این محققان بر این باورند بر اساس این واقعیات احتمال رویداد گل فشان، زمین‌لغزه و زمین‌لرزه و به تبع آنها احتمال تشکیل امواج بلند سونامی، البته نه به شدت سونامی اقیانوسی، در دریای خزر وجود دارد. سونامی ایران تنها محدود به دریای خزر نمی‌شود بلکه در دریای عمان در محدوده منطقه مکران نیز گسل‌های فعال زیادی وجود دارد که احتمال زلزله‌های اقیانوسی در آن وجود دارد. شواهد تاریخی نشان می‌دهد زلزله‌های مختلف و شدیدی در مکران روی داده، ولی تنها زلزله شدیدی که به‌صورت دستگاهی ثبت شده و سونامی نیز ایجاد کرده، زلزله سال ۱۹۴۵ است که سونامی به ارتفاع ۱۲ متر ایجاد کرد و به گفته تعدادی از محققان حدود ۴هزار نفر کشته شدند.
همان‌طور که دکتر محمدمهدي خطيب، رئيس هيات مديره انجمن زمين ساخت و زمين شناسي ساختماني به ايسنا گفته است: گسل‌هايي در جنوب درياي خزر داريم تحت عناوين گسل‌هاي خزر، جنوب خزر و شمال البرز از آنها ياد مي‌شوند که اين گسل‌ها ميان رشته کوه‌هاي البرز و پوسته خزر قرار دارند. همه اين گسل‌ها جزو گسل‌هاي فعال محسوب مي‌شوند و آثار فعاليت اين گسل‌ها از سوي زمين‌شناسان مورد مطالعه قرار گرفته است. وي با اشاره به برخي گفته‌ها در زمينه فعال شدن مجدد گسل‌هاي درياي خزر، توضيح داد: گسل‌هاي فعال به گسل‌هايي گفته مي‌شود که طي ۳۵هزار تا ۵۰۰هزار سال گذشته حداقل يک تا دو زمين‌لرزه داشته باشند.
گسل‌هاي فعال در خزر
روز گذشته نيز عليرضا شهيدي، رئيس سازمان زمين‌شناسي و اکتشافات معدني کشور گفت: بررسي‌ها نشان مي‌دهد اگر در آينده زلزله‌اي داخل خزر رخ دهد، احتمال وقوع سونامي وجود دارد اما اگر در داخل خشکي رخ دهد ممکن است امواجي به وجود آورد که باعث شود ساحل کم عرض خزر شامل شهرها، تاسيسات و بنادر تحت تاثير اين امواج قرار گيرد و خساراتي وارد شود.
با توجه به زلزله خيز‌بودن منطقه، احتمال وقوع سونامي در خزر وجود دارد. درياي خزر به علت داشتن منابع غني نفت و گاز بسيار ارزشمند است و همواره مورد توجه کشورهاي حاشيه خود قرار دارد.وي ادامه داد: ساحل ايران در حاشيه درياي خزر بسيار باريک و طولاني است و جمعيتي حدود ۵ميليون نفر در اين خط باريک زندگي مي‌کنند، بنابراين ريسک خطر در زمان وقوع مخاطرات افزايش مي‌يابد. با توجه به موقعيت زمين شناسي، ايران روي منطقه پر خطر قرار دارد. از نظر مخاطرات ايران رتبه سوم دنيا را دارد يعني از ۴۳ مخاطره در دنيا با ۳۴ مخاطره در ايران دست و پنجه نرم مي‌کنيم. البته نمودارها در روند بررسي نشان مي‌دهد که از سال ۱۹۰۰ تا ۲۰۱۰ به رغم اينکه تعداد رخدادهاي مخاطرات افزايش يافته اما تعداد تلفات و ميزان خسارات کاهش يافته است که اين نشان مي‌دهد مي‌توان با شناخت مخاطرات خسارات را کاهش داد و بايد به سمت ايمن شدن پيش رويم.
رئيس سازمان زمين شناسي و اکتشافات معدني معتقد است که ايران از نظر موقعيت جغرافيايي تحت اثر فشارش قرار دارد يعني اين فشارش در زاگرس ۹ ميليمتر در سال، مرکزي ۱۳ ، البرز و کاسپين ۶ ميليمتر در سال است که باعث وقوع زلزله مي‌شود. البته تلفات در زاگرس کمتر است چون زمين آن بخش حالت پلاستيکي دارد اما تلفات در البرز به علت سخت‌بودن زمين بالاتر است.
سونامي فاجعه‌بار است
در ادامه به سراغ پدر علم زلزله‌شناسي ايران رفتيم، دکتر بهرام عکاشه نيز با توجه به زلزله‌هاي پرشمار در سال هاي اخير، سونامي در درياي خزر و درياي عمان را دور از ذهن نمي‌داند و به «آرمان ملي» مي‌گويد: استرا، شمال البرز و خزر سه گسل اطراف درياي خزر هستند که تا جنوب درياي خزر و در داخل خاک ايران کشيده شده و هرچه به سمت غرب درياي خزر برويم گسلي به نام گسل آستارا کشيده شده که از کنار شهر آستارا عبور مي‌کند. بررسي‌هاي صورت گرفته در درياي خزر نشان مي‌دهد که احتمال وقوع سونامي در اين پهنه آبي وجود دارد و زلزله‌هاي تا ۷.۵ نيم ريشتري دور از ذهن نيست. چنانچه يک زلزله ۵.۵ ريشتري در داخل درياي خزر هم به وقوع بپيوندد مي‌تواند باعث سونامي شديد شود و با وجود هزاران ويلا و هتل که در چند قدمي ساحل ساخته شده است، مي‌تواند فاجعه‌ساز شود.
بروز اين سونامي به‌دليل رعايت نکردن موارد ايمني در ساخت و سازهاي کنار ساحل خزر، بدون ترديد تعداد کشته‌ها و خسارت‌هاي آن بيشتر از سونامي اندونزي و ژاپن است، چون آنها بالعکس ما موارد ايمني در ساخت و سازهاي ساحلي را بيش از هر چيز ديگر رعايت مي‌کنند. از سوي ديگر وجود پنج‌ميليون جمعيت که بخش قابل توجهي از آنها گردشگران هستند، خطر غارت و مرگ آني را افزايش مي‌دهد و بايد از همين امروز براي مقابله با زلزله و سونامي در سواحل خزر، درياي عمان و تهران آماده باشيم.وي در ادامه خاطرنشان مي‌کند: ما با بروز سونامي در سواحل درياهايمان با مشکلات جدي روبه‌رو خواهيم شد که تا به حال آن را تجربه نکرديم و شناختي از آن نداريم، پس بايد با اقدامات جدي از خسارات اين واقعه جلوگيري نماييم. ما بايد از تجربيات کشورهاي زلزله خيزي همچون ايتاليا، ژاپن و... الگوبرداري کنيم و در اولين اقدام بايد ارتفاع ساحل را بالا ببريم و از ساخت و سازهاي مهم در کنار ساحل جلوگيري نماييم. البرز و سواحل مکران در صد‌ها سال پيش بيش از ده‌ها سونامي را تحربه کرده‌اند، اما آن زمان چون اين حجم از ساختمان‌ها و ساخت و سازها لجام گسيخته در کنار ساحل نبود، فاجعه‌اي رخ نداد و در شرايط فعلي خسارات سونامي اصلا قابل پيش بيني نيست. همچنان که قبلا حدود هشت بار تهران با وقوع زلزله هفت ريشتري با خاک يکسان شده و از نو ساخته شده است، پس بايد هر لحظه آماده بروز زلزله در مناطق استراتژيک کشور همچون تهران، سواحل شمالي و جنوبي، مشهد، تبريز و... باشيم.
- 10
- 1
