برخی فعالان گردشگری بر این عقیده‌اند که باتوجه به شرایط فعلی و وجود تحریم‌ها، از یکسو ورود گردشگر از مبادی اروپایی و آمریکایی کاسته شده و از سوی دیگر ورود گردشگران کشورهای همسایه نسبت به سال‌های قبل به دلیل نوسانات ارزی روند رو به رشدی داشته است.
هر چند ممکن است ورود مسافر از کشورهای همسایه تماما به قصد گردشگری نباشد؛ اما در هر صورت می‌توان از آنها درآمدزایی و در راستای ساماندهی و افزایش ورود گردشگر از این کشورها اقدام کرد. همان‌طور که غالبا اکثر کشورها برای جذب گردشگر بیشترین هدفشان کشورهای همسایه است، حالا ایران نیز به این باور رسیده که باید تمرکز بیشتری برای جذب گردشگر از کشورهای همسایه داشته باشد.
در همین راستا رئیس گروه بازاریابی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری در این زمینه تاکید دارد که اقدامات قابل توجهی از سوی این سازمان در زمینه جذب گردشگر از سوی کشورهایی مانند جمهوری‌آذربایجان، ترکیه، عراق، عمان و... صورت گرفته تا بتوان از این طریق بازار گردشگری کشورهای همسایه را به دست گرفت.
این فعالیت‌ها در حالی انجام می‌گیرد که بخش خصوصی نیز تلاش می‌کند به نوعی وارد این بازار شود و در جذب گردشگر سهمی داشته باشد. اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چنین فرآیندی قرار است به چه صورت پیش گرفته شود تا در آینده‌ای نه چندان دور شاهد ورود گردشگر بیشتر از سوی کشورهای همسایه باشیم؟
مراحل تعاملات گردشگری
ایجاد تعاملات گردشگری بین ایران و کشورهای همسایه روندی دارد که مسلم شجاعی، رئیس گروه بازاریابی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به آن اشاره می‌کند: «دو کشور برای آنکه بتوانند تعاملات گردشگری داشته باشند لازم است قبل از آن بخش‌های دولتی این دو کشور با یکدیگر تعاملات لازم را داشته باشند تا در راستای آن بخش گردشگری نیز به تعاملات لازم دست پیدا کند.»
او در این زمینه ادامه میدهد: «نخستین کار این است که یادداشت تفاهمی بین دو کشور امضا شود. در این تفاهم‌نامه برنامه اجرایی در نظر گرفته می‌شود که مدت زمان مشخصی دارد. برای آنکه این برنامه به مرحله اجرایی شدن برسد لازم است وارد کمیته‌های فنی شود.» شجاعی به برگزاری چند جلسه کمیته فنی بین ایران و ترکیه در نمایشگاه اخیر گردشگری اشاره می‌کند: «در حال حاضر مراودات خوبی بین ایران و ترکیه صورت گرفته تا جاده گردشگری بین این دو کشور یک‌طرفه نباشد و به یک جاده دو‌طرفه بدل شود.»
به گفته رئیس گروه بازاریابی سازمان میراث فرهنگی، همه کشورهای دنیا ۸۵ درصد از گردشگر ورودی‌شان را گردشگران کشورهای همسایه در برمی‌گیرد و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست: «در همه کشورهای دنیا از هر ۵ گردشگر ۴ گردشگرشان از درون منطقه هستند. در حال حاضر نیز ایران گردشگران بسیاری را از کشورهای همسایه پذیراست که با هدف زیارت، سلامت و گردشگری وارد ایران می‌شوند.»
رشد محسوس ۹ ماهه
شجاعی تنها پاکستان را جزو کشورهای همسایه عنوان می‌کند که چون تعاملات مطلوبی در سطح سیاسی با این کشور وجود ندارد، باعث شده تا در بخش گردشگری نیز دارای تعاملات مطلوب نباشد؛ اما به جز این کشور مراودات سایر کشورها را مناسب می‌داند و ادامه میدهد: «کشورهای همسایه اکثرا با اهداف سلامت، درمان، زیارت و در نهایت سیاحت وارد کشور می‌شوند. همکاری با کشورهای همسایه البته به جز پاکستان به خوبی در حال پیشروی است و روز به روز هم بهتر خواهد شد.»
وی با توجه به این موضوع به ارائه آمار ۹ ماهه سال ۹۷ در مقایسه با سال گذشته می‌پردازد: «آمارها از رشد قابل‌توجهی خبر میدهد؛ به‌طوری کهعراق با ۱۱۳ درصد رشد نسبت به ۹ ماه سال ۹۶ بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار مسافر به ایران فرستاده است. جمهوری‌آذربایجان نیز با ۹۲ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته، بیش از یک میلیون و ۳۵۰ هزار گردشگر ورودی به ایران را به ثبت رسانده.افغانستان رشدی بالغ بر ۲۴ درصد داشته و بیش از ۷۵۰ هزار افغانستانی به ایران وارد شده‌اند. ورود اتباع ترکیه با ۵۰ درصد رشد، به بیش از ۶۴۵ هزار مسافر رسیده و در نهایت عمان نیز نسبت به ۹ ماه سال ۹۶ امسال ۳۴ درصد رشد را ثبت کرده و بیش از ۲۳ هزار نفر سفر ورودی به ایران را با خود یدک می‌کشد.»
به عقیده بسیاری از کارشناسان حوزه گردشگری از جمله مهمترین دلایلی که باعث شده امسال نسبت به سال قبل شاهد افزایش ورود گردشگر از کشورهای همسایه باشیم، ارزان بودن سفر به ایران نسبت به سال‌های قبل است. البته نمی‌توان یکسری از فعالیت‌های دفاتر نمایندگی ایران در کشورهای همسایه و همچنین حضور در نمایشگاه‌هایی که در کشورهای همسایه برگزار می‌شود را بی‌تاثیر دانست.
شجاعی نیز بر این موضوع تاکید دارد و حضور بخش خصوصی در این زمینه را موضوع مهمی می‌داند و به این موضوع اشاره می‌کند که سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تلاش می‌کند تا در جلسات و برنامه‌هایی که با حضور مسوولان و بخش خصوصی کشورهای همسایه برگزار می‌شود بخش خصوصی کشور هم جایگاهی داشته باشد تا در این‌باره بتواند مراودات لازم را با بخش خصوصی کشورهای همسایه برقرار کند: «حضور بخش خصوصی تا حدود زیادی برای افزایش میزان گردشگر از کشورهای همسایه اثرگذار است.
با توجه به همین موضوع تلاش سازمان بر این است تا اعضای بخش خصوصی و اصناف از جمله اعضای جامعه تورگردانان ایران و انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی حضور داشته باشند؛ اتفاقی که موجب خواهد شد تا بخش خصوصی ایران با بخش خصوصیکشورهای اروپایی ارتباط برقرار کند. کمااینکه در نمایشگاه گردشگری اخیر این اتفاق درمورد ترکیه رخ داد و باید در آینده‌ای نزدیک شاهد اتفاقات مثبتی باشیم.»
این مقام مسوول، در نهایت به این موضوع هم تاکید دارد که در حال حاضر سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در کنار فعالیت‌هایی دیگر، جهت ایجاد مراودات بیشتر با کشورهای همسایه اقداماتی صورت میدهد؛ سیاستی که در سال‌های قبل هم وجود داشته، با این تفاوت که به یک بازنگری در جدول نمایشگاه‌ها در راستای توجه بیشتر به نمایشگاه کشورهای همسایه پرداخته است.
مطالبه سهم بیشتر خصوصی‌ها در تصمیم‌گیری
اما حرمت‌الله رفیعی، رﺋﯿﺲ اﻧﺠﻤﻦ دﻓﺎﺗﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻫﻮاﯾﯽ و ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدی اﯾﺮان نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره فعالیت بخش خصوصی برای جذب گردشگر از کشورهای همسایه می‌گوید: «تمام تلاش انجمن و اعضای آن و همچنین تمام فعالان بخش خصوصی این است که بتوان جاده گردشگری را به یک جاده دو طرفه بدل کرد؛ فعالیت‌هایی هم در این زمینه صورت گرفته است.
بر همین اساس هم انجمن با کشورهایی مانند هند، پاکستان، مالزی، اندونزی، افغانستان و پاکستان مراوداتی را صورت داده است.» او همچنین به فعالیت‌های اخیر انجمن در دوازدهمین نمایشگاه گردشگری اشاره می‌کند: «در نمایشگاه اخیر هم مراودات خوبی با کشورهای ترکیه، اسپانیا و آلمان صورت گرفته که تلاش‌های قابل تقدیری خواهد بود.»
رفیعی با انتقاد از ضعف زیرساخت‌های گردشگری در کشور می‌گوید: «در زمانی که کشورهای دنیا برای لغو روادید با یکدیگر بهرقابت می‌پردازند و تلاش می‌کنند تا توقعات توریست‌های خارجی را برآورده کنند، ایران همچنان در زمینه زیرساخت‌ها دچار مشکل است. باید در این زمینه سرعت عمل بیشتری داشته باشیم.»
رﺋﯿﺲ اﻧﺠﻤﻦ دﻓﺎﺗﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻫﻮاﯾﯽ و ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدی اﯾﺮان همچنین به این نکته تاکید دارد که سازمان باید بیشتر از قبل بخش خصوصی را در امر تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها و... وارد و از تجربیات آنها استفاده کند: «در حال حاضر می‌بینیم که همچنان بخش خصوصی در بسیاری از فعالیت‌های گردشگری حضور ندارد؛ اتفاقی که باعث می‌شود بخش خصوصی نتواند از ظرفیت‌های خود به خوبی بهره ببرد. به‌عنوان مثال هنوز هم دﻓﺎﺗﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻫﻮاﯾﯽ و ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدی در ستاد سفر حضور ندارد و این در حالی است که باید بخش خصوصی در امر سفر دخیل بوده و حتی در برخی موارد پاسخگو هم باشد اما همچنان سازمان این موضوع را نمی‌خواهد بپذیرد.»
استفاده از پتانسیل درآمدزایی از گردشگران همسایه موضوعی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن عبور کرد. به باور کارشناسان گردشگری این مسوولان، سیاستمداران، دولتی‌ها و... هستند که می‌توانند با رایزنی‌ها، دیپلماسی گردشگری و... این مسیر را هموار و همچنین با ایجاد شرایط مطلوب ورود سرمایه‌گذاران خصوصی را تسهیل و زیرساخت‌های لازم برای حضور گردشگر را فراهم کنند.
در حال حاضر که ورود گردشگران همسایه روز به روز رو به افزایش است، می‌توان از تمامی آنها حتی مسافرانی که برای کارهای روزانه خود از مرز ایران وارد می‌شوند بهره برد و آنها را برای دیدن ایران و تبدیل کردن آنها به یک گردشگر مجاب و جذب کرد؛ فرصتی که باید آن را برای افزایش درآمد، ایجاد اشتغال‌زایی، معرفی ایران به‌عنوان مقصد گردشگری و... مغتنم شمرد و آن را از دست نداد.
آزاده باقری
- 9
- 3
