قرار سال ۹۸ ؛ خواندن قانون اساسی

نگاه به گذشته کردن و ارزیابی و سبک سنگین کردن آنچه در ازای عمر رفته به دست آورده‌ایم و در کنار آن تصمیم‌ها و قول و قرارهایی با خود برای بهتر استفاده کردن از فرصت‌های باقیمانده؛ خاصیت لحظه‌های گذاری است که ما را از سال قدیم به سال جدید پیوند می‌زند.  پرسش‌هایی که این بار در گروه حقوقی روزنامه ایران با آن به سراغ حقوقدانان رفتیم از جنس همین لحظه‌های گذار است. 

پرسیدیم اگر در سال ۱۳۹۸ خواسته باشیم تصمیم بگیریم شهروند قانونمداری باشیم، قانونمداری را از کجا باید آغاز کرد؟ پرسش دیگر این بود که یکی از مهم‌ترین تخلفات قانونی ما ایرانی‌ها که گستره شمول آن چشمگیر و پر تکرار و البته آزاردهنده است چیست؟ حقوقدانان به این پرسش هم پاسخ دادند که کدام ماده یا موضوع قانونی است که احساس می‌کنند هر شهروند ایرانی باید آن را مرور کند و با آن آشنا باشد.

حمیده گودرزی

فصل سوم قانون اساسی را همه بخوانند

می‌توانم بگویم همه مردم باید از اصل نوزدهم تا اصل چهل و دوم فصل سوم قانون اساسی که مربوط به حقوق مردم است را بدانند و بخوانند تا از حقوق اساسی خودشان آگاهی پیدا کنند. زیرا به نظرم قانون اساسی در هر کشوری مهم‌ترین قانون آن کشور است و ضرورت دارد تا مردم این قانون را چندین و چند بار مطالعه کرده تا بدانند چه حقوقی دارند و حاکمیت و دولت باید چه حقوقی را برای آنها بشناسند و رعایت کنند.

همچنین اگر بنا باشد که در سال جدید افرادی قانونمدار باشیم به نظرم این قانونمداری باید از خانواده شروع شود. در واقع قانونمداری باید در خانه از سوی والدین و کودکان شکل بگیرد تا در جامعه، خیابان و حتی همسایگان و همکاران بتوان آن را اجرا کرد چرا که کوچک‌ترین واحد اجتماعی خانواده است و والدین باید از زمان کودکی قانونمداری را به فرزندان خود آموزش دهند تا آنها در جامعه و رانندگی و مدرسه و ... افراد قانونمداری باشند. اما مهم‌ترین تخلفی که بسیار زیاد من را اذیت می‌کند تخلفات رانندگی است. متأسفانه تحت هیچ شرایطی، فرهنگ رانندگی در کشور ما رعایت نمی‌شود و آن دسته از افرادی هم که رعایت می‌کنند، به خاطر تخلفات برخی دیگر از رانندگان اذیت می‌شوند. به نظرم ابتدا مردم باید اصول رانندگی را بدانند و بعد اتومبیل را در اختیار داشته باشند.

دکتر امیرحسین آبادی

جاده های زخمی شمال بخاطر عمل نکردن به تکلیف

ماده، یا آن گونه که ما از آن یاد می‌کنیم، اصل ۴۰ قانون اساسی را باید همه بخوانند. این اصل قاعده فقهی لاضرر را که گاه فقها تحت عناوین دیگری هم از آن یاد کرده‌اند، بیان کرده است. این اصل اشاره به آن دارد که «هیچ کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.»بسیاری از احکام ریز و درشت را فقیهان با اعمال این قاعده استنباط کرده‌اند. منع تصاحب چراگاه‌های اطراف روستاها که روستاییان مورد استفاده دام‌هایشان قرار می‌دهند، عدم امکان ساختن حمامی که دود ناشی از آن مردم را آزار دهد، عدم امکان نشستن طولانی در مکان‌های عمومی مثل پارک و مسجد و غیره که امکان استفاده سایرین را سلب نماید و بسیاری احکام ریز و درشت دیگر را می‌توان از آثار اعمال این قاعده دانست.

بنابراین، این ماده کوتاه به نظر من مهم‌ترین ماده‌ای است که باید هرکس برای آگاهی نسبت به حدود حقوق و تکالیفش به آن نگاهی بیندازد و از آن مطلع باشد. این قاعده صحت ضرب‌المثل «چهاردیواری اختیاری» را زیر سؤال می‌برد! اما درخصوص قانونمدار شدن در سال جدید باید از آنجا شروع کنیم که بدانیم حق و ‌تکلیف مترادفند. ما نمی‌توانیم برای خود در جامعه حقوق مختلف قائل باشیم اما تکلیفی را متوجه خود ندانیم. هر طور بخواهیم رانندگی کنیم، هر جا بخواهیم آشغال بریزیم، هر طور می‌خواهیم وقتی در مقام یک مسئول قرار می‌گیریم، ارباب رجوع را سر بدوانیم، از سوی دیگر، وقتی خودمان رانندگی می‌کنیم، خود را فعال مایشا بدانیم و وقتی خودمان در اداره‌ای ارباب رجوع شدیم، با کوچک‌ترین معطل شدن و راه انداخته نشدن کارمان داد و فریاد برآریم که مسلمانی نیست! همچنین بیشترین تخلفاتی که مرا آزار می‌دهد

این است که وقتی در جاده‌های زیبای کشور مثلاً جاده شمال رانندگی می‌کنم یا در کنار دریا قدم می‌زنم و همه جا را پر از آشغال و زباله اعم از پوست میوه و پلاستیک و حتی پوشک بچه می‌بینم که این آشغال‌ها به جای تلذذ چشمان باعث اشمئزاز می‌شود و وقتی می‌بینم کسی از داخل یک اتومبیل پنجره را باز کرده و هر آشغالی که دارد به داخل خیابان و جاده پرتاب می‌کند، عمیقاً غصه می‌خورم که اوج خودخواهی و بی توجهی به حقوق دیگران را بدین شکل شاهدم، چون مرتکب چنین کاری در واقع با این کار به زبان حال می‌گوید من می‌خواهم محیط داخل ماشینم تمیز باشد ولی ذره‌ای برای محیط زندگی دیگران و تمیزی آن ارزش قائل نیستم و حتی ذره‌ای دلسوزی برای رفتگران زحمتکشی که باید اینجاها را تمیز کنند، ندارم. این قانون شکنی عمیقاً آزارم می‌دهد.

دکتر حسین میرمحمدصادقی

لباسی نواز اخلاق بپوشیم

از آنجایی که هر ماده قانونی مربوط به یک موضوع جزئی و کوچک و مرتبط با یکی از ابعاد زندگی انسانی است به طور قطع توصیه برای یادگیری یک ماده قانونی مشکلی را برای مردم حل نمی‌کند. بنابراین توصیه می‌شود که قانون اساسی را به عنوان قانون مادر مورد مطالعه قرار دهند تا حقوق خود را بشناسند و تکالیف مدیران جامعه را بدانند و این قانون به گونه‌ای تدوین شده است که نیاز چندانی به بحث تخصصی ندارد. اما برای مطالعه کتاب‌های تخصصی و حقوقی همانند حقوق جزا، آیین دادرسی کیفری، حقوق مدنی و... به دلیل پیش‌بینی و نیاز به تشریح استفاده چندانی نخواهد داشت. بنابراین توصیه من این است که قانون اساسی را به عنوان قانون مادر مطالعه کنند.

اما درخصوص قانونمدار شدن باید بگویم که جامعه متشکل از مجموعه‌ای از رسانه‌ها است که اگر در چارچوب پازل زندگی اجتماعی به وظایف محوله اعم از مدیریتی، شرعی، انسانی، اخلاقی و اجتماعی توجه نشود یا به نوعی زیر پا گذاشته شود به قطع تبعات متعدد خواهد داشت.

بنابراین سال نو همان گونه که طبیعت همراه خود تازه‌ها به همراه دارد، ما انسان‌ها هم باید بخشی از ابعاد اخلاقی غیرمطلوب را از خود دور کنیم و لباس نو اخلاقی را بپوشیم. بدیهی است باید توجه داشته باشیم که در خانه‌ای به گستره ایران عزیز باید در نظافت و نزاکت و رعایت نظم و اخلاق قانون‌گرایی آن کوشا باشیم چرا که اقدام هریک از ما اثر منفی نه تنها برای خودمان و خانواده‌مان بلکه در کل جامعه خواهد داشت و سپس تبعات و نتایج بسیار بدی به نوع دیگری به خودمان برخواهد گشت. بنابراین فکر می‌کنم نظم پذیری و قانونگرایی اثر بسیاری در اخلاق و رفتار انسانی دارد.

یکی از  تخلفات فراگیری که بسیار هم آزاردهنده است جرایم رانندگی است. تخلفی که هم به قانون شکنان آسیب می‌رساند و هم به دیگران. از سوی دیگر می‌توان گفت علت اکثر ناملایمات و بیماری‌های روانی و روان تنی ریشه در قانون‌شکنی دارد.

وقتی در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که مردم برای رسیدن به حق خود از راه‌های غیرمشروع و خلاف استفاده کنند در جامعه اضطراب به وجود می‌آید که باعث می‌شود از آرامش فاصله بگیریم و به التهاب و بحران روانی نزدیک شویم و در نتیجه افزایش جرایم در کشور ما از معیار‌ها و استانداردهای جهانی بسیار بالاتر است. بنابراین انواع جرایم علیه اموال و افراد و درگیری و رانت توسط مقامات بالا رتبه، ما را آزار می‌دهد. امیدوارم که سال ۹۸ همه شهروندان با تمسک به قانون فرصت زندگی بهتری را برای خود ایجاد کنند.

دکتر علی نجفی توانا

کتاب های تاریخی بخوانیم

در کل بیشتر از همه چیز به ادبیات علاقه‌مند هستم اما در حال حاضر جامعه ما بیشتر نیاز به مطالعه کتاب‌های تاریخی و اجتماعی دارد. نوروز سال گذشته کتابی که مطالعه کرده بودم به نام «ایران بین دو انقلاب» و نویسنده آن «یرواند آبراهامیان» بود که برایم بسیار جالب بود و امسال هم کتاب «تراژدی تنهایی» را انتخاب کردم که کتاب بسیار خوبی است.به نظرم قانونی که هر فردی باید بداند فصل حقوق ملت قانون اساسی است که هر فردی باید آن را بداند. به هر حال تمام اصولی که در این فصل است مربوط به هر شهروندی می‌باشد.

حقوق بنیادی و مربوط به کرامات انسانی است که هر شخصی باید از آن آگاهی داشته باشد. همانند حق حیات، حق آزادی بیان و اصل برائت و اشتغال و... که لازم و ضروری است تا هر فردی از آن مطلع باشد.

اما اگر قرار بر این باشد که در سال جدید افرادی قانون مدار باشیم، تصورم این است که یکی از مشکلات جامعه ما نداشتن صبر می‌باشد .باید کاری انجام دهیم که ما را صبورتر کند و پیشنهادم این است که این کار مثبت و قانونمند را از رانندگی شروع و قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت کنیم. چرا که بیشترین تخلفاتی که در سطح جامعه بیشتر تکرار می‌شود و آزار دهنده است و هزینه سنگین اجتماعی و بیشترین تلفات انسانی را در بردارد جرایم رانندگی است. اما غیر از این مورد آزارهای زبانی از جمله فحاشی، توهین و افترا و تهمت و متلک پرانی بدترین نوع آزردن افراد است که متأسفانه در جامعه بسیار زیاد است و نشان دهنده افزایش خشونت کلامی در کشور است.

دکتر مرتضی شهبازی نیا

در روابط خانوادگی قانونمدارباشیم

به نظرم هر شهروند، بیش از هر چیز باید با مواد قانون اساسی کشور خود در حد مفاهیم عمومی آشنا باشد تا حقوق شهروندی خود را بداند. آشنایی با مقررات قانون مدنی در زمینۀ خانواده و قراردادها نیز مورد نیاز همگان است. مقررات قانون کار و قانون تأمین اجتماعی نیز در حد آشنایی عموم لازم است.

اما اگر قرار باشد که در سال جدید یک شهروند قانون مدار باشیم این قانون مداری را باید از خانه شروع کرد. ابتدا نسبت به اعضای خانواده و سپس نسبت به همسایگان و آنگاه بیرون خانه، محل کار و امکنۀ عمومی پرداخت.

همچنین بیشترین تخلفاتی که بسیار تکرار می‌شود و من را آزار می‌دهد تخلفاتی است که در مرئی و منظر انجام می‌شود از قبیل تخلفات رانندگی، تخلفات ساختمانی، تجاوز به انفال و ثروت‌های عمومی و تخریب محیط زیست.

دکتر عباس کریمی

هزینه های ایجاد خط عابر پیاده را هدر ندهیم

قانون کشور ما قدیمی است و سبک نوشتار آن مربوط به  ادبیات دوران مشروطه و حدود بیش از ۸۰ سال پیش است ،به قانونگذاران پیشنهاد می‌کنم ادبیات قانون نویسی در کشور  را تغییر دهند و به سمت ساده‌نویسی بروند تا قابل فهم برای مردم باشد. اما اینکه مردم چه قوانینی را باید بدانند قانون مسئولیت مدنی  و قوانین مربوط به مجازات جرایم و قوانین مربوط به حقوق شهروندی که قانونی هم در این زمینه داریم. منظور از قانون فقط مربوط به مصوبات مجلس نیست. در واقع هر مقرراتی که گذاشته می‌شود تا مردم رعایت کنند، قانون محسوب می‌شود.عبور از خط عابر پیاده توسط رانندگان خاطی بیشترین تخلفاتی است که مرا آزار می‌دهد. اگر کمی دقت کنید همه خیابان‌های کشور خط عابر پیاده دارد و هزینه زیادی هم برای آن صرف شده است. اما باز هم شاهدیم برخی رانندگان بدون رعایت حقوق عابران پیاده از این خط عبور می‌کنند. یعنی در اصل هر چه هزینه برای خط‌کشی‌های خیابان شده است، بی فایده است.

دکتر محمدجواد شریعت باقری

هنر همزیستی اجتماعی را بیاموزیم

صرف اطلاع از ماده قانونی یا اصل قانونی کافی نیست. به عنوان یک معلم حقوق که موارد قانونی را هم می‌دانم و هم تدریس کرده‌ام آرزویم این است که مجریان، قانون فصل سوم قانون اساسی را مطالعه کنند. من و شما و مردم زیاد مهم نیست که ماده قانونی را حفظ باشیم بلکه این مجریان قانون هستند که در ایام نوروز یکبار هم که شده قانون اساسی را که در باب حقوق ملت است مطالعه کنند. اما نکته‌ای که درخصوص قانون‌مداری باید بگویم، این است که در تمام دنیا می‌گویند یک دولت متمدن و با فرهنگ.

به عنوان مثال تخت جمشید، چهل‌ستون، مسجد شاه و... همه اینها یک تمدن هستند اما فرهنگ لزوماً این نیست که اگر من تمدن داشته باشم حتماً فرهنگ دارم. زندگی اجتماعی نیاز به فرهنگ همزیستی دارد. شما به محض اینکه از خانه بیرون می‌روید،با یکسری با فرهنگی‌هایی  از جمله رانندگی و انداختن آشغال در خیابان و ... روبرو می‌شوید. در واقع ما دولت متمدن اما با فرهنگ به طور کامل بیگانه هستیم. درواقع همان طور که دوست نداریم در خانه‌مان آشغال ریخته شود، در جامعه هم باید همان گونه رفتار کنیم. به عبارتی ساده‌تر درست رانندگی کردن، رعایت حق تقدم و حقوق دیگران و... مواردی هستند که فرهنگ یک جامعه را می‌سازند.

به عنوان وکیل دادگستری روزی که می‌خواهم به دادگستری بروم، تنم می‌لرزد. یک روزی آرزو داشتم وکیل دادگستری و یا دادگستری چی باشم اما عدم اجرای قانون تنها چیزی است که در کشور بسیار رخ می‌دهد و مرا آزار می‌دهد. چون اگر دادگستری قانونمند باشد و مجریانش نیز قانون را اجرا کنند هیچ گاه مشکلی بوجود نمی‌آید. وقتی در پرونده‌ای می‌بینیم که متهم ده‌ها بار سابقه کیفری دارد، این نشان می‌دهد که قانون به درستی اجرا نشده است.

دکتر نعمت احمدی

انسان خرد مند را بخوانیم

به هموطنان توصیه می‌کنم در ایام نوروز کتاب «انسان خردمند» نوشته «یووال نوح هراری» با ترجمه «نیک گرگین» را بخوانند. این کتاب سیر تاریخ بشر را در طول هفتاد هزار سال گذشته نشان می‌دهد که انسان با شناخت بیشتر تحول پیدا کرده و به وضعیت امروز رسیده است. بدیهی است حرکت انسان و تحول انسان همچنان با سرعت و شناخت بیشتر ادامه خواهد یافت و انسان در کمتر از ۲۰۰سال آینده بیشتر از تمام این ۷۰ هزار سال شناخت پیدا می‌کند.

 نمی‌توان انسان را با پند و اندرز از حرکت و تحول و دسترس به شناخت‌های بیشتر و بیشتر باز داشت.در کشور ما اغلب مردم برای اینکه خود را بی‌گناه بدانند باید دلیل بیاورند. گویی عده ای اذهان دیگران را می‌خوانند و احراز مجرم بودن اشخاص می‌کنند.

بدین جهت همیشه به مردم و اطرافیانم پیشنهاد می‌کنم اصل ۳۷ قانون اساسی که می‌گوید اصل بر برائت است و هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود مگر آن که جرم او در دادگاه صالح ثابت و قطعی گردد را در خاطر داشته باشند. علاوه بر این اصل دیگری از قانون اساسی همیشه در ذهن دارم و آن این است که در کشور ما همیشه گروه زیادی خود را ذیحق می‌دانند و این توهم آنها موجب زیان رساندن به دیگران می‌شود.

در حالی که طبق اصل ۴۰ قانون اساسی هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.اما بیشترین تخلفاتی که هر روز تکرار می‌شود، ناهماهنگی رفتار و گفتار مردم بویژه دولتمردان است که مردم در یک کلام می‌گویند تخلفات یا وعده‌های خلاف دادن کنتور ندارد!

دکتر صالح نیکبخت