سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی گردشگری در ایران خبر از رشد ۵۰ درصدی گردشگران خارجی در طول ۷ ماه نخست سال جاری داده، آماری که به واسطه آن انتظار می‌رود تا بخش مهمی از ارزی که توسط این گردشگران خارجی به کشور وارد شده در جیب هتلداران رفته باشد اما رئیس جامعه هتلداران ایران این فرضیه را رد کرده و گفته است عراقی‌ها که بخش اعظم مسافران خارجی را که تشکیل می‌دهند علاقه‌ای به هتل ندارند.
هتل‌ها مهمترین زیرساخت‌های گردشگری در هر کشوری محسوب می‌شوند. زیر ساخت‌هایی که در ایران علی‌رغم سرعت گرفتن روند ساختوسازهایشان در سال‌های اخیر باز هم ناقص‌اند و خدماتشان تا استانداردهای جهانی فاصله بسیار دارد. با این حال اما هر از چند گاهی خبرهایی از ورشکستگی هتل‌ها به گوش می‌رسد. ورشکستگی که به دلیل کمبود مسافران و افزایش تعداد هتل‌ها، مسافرپذیرها، مُتل‌ها و حتی خانه مسافران غیرقانونی رقم خورده است. متولیان گردشگری برای حل این مشکل به سراغ راهکارهای مختلفی رفته‌اند؛ از برخورد و تعطیلی خانه‌مسافران غیر قانونی تا حذف اسکان‌های نوروزی در مدارس و اعمال سیاست‌هایی برای افزایش گردشگران.
گرچه تا به امروز برخی از این اقدامات از جمله تعطیلی خانه‌های غیرقانونی و حذف اسکان‌های نوروزی مسافران با شکست مواجه شده اما به نظر می‌رسد آمار گردشگران خارجی افزایش یافته است. البته این افزایش نیز نه فقط به دلیل اقدامات متولیان گردشگری بلکه بیشتر به واسطه کاهش ارزش ریال و ارزان بودن سفر به ایران محقق شده است. بر طبق آخرین گزارشی که سازمان میراث فرهنگی داده، مجموع گردشگرانی که از ابتدای امسال تا پایان مهرماه ۹۷ به ایران سفر کرده‌اند به چهار میلیون و ۷۳۹ هزار و ۴۱۳ نفر رسیده است و این یعنی رشد ۵۰ درصدی گردشگران در مقایسه با مدت زمان مشابه آن در سال گذشته.
گرچه در این آمار خبری هم از رشد ۲ درصدی گردشگران اروپایی در یک ماه نخست پاییز سال ۹۷ به چشم می‌خورد و براساس گفته ولی‌الله تیموری، معاون گردشگری سازمان میراث در دو ماه گذشته سفر این گردشگران شتابی دوباره گرفته که حکایت از ترمیم ورود گردشگران اروپا و آمریکا به ایران دارد اما گردشگرانی که سبب شده‌اند تا آمار ورودی توریست تا این اندازه رشد کند، گردشگرانی از کشور عراق هستند. عراق با نزدیک به دو میلیون مسافر همچنان درصدر کشورهایی است که در هفت ماه نخست امسال، بیشترین گردشگر را روانه ایران کرده است. البته هدف ورود این گردشگران صرفا زیارت و سیاحت در ایران نبوده است. برطبق آنچه که در خبرهای در طول ماه‌های گذشته منتشر شده، بسیاری از عراقی‌ها پس از نوسانات نرخ ارز در ایران مایحتاج اولیه خود را از ایران و بازارهای مرزی تهیه کرده‌اند و حداقل اقامت آنها در ایران نهایت یک روز بوده و بیشتر آنها پس از تهیه مایحتاج خود به کشورشان بازگشته‌اند.
سایر گردشگران ورودی ایران را نیز سایر کشورهای همسایه تشکیل داده‌اند. بر طبق آماری که معاون گردشگری داده، جمهوری آذربایجان، افغانستان، ترکیه و پاکستان بوده‌اند که انگیزه آنها برای سفر به ایران به ترتیب درمان، زیارت و فرهنگی بوده است.
برای صنعت گردشگری فرقی نمی‌کند که گردشگران به چه انگیزه اولیه‌ای به کشور مقصد سفر کنند اما آنچه اهمیت دارد هزینه کرد مسافران در یکی از مراکز خدمات گردشگری از جمله هتل‌ها است که البته با توجه به آنچه که ولی‌الله تیموری گفته است در ایران ساز و کار دقیقی برای بررسی این پول هزینه شده از سوی گردشگران به خصوص گردشگران عرب که سهم قابل توجهی در آمارهای اخیر گردشگران ورودی داشته‌اند، ندارد.
معاون گردشگری درباره هزینه‌کرد این گردشگران بویژه عرب‌ها که اخیرا مقامات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آن را همردیف با گردشگران اروپایی و بیشتر از چینی‌ها اعلام کرده‌اند، گفته است: «تا زمانی که حساب اقماری در کشور راه‌اندازی نشود نمی‌توان خیلی دقیق درباره آمارها صحبت کرد اما اگر هزینه‌کرد گردشگران کشورهای عربِ همسایه بیشتر اعلام شده به دلیل نوع و شیوه سفر آنها در ایران بوده است. عرب‌های همسایه ماندگاری طولانی و انگیزه‌های درمانی دارند که هزینه‌کرد این گردشگران را در ایران قابل توجه کرده است.» حال گرچه به گفته مسئولان گردشگری اطلاعات دقیقی درباره هزینه کرد گردشگران عرب در ایران وجود ندارد، اما سوال اصلی اینجا است که بالاخره ارز ورودی به وسیله این گردشگران در کجا خرج شده است؟ آیا هتل‌ها که مکان اولیه ارائه خدمات گردشگری و اقامت مسافران در ایران هستند از این ارز سهمی داشته‌اند؟
جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران اما پاسخ این سوال را بر خلاف تصور عمومی داده است. او از کاهش ۱۰ درصدی مشتریان هتل‌های کشور از ابتدای سال تاکنون خبر داده و گفته: «اگرچه سفر عراقی‌ها به ایران افزایش داشته ولی آنها مسافران هتل‌رو نیستند و اقامت در خانه‌های شخصی را ترجیح می‌دهند.»
او به آماری که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از ۷ ماه نخست امسال منتشر کرده و از سفر ۴ میلیون و ۷۳۹ هزار و ۴۱۳ تبعه خارجی به ایران خبر داده و بیش از ۵۰ درصد رشدی که به گفته رئیس این سازمان حاصل شده، اشاره کرده و گفته: «آماری که از گردشگران داده می‌شود خیلی کلی است و اقامت، بخشی از این آمار را شامل می‌شود. بنابراین ما نمی‌توانیم در تایید یا رد آمار گردشگری ایران صحبت کنیم ولی در کل، بررسی‌ها و گزارش هتل‌ها نشان می‌دهد آمار اقامت از ابتدای سال تاکنون در قیاس با مدت زمان مشابه سال گذشته ۱۰ درصد کاهش داشته است. سال ۹۶ هم به نسبت سال ۹۵ همین میزان کاهش اقامت را تجربه کردیم.» وی اضافه کرده: «البته ممکن است در برهه زمانی و یا شهر خاصی این آمار با رشد روبه‌رو شده باشد اما میانگین کلی از افت آمار اقامت و ماندگاری مسافران در هتل‌های کشور حکایت دارد.»
این مقام مطلع در هتلداری، این نکته را یادآور شده که در شهری مثل مشهد حضور مسافران عراقی باعث شده ضریب اشغال در هتل‌های اطراف حرم امام رضا (ع) بالا رود، اتفاقی که در شهر قم نیز رخ داده است، اما سفر آنها در خوزستان اثر مثبتی نداشته است، چون بیشتر عراقی‌هایی که از مرزهای شلمچه و چذابه به خاک ایران و خوزستان وارد می‌شوند، ماندگاری کوتاه‌مدتی دارند که در بیشتر مواقع به کمتر از یک روز کامل می‌رسد.
حال خبر افت میزان مشتریان هتل‌ها همزمان با رشد ۵۰ درصدی گردشگران خارجی در ایران از ابتدای سال تا کنون بیش از هر زمان دیگری به ضد‌و نقیض‌های آماری دامن می‌زند. ضد و نقیض‌هایی که از تفاوت تعاریف سازمان میراث فرهنگی و سازمان جهانی گردشگری ناشی می‌شود. فعالان گردشگری بارها نسبت به این موضوع به سازمان میراث انتقاد کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که نمی‌توان تمامی افرادی که مهر ورودی ایران بر صفحه پاسپورتشان می‌خورد گردشگر شناخته شوند و جزوی از آمار گردشگران ورودی به ایران باشند. اما اگر آمار گردشگرانی که سازمان با تعریف خاص خود از گردشگری ارائه داده باشد درست باشد باز هم به انتقادها بر عدم سامان‌دهی گردشگران عرب در ایران به سوی سازمان میراث و انتقاد به عملکرد و هزینه بالای هتل‌ها به سوی هتلداران روانه خواهد بود.
زهرا داستانی
- 17
- 5
