نبود زیرساخت‌های مناسب، عدم آموزش نیروهای انسانی اقامتگاه‌ها، توسعه بدون ظرفیت‌سنجی و... تنها گوشه‌ای از چالش‌هایی است که همین تعداد به نسبت اندک اقامتگاه‌های بوم‌گردی را تهدید می‌کند و توسعه کمّی این مراکز اقامتی می‌تواند به این چالش‌ها نیز دامن بزند.
در همین حال، از یک ماه پیش جامعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی سراسر کشور زیر نظر سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایجاد شده است تا تشکلی که بیش از ۳ سال زمان برد شکل رسمی بگیرد. این البته تنها چالش به رسمیت شناخته شدن اقامتگاه‌های بوم‌گردی نبود. از بیش از ۱۰ سال پیش که این اقامتگاه‌ها به‌صورت پراکنده فعالیت خود را در کشور آغاز کردند تا همین دو سال پیش، یکی از مشکلات اصلی فعالان این حوزه این بود که مسوولان از به رسمیت شناختن گونه جدیدی از مراکز اقامتی که در قالب‌های رایج نمی‌گنجید، سرباز می‌زدند. به مرور زمان و همزمان با رونق گرفتن روزافزون این شکل از مراکز اقامتی، سازمان میراث‌فرهنگی عنوان «اقامتگاه بوم‌گردی» را به رسمیت شناخت و حتی بعدتر به‌صورت فعالانه برای توسعه آن تلاش کرد؛ البته توسعه‌ای که بیش از کیفیت، گویا کمیت آن برای دولت اهمیت دارد.
اهمیت آموزش
حالا اما رئیس هیات مدیره جامعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌گوید که این تشکل قصد دارد با استفاده از نیروهای متخصص و باتجربه جریان اقامتگاه‌های بوم‌گردی را در مسیر خود هدایت کند.
مازیار آل داوود البته در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کند که اولویت این تشکل تخصصی، استانداردسازی اقامتگاه‌ها است. در این راستا نیز کمیته‌هایی با استفاده از افراد باسابقه این حوزه و فعالان دانشگاهی شکل خواهد گرفت. به باور آل‌داوود این موارد باعث خواهد شد رقابت سالمی در ترویج فرهنگ بومی و بهره‌گیری از محصولات هر منطقه ایجاد شود. رئیس هیات مدیره جامعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی که بیش از ۱۰سال در حوزه بوم‌گردی تجربه دارد، درباره گمانه‌زنی‌ها درمورد افزایش شمار اقامتگاه‌ها تا رقم ۲هزار مرکز می‌گوید: «این طرح، شدنی است اما به شرط آنکه با برنامه‌ریزی صورت گیرد.»
به باور وی، روستاهای بسیاری هستند که ظرفیت گردشگری دارند اما شناخته شده نیستند و چنانچه قرار باشد در این مناطق بوم‌گردی توسعه پیدا کند مستلزم آموزش مردم محلی و متقاضیان راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی است. بر این اساس، شکل‌گیری یک اقامتگاه در منطقه نباید تنها برای یک خانوار یا یک فرد سود داشته باشد؛ بلکه تمامی مردم آن جامعه باید به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از ورود گردشگر به منطقه منتفع شوند تا فعالیت در این زمینه پایدار باشد. با این همه آل داوود یادآور می‌شود که هنوز در برخی مناطق، اقامتگاه‌های بوم‌گردی با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند: «در مناطقی که سال‌هاست امر بوم‌گردی راه افتاده و جایگاه خود را پیدا کرده، فعالان این حوزه مشکلات چندانی ندارند اما در دیگر مناطق که این موضوع به تازگی شکل گرفته و اقامتگاه‌ها در آن بخش‌ها نوپا هستند، فعالان با چالش‌هایی نظیر عدم آموزش مواجه هستند. درواقع آنها بعضا نه می‌دانند چگونه باید گردشگر جذب کنند و نه می‌دانند چگونه باید از میهمانان خود پذیرایی کنند. و این البته تنها بخشی از چالش‌های موجود است.»
ضرورت ظرفیت‌سنجی
در عین حال، عضو دیگر هیات مدیره جامعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی معتقد است ایده ایجاد ۲هزار اقامتگاه بوم‌گردی ذاتا بد نیست اما باید نخست زیرساخت‌ها و زمینه آن ایجاد شود. سیدهاشم طباطبایی به «دنیای اقتصاد» توضیح می‌دهد: «اینکه صرفا تعداد نامحدودی مجوز برای ایجاد اقامتگاه‌ها صادر شود، می‌تواند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد.» وی معتقد است بسیاری از افراد تنها برای اینکه از وام‌هایی که به اقامتگاه‌ها تعلق می‌گیرد، برخوردار شوند وارد این عرصه می‌شوند؛ درحالی که شناختی درباره زوایای مختلف این فعالیت گردشگری ندارند. همین باعث می‌شود در کوتاه زمانی پس از ایجاد اقامتگاه خود، دچار چالش‌های مختلف شوند. این فعال بخش خصوصی تاکید می‌کند به همین خاطر است که جامعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید برای سروسامان دادن به فعالیت چنین اقامتگاه‌هایی ورود کند.
طباطبایی با یادآوری اینکه در اساسنامه این تشکل ظرفیت‌سنجی ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی قید شده، تصریح می‌کند: «اگر واقعا نیاز به مراکز اقامتی جدید بوم‌گردی وجود داشته باشد، باید ظرفیت‌سنجی و کارشناسی شود؛ وظیفه‌ای که به عهده جامعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی است اما زمان می‌برد تا اندک‌اندک از نقش مستقیم سازمان میراث‌فرهنگی در امور این‌چنینی کاسته و بخش خصوصی راسا وارد شود.» موضوع اکولوژی‌‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در بسیاری از کشورها توانسته به کمک توسعه گردشگری آنها بیاید؛ کشورهایی که از جاذبه‌های طبیعی بیشتری برخوردار هستند در این زمینه پیشتاز محسوب می‌شوند. اما شاید اصلی‌ترین امری که باعث گردشگری پایدار آنها شده، توجه به امر آموزش، نیازسنجی و توسعه زیرساخت‌های لازم بوده است.
بوم‌گردی در ایران اما، می‌تواند تیغ دولبه‌ای باشد که هم ممکن است به فرهنگ و محیط‌زیست آسیب بزند و هم توانایی آن را دارد که از این دو سرمایه محافظت کند. تنها باید دید مسوولان و فعالان این حوزه از کدام لبه تیغ بهره خواهند برد.
- 10
- 3
