صدای انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران بلندتر از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد و اصرار دولتمردان برای این جابه‌جایی مرگبار که مرگ بخشی از محیط زیست کشور را به دنبال دارد، جای ابهام دارد. ظاهرا دولتمردان ما فراموش کرده‌اند که کاسپین دریا نیست، بلکه دریاچه است و به دریاهای آزاد‌راه ندارد که کمبود آب انتقال شده و عواقب زیانبار آن را جبران کند.
سال‌هاست از طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران سخن به میان می‌آید و هر بار بسیاری از کارشناسان با دلایل و مستندات قوی نه تنها این طرح را طرحی غیرکارشناسی و مخرب محیط زیست می‌نامند، بلکه آن را شوخی خطرناکی می‌دانند که حتی شاید به تکرار فاجعه دریاچه ارومیه هم منجر شود.
کارشناسان می‌گویند انتقال آب دریای خزر به مناطق کویری ایران از جمله سمنان نه تنها کویرستان مرکزی ایران را سیراب نمی‌کند، بلکه باعث خشک شدن دریای خزر و برهم خوردن تعادل اکوسیستمی آن می‌شود.
اما به رغم تمام این هشدارها و همچنین مخالفت کمیته تخصصی اداره منابع طبیعی استان مازندران، دیروز رئیس سازمان محیط زیست ایران بی‌اعتنا به نتایج بررسی کارشناسی کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی مازندران در خصوص این پروژه با انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران موافقت کرد تا عزم دولت روحانی را برای این انتقال بیش از پیش نشان دهد. وی در نامه‌ای به وزیر نیرو با انتقال آب خزر به کویر مرکزی ایران موافقت کرد.
در متن این نامه آمده است: «بدین وسیله اعلام می‌دارد اجرای پروژه انتقال آب دریای خزر به کویر بلامانع بوده و ضوابط اجرایی زیست محیطی مورد نظر براساس تفاهم صورت گرفته در صورت‌جلسه کمیته ارزیابی ظرف مدت یک‌ماه به وزارت نیرو ابلاغ خواهد شد.»
در حالی دیروز کلانتری برای انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران چراغ سبز نشان داد که یک روز قبل از آن سید محسن موسوی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران با انتقاد از این طرح به رسانه‌ها گفت: دولت تصمیم گرفته است آب دریای خزر را به بخش کویر مرکزی ایران انتقال دهد، اگر این کار با مسیر پیشنهادی انجام شود، بخش اعظمی از منطقه جنگلی مازندران از بین می‌رود و این برای ما خسارتی جبران‌ناپذیر است.
پیش‌تر، شهرام فداکار مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست نیز به ایرنا گفته بود: پروژه انتقال آب خزر به سمنان حدود چهار سال در سازمان حفاظت محیط زیست مورد بحث و بررسی قرار گرفت، اما هیچ نظری تاکنون ما را قانع نکرد که ضرورت اجرای این طرح چیست.
بارها از مجریان و دست‌اندرکاران این طرح خواستیم که مطالعات سود و زیان محیط زیستی آن‌را به ما بدهند نه مطالعات اقتصادی، اما هنوز چنین گزارشی دریافت نکرده‌ایم.
کافی است در هر متر مکعب از آبی که قرار است برداشت شود، ۱۰۰ لارو از آبزیان باشد حال تصور کنید در ۷۰۰هزار متر مکعب آبی که قرار است روزانه برداشت شود چه تعداد لارو خواهد بود که از بین می‌روند.
هیچکدام از اینها در محاسبات سود و زیان اقتصادی دیده نمی‌شود. متاسفانه در هیچکدام از پروژه‌ها سود و زیان زیست محیطی دیده نمی‌شود، در این پروژه هم دیده نشده است.
طرح انتقال آب دریای کاسپین به سمنان، با صرف بودجه‌ای بالغ بر ۱۰ هزار میلیارد تومان، قرار است بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از دریای کاسپین برداشته، در سواحل دریا عملیات شیرین‌سازی و نمک‌زدایی آن صورت بگیرد و با استفاده از یک خط لوله به طول ۱۸۰ کیلومتر، به شهر سمنان به عنوان مرکز استان سمنان منتقل شود و از آنجا به شهرستان‌های غرب و شرق استان هم حقابه‌ای داده شود.
بحث انتقال آب خزر به مناطق کویری ایران، حوزه‌ای که قدمتی چندین و چند ساله دارد و از زمان دولت محمود احمدی نژاد مجدداً سر زبان‌ها افتاد، در روزهای پایانی سال گذشته وارد فاز تازه‌ای شد. در اواخر اسفندماه گذشته استاندار سمنان از تصویب انتقال آب کاسپین به کویرمرکزی خبر داد و از آن به عنوان یک عیدی به مردم سمنان نام برد و گفت: انتقال آب به فلات مرکزی ایران عیدی خوبی در آستانه نوروز از سوی دولت و مجلس بود. در همین روزها سازمان محیط زیست نیز بیکار ننشست و با برکناری پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی، که مخالف طرح انتقال آب خزر به سمنان بود، گامی جدی برای این انتقال آب برداشت.
فرشچی پیش‌تر در مخالفت با انتقال آب خزر به فلات مرکزی به رسانه‌ها گفته بود:«نظر تخصصی من این است که انتقال آب دریای خزر به سمنان تصمیم درستی نیست... انتقال بین‌حوزه‌ای آب به دلایل محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی درست نیست».
بسیاری از کارشناسان انتقال آب دریای کاسپین به فلات مرکزی ایران به ویژه استان سمنان را یک کار غیر علمی می‌دانند و معتقدند عملیاتی شدن این طرح روند خشک‌شدن بزرگترین دریاچه جهان را فراهم می‌کند و اگر چنین اتفاقی در کشور رخ دهد، داستان ارومیه، فاجعه زیست محیطی اصفهان، خوزستان و آذربایجان در مازندران و سمنان نیز تکرار خواهد شد.
یکی دیگر از مخالفان این طرح پروفسور عطاءالله قبادیان است. وی که چهره مطرح علمی کشور، عضو جامعه نخبگان اروپا، برنده جایزه الکساندر فون هومبولت، دارای درجه پروفسوری علوم زمین از دانشگاه وین و مولف چندین کتاب مرجع در حوزه‌های کشاورزی و محیط زیستی کشور است، در سلسله نشست‌هایی در خصوص انتقال آب دریای خزر گفته که این کار فاجعه است و دریاچه خزر توان این انتقال را ندارد و گزینه بهتر از خزر دریای عمان می‌باشد که به اقیانوس هند متصل است.
کردوانی:چاره‌ای نداریم
علیرغم تمام مخالفت‌ها و نظرات بدبینانه در مورد انتقال آب دریای خزر به سمنان و فلات مرکزی، پدر علم کویرشناسی ایران نیز می‌گوید:«به جایی رسیده‌ایم که برای نجات سمنان چاره‌ای به جزء انتقال آب دریای خزر به این مناطق نداریم.»
پرویز کردوانی با اشاره به میزان انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان به همدلی گفت:«متاسفانه در چند دهه اخیر دولتمردان بدون تعیین سقف برای مصرف آب، دست مردم را در استفاده از آب باز گذاشتند و سه گزینه حفر چاه عمیق، سدسازی و شیر وشیلنگ را که سمبل تمدن نام گرفته است، در مقابل مردم قرار دادند، بدون این که فرهنگ استفاده از آب را آموزش بدهند یا مقدار آن را تعیین کنند یا حداقل هشدارهای در زمینه کمبود آب به مردم بدهند. این رویه غلط ادامه داشت و اکنون که به خود آمده‌اند دیگر دیر شده است و مجبور شدیم برای تامین آب برخی از شهرها به سمت دریا و دریاچه‌ها دست دراز کنیم.»
وی با اشاره به توسعه صنایع به‌ویژه صنایع آب‌بر مانند فولاد افزود:«در تمام کشورها صنایع آب‌بر را در کنار دریاها بنا می‌کنند، اما در کشور ما بسیاری از این صنایع را در دل کویر یا استان‌های کم‌آب ساخته‌ایم و آنان برای ادامه فعالیت و تولید خود بیشتر منابع آبی استان‌هایی را که غالبا هم استان‌های خشکی هستند، مکیده‌اند.»
وی گفت: «من معتقدم هر منطقه‌ای را خواستید بیچاره کنید، به آنجا آب بدهید! مثل بچه‌ای که اگر به او پول بدهید، خراب می‌شود، اما اکنون با توجه به شرایط سمنان که در تامین آب شرب نیز دچار مشکل شده‌اند، مجبور به انجام این پروژه شده‌ایم.»
کردوانی در مورد تبعات زیست محیطی انتقال آب خزر افزود: «سالانه تنها ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از دریای خزر به استان سمنان منتقل می‌شود و این میزان به‌اندازه‌ای نیست که مشکل زیست‌محیطی برای دریای خزر ایجاد کند؛ بنابراین باید از اظهارنظرهای ناآگاهانه درباره این پروژه پرهیز کرد.»
پدر علم کویرشناسی کشور با اشاره به‌سختی بسیار کمتر آب دریای خزر نسبت به آب خلیج‌فارس تصریح کرد: «شوری آب دریای خزر معادل یک‌چهارم شوری آب خلیج‌فارس است و بنابراین اجرای این طرح مزیت‌های زیادی دارد.»
کردوانی فاصله اندک ساری به سمنان را از دیگر مزیت‌های اجرای این طرح عنوان و خاطرنشان کرد: «نزدیک بودن ساری به استان سمنان به‌اندازه‌ای مهم است که سبب شده تا زباله‌های کلان‌شهر ساری در مرز مازندران با استان سمنان تخلیه شود؛ بنابراین نزدیک بودن استان‌های مازندران و سمنان از دیگر مزیت‌هایی است که اجرای طرح انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان را به نسبت خلیج‌فارس توجیه‌پذیر کرده است.»
وی با اشاره به ادعای برخی منتقدان اجرای این طرح مبنی بر کاهش حجم آب دریای خزر با اجرای این پروژه ملی، این موضوع را نیز اشتباه دانست و عنوان کرد: «اولاً سالانه تنها ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از دریای خزر برداشت می‌شود که این میزان بسیار ناچیز است و ثانیاً روسیه میلیاردها مترمکعب آب از طریق رود ولگا در دریچه ورودی آن به دریای خزر وارد می‌کند که میزان برداشت آب از دریای خزر در اجرای این طرح در مقایسه با آب ورودی به آن بسیار ناچیز است.»
وی به شرح وضعیت خلیج فارس پرداخت و گفت: «خلیج فارس به ترتیب از ۱۲۰، ۶۰ و ۲۰ هزار سال پیش تاکنون سه بار خشک شده و علت این خشک شدن‌ها وقوع یخ‌بندان‌های شدید بوده است. با این حال امکان خشک شدن دوباره خلیج فارس دیگر وجود ندارد، بلکه به علت گرم شدن زمین سطح آب آن روز به روز بالاتر می‌آید.
اما این روند گرم شدن زمین جزایر ما را زیر آب فرو برده است و باغ‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما این موضوع در مورد دریای خزر صدق نمی‌کند و در آینده اختمال خشک شدن دریای خزر وجود دارد.»
بر اساس آنچه گفته شد، مردم امیدوارند که دولت به این پروژه نگاهی کارشناسی داشته باشد و با اجرای این پروژه باعث تخریب و نابودی محیط زیست نشوند.
ستاره لطفی
- 11
- 4
