبب شده تا هر لایه اطلاعاتی نه به‌صورت کامل و فقط با ارائه جزئیات محدود آمار در دسترس عموم قرار گیرد. نکته مهم از دیدگاه کارشناسان شهری درخصوص نحوه انتشار اطلاعات در این سامانه آن است که اگر لایه‌های مختلف اطلاعاتی به‌صورت کامل و مناسب منتشر نشود نمی‌تواند دریچه‌های مبارزه با فساد و رانت را به‌طور کامل مسدود کند.
مدیریت شهری پایتخت با پیگیری کمیته شفافیت شورای شهر تهران تاکنون شش لایه اطلاعاتی مربوط به قراردادهای کلان، لایحه وبودجه مصوب شهرداری، دریافت‌کنندگان طرح ترافیک، اطلاعات شهرسازی، پژوهشها و مطالعات شهرداری و اطلاعات مربوط به مدیران خود را منتشر و اطلاع‌رسانی عمومی کرده است. این لایه‌ها اگرچه توانسته بخشی از فضای تاریک اطلاعاتی در سیستم مدیریت شهری را شفاف کند اما همچنان فضای تاریک و دور از دسترس شهروندان در حوزه اقدام و عمل شهرداری تهران بسیار گسترده از محدوده منتشر و عمومی شده است. به‌عنوان مثال یکی از حوزه‌هایی که قرار بود با تشکیل تیم جدید مدیریت شهری شفافیت کامل در آن ایجاد شود اما همچنان در تاریکخانه شهرداری قرار دارد اطلاعات مربوط به املاک شهرداری به‌عنوان ثروت و ذخایر شهری است.
مطابق با توافقات اولیه بنا بود در سامانه شفافیت شهرداری تهران، اطلاعات مربوط به انواع معاملات مالی و ملکی، واگذاری‌ها و مجوزها (تا حدی که حریم شخصی افراد حفظ شود و آسیب نبیند) منتشر شود تا به این ترتیب مرئی‌سازی و انتقال اطلاعات از تاریکخانه شهرداری به اتاق شیشه‌ای که برای تمامی شهروندان قابل رویت و پیگیری باشد، ریسک و هزینه بروز فساد در مدیریت شهری را افزایش دهد و همه اعضای خانواده مدیریت شهری از دور زدن ضوابط و مقررات شهری تا حد چشمگیری خودداری کنند. اما هنوز مدافعان شفاف‌سازی در سیستم شهرداری در این حوزه موفق نشده‌اند. کارشناسان معتقدند نحوه انتشار اطلاعات در این سامانه در ایجاد شفافیت کامل در سیستم مدیریت شهری اهمیت زیادی دارد.
- 17
- 5
