کسی که در هلال فعالیت دارد، باید همواره این مسأله را در ذهن داشته باشد، ارتباط کاری که انجام می‌دهد با بهبود وضع مردم چیست؟ امروزه دنیا از نظر منشأ تهدیدات و معضلات با تغییرات گسترده‌ای مواجه شده است. در حالی که تغییرات نوع و مقیاس حوادث هم باعث شده که همه سازمان‌ها و جمعیت‌ها ازجمله جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر به فکر تغییر رویه در نوع کار خود باشند و آن را اصلاح کنند. پیش از این، هدف همه سازمان‌ها پاسخگویی و امدادرسانی به حوادث و سوانح بود، اما هم اینک توجه جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر بیشتر به ریشه‌ها و عوامل آسیب‌پذیری و ریسک حوادث معطوف شده است و می‌کوشند با نگاهی واقع‌بینانه از خود رویکرد جدیدی ارایه دهند که بتواند در برطرف‌کردن مشکلات جوامع اثرگذار باشد. دکتر مصطفی محقق، مشاور ریاست جمعیت هلال‌احمر در امور بین‌الملل در ادامه برایمان نگرش کنونی جمعیت‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر را در پاسخگویی به وضع اجتماعی کنونی جهان تشریح می‌کند.
رویکرد جدید جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر به چه سمتی است؟
با توجه به دگرگونی‌های سریعی که امروزه در جوامع بشری شاهد هستیم جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر می‌کوشند به سیاست‌گذاران کمک کنند تا ارزش‌های بشردوستانه و اجتماعی را در عملکرد خود متبلور سازند. به طور کلی تحولات و تغییرات عمده‌ای در دنیا در حال رخ‌دادن است که ضرورت دارد اعضا، داوطلبان، جوانان، همکاران و همه جامعه ایرانی از رویکردهای جدید جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر مطلع شوند و کارها و فعالیت‌هایشان را در صورت لزوم با آنها تطبیق دهند و پیش ببرند، چراکه این تحولات جهانی است و مربوط به همه انسان‌های این کره خاکی می‌شود؛ مانند آثار تغییرات جهانی اقلیم که کشور ما را هم تحت‌تأثیر قرار داده و آثار آن در شکل سیل، خشکسالی، ریزگرد یا گسترش شدید و بی‌رویه شهرها و حاشیه‌نشینی و امثال آن که کاملا در ایران مشاهده می‌شود.
صلیب‌سرخ و هلال‌احمر چقدر توانسته همسو با این تحولات گام بردارد؟
برای پیشگیری و کاهش خطر حوادث و مقابله با آثار منفی آن ما از نظر حوزه اجتماعی یک مزیت نسبی و بسیار بزرگ در مقایسه با سایر سازمان‌ها داریم؛ می‌توان گفت که هیچ سازمانی به اندازه صلیب‌سرخ و هلال‌احمر به مردم نزدیک و حاضر در جامعه محلی نیست. به دلیل گستردگی حضور هلال‌احمر در سطح جامعه، وجود اعضا، داوطلبان، جوانان، ارزش‌های انساندوستانه و به دلیل سابقه، وجهه و تاریخی که جمعیت دارد از همه سازمان‌های دیگر به مردم نزدیک‌تر است. بنابراین رویکرد صحیح این است که از جایی وارد صحنه برای رفع و حل مشکلات شویم که بهترین اثربخشی را داشته و بیشترین مزیت نسبی هلال‌احمر را به همراه دارد و آن حوزه اجتماعی است. جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر از اساس سازمان‌های اجتماعی هستند که بحث‌هایی مانند آگاهی مردم، تغییر رفتار، مسئولیت‌پذیری و سرمایه اجتماعی همه در این حوزه جای دارند. هلال‌احمر و صلیب‌سرخ مناسب‌ترین سازمانی هستند که می‌توانند در این زمینه کار کنند. ما در مهندسی، پزشکی و محیط‌زیست تخصص نداریم و متولی هم نیستیم، ولی در زمینه اجتماعی ما مدعی هستیم به‌خاطر این‌که بهترین شناخت و نزدیکی را با افراد جامعه، خانواده‌ها و اقشار آسیب‌پذیر داریم و از نیازهای آنها آگاهی داریم، بنابراین کمک‌هایی که صلیب‌سرخ و هلال‌احمر می‌تواند به جامعه انسانی کند و مشکلات را بر طرف کند، بیشتر از دیدگاه اجتماعی است.
از منظر اجتماعی هلال‌احمر چگونه می‌تواند به رفع مشکلات جامعه انسانی کمک کند؟
هلال‌احمر می‌تواند با شناسایی نیازها و اولویت‌های مردم و جامعه محلی، ترویج مفاهیم و ارزش‌های بشردوستانه و کمک به سیاست‌گذاران برای این‌که قوانین و برنامه‌ها بیشتر انسانی و اجتماعی شود، نقش مهمی ایفا کند؛ همچنین از طریق پشتیبانی، ظرفیت‌سازی و توانمندکردن افراد، خانواده‌ها و جامعه محلی در توسعه کشور مشارکت كنند. اینها رویکردهایی هستند که توجه به ریشه و علل مشکلات دارند. از طرفی رویکردهای جدیدی مثل کاهش خطرپذیری و تاب‌آوری در برابر حوادث از جنس بحث‌های پیشگیرانه است که صلیب‌سرخ و هلال‌احمر به آن خیلی توجه دارد؛ چون ما ارزش‌افزوده مهمی داریم و می‌توانیم بُعد انسانی و اجتماعی آن را تقویت کنیم.
آیا تغییرات جدیدی در رویکرد هلال‌احمر برای کاهش آسیب‌های اجتماعی ایجاد شده است؟
تحولات مهمی در چارچوب راهبرد ١٠ ساله جمعیت هلال‌احمر و نخستين برنامه پنج‌ساله آن‌که در سال ١٣٩٥ به تصویب مجمع عمومی جمعیت رسید، صورت گرفته است. یکی از مهمترین تغییرات بازگشت به فلسفه وجودی هلال‌احمر و ارزش‌های سازمانی آن و تأکید بر اثربخشی اجتماعی آن است. از دیگر تغییرات می‌توان به رویکرد جدید همکاری با سایر سازمان‌ها و بخش‌ها اشاره كرد. در یک دوره‌ای هر سازمانی اعم از دولتی و غیردولتی وظایف مربوط به خود را انجام می‌داد، اما الان این درک مشترک در سطح جهانی به‌وجود آمده که هیچ‌کس به تنهایی در کارش موفق نخواهد بود. اگر بخواهیم حتی یک کار کوچک انجام دهیم باید ببینیم که این کار کوچک به کجاها ارتباط دارد و از طریق هم‌افزایی با دیگر بخش‌ها چه نتیجه و اثربخشی خواهد داشت تا آن تغییر مثبت ایجاد شود. مهمترین تغییر در رویکرد این است که اگر برای حل مشکلات بخواهیم کاری انجام دهیم، آیا می‌توانیم صرفا به اقداماتی که انجام می‌دهیم راضی و قانع باشیم مثل برگزاری دوره‌های آموزشی، سمینار، خرید تجهیزات یا توزیع کمک‌ها؟ باید گفت که خیر، ما باید ببینیم که هر فعالیتی در کنار دیگر فعالیت‌های مرتبط چه هم‌افزایی و نتیجه‌ای دارد. اگر دوره آموزشی برگزار می‌کنیم از قبل بدانیم که این فعالیت چه تاثیری بر اطلاعات، مهارت‌ها و ذهن شرکت‌کنندگان و درنهایت در ارتقاي کیفیت کارکرد‌های سازمان خواهد داشت.
اگر آمبولانس و تجهیزات امدادی خریداری می‌شود، باید از قبل اطمینان یافت که این فعالیت‌ها در یک ارتباط و نظم منطقی و معنادار چگونه به ارتقاي کیفیت کلی آمادگی و امدادرسانی کمک خواهد کرد. به‌رغم این‌که این نتایج مهم هستند، اما مطلوب نهایی نیست. مطلوب نهایی براساس این رویکرد است که جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان یک سازمان انساندوستانه و اجتماعی علاوه بر کسب نتایج خوب که معمولا در سطح اجرای وظایف سازمانی و برنامه‌ها اهمیت دارد ،به دنبال هدف بالاتر و ارزشمند‌تری است و آن تحقق اثربخشی یعنی ایجاد تغییر مثبت در زندگی مردم است. جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان یک سازمان اجتماعی انساندوستانه زمانی یک سازمان موفقي است که به اثربخشی یعنی ایجاد تغییرات مثبت قابل اندازه‌گیری در زندگی مردم در حوزه‌های مربوطه دست یابد.
مهمترین شاخص‌های اثربخشی در فعالیت‌های بشردوستانه هلال‌احمر چیست؟
حرکت از سوی رویکرد سنتی اقدا‌م‌گرا یا عمل‌محور به سوی رویکرد موجود نتیجه‌محور و از رویکرد نتیجه‌محور به رویکرد اثربخشی یا تغییر‌محور یک تحول بسیار عمیق و شگرف در نگاه، رهیافت کلی و برنامه‌ریزی نوین جمعیت هلال‌احمر ایران است که به نظر من اصلی‌ترین پیام راهبرد سازمانی ١٠ ساله جدید جمعیت و برنامه راهبردی پنج ساله آن است. اگر به جایی برسیم که آگاهی، مهارت و تاب‌آوری مردم در برابر حوادث بالا رفته باشد، ایمنی آنها افزایش یافته، همچنین رفاه، آرامش و امیدشان به زندگی بیشتر شده در این صورت ما می‌توانیم از کارکرد خود خشنود باشیم. اگر چه ما مسئول همه نیازهای بشری نیستیم، اما باید تلاش کنیم همین مقدار کاری هم که در حوزه مسئولیت و وظایف جمعیت انجام می‌دهیم همراه با تلاش‌هایی که از سوی سایر سازمان‌ها یا دولت‌ها برای کمک به جوامع بشری صورت می‌گیرد وصل و هماهنگ شود تا نتیجه لازم تحقق یابد. هلال‌احمر و صلیب‌سرخ در انجام پروژه‌ها و برنامه‌ها یک اقدام دارد و یک نتیجه که قابل اندازه‌گیری است، بنابراین رویکرد جدید ما این است که به سطحی بالاتر یعنی سراغ تغییر مثبت درازمدت در زندگی مردم که همان اثربخشی است، برویم. کسی که در هلال‌احمر فعالیت دارد، باید همواره این مسأله را در ذهن داشته باشد کاری که انجام می‌دهد، ارتباطش با بهبود وضع مردم چیست؟ اگر نتوانیم آن را وصل کنیم درحقیقت اقدام و برنامه ما ضعف دارد. یکی از آثار مهم و زیربنایی این تغییر نگرش در جمعیت تکمیل اقدامات کوتاه‌مدت مداخله‌ای برای کمک‌رسانی با اقدامات درازمدت برای تاب‌آوری، رشد و توسعه افراد آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده در حوادث است.
هلال‌احمر در برنامه راهبردی پنج ساله چه جایگاهی برای خود ترسیم کرده است؟
نخست این‌که هلال‌احمر تلاش دارد یک سازمان هدفمند و معنادار باشد، ارتباط نزدیک دارد با این اعتقاد که چرا وجود دارد؟ وجودش چه ارزشی برای جامعه دارد و چه خروجی‌هایی دارد؟ چه جایگاه مطلوبی را در آینده برای خود ترسیم کرده و چطور می‌تواند به این جایگاه مطلوب برسد؟ این مسیر کمک می‌کند که شاخص و معیاری برای اولویت‌بندی داشته باشد. هر چیزی را که از بیرون درخواست شد یا برای آن بودجه و منابع خاصی تأمین شد ولی در اولویت‌های آن نباشد، انجام ندهد و نیازهای موجود را براساس معیار و شاخص تعریف و اولویت‌بندی‌شده رفع كند. سازمانی که به‌صورت روشن از کارکردش آگاهی دارد می‌داند چه نفعی برای مردم و چه نتایج و خروجی‌هایی دارد؟ اما چطور می‌توان به این نتایج دست یافت؟ این ویژگی در سازمان‌هایی دیده می‌شود که دارای حیات و احساس است و می‌تواند درک کند و کارهایش را معنادار انجام دهد. پیام دوم آن قانع نبودن به اقدامات پراکنده و کوتاه‌مدت و فکرکردن به اثربخشی است. این‌که اقدامات و برنامه‌های هلال‌احمر در درازمدت و میان‌مدت چه تغییر مثبت مادی و معنوی در زندگی مردم ایجاد کرده است.
پیام دیگر راهبرد و برنامه پنج‌ساله جمعیت این است که ما در هر کاری لازم نیست حتما صد در صد حضور داشته باشیم و یا لزوما متولی باشیم و یا این‌که اصلا در آن نباشیم. می‌توان کارها را تقسیم کرد. در بعضی از زمینه‌ها ارزش ذاتی و مزایای نسبی هلال‌احمر اقتضا می‌کند که «متولی» و مسئول ملی باشد. مانند بحث آموزش‌های همگانی جهت آمادگی برای مقابله با حوادث و سوانح که برای جمعیت مناسب است، به‌خاطر بُعد اجتماعی آن در بحث‌های مربوط به جوانان و داوطلبان هم همین‌گونه است. دسته دوم کارهایی هستند که ما فقط می‌توانیم «شریک» خوبی باشیم مانند برنامه‌های سلامت و درمان آن هم از بُعد اجتماعی که مزیت نسبی هلال‌احمر است. در بعضی زمینه‌ها «حامی» هستیم و لازم نیست شریک هم باشیم، می‌توانیم با مطالبه‌گری و مدافعه‌گری صدای مردم به‌ویژه افراد آسیب‌پذیر در جامعه باشیم مانند مشکلات افراد آسیب‌پذیر در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی مثل مهاجرت و حاشیه‌نشینی شهرها، پیشگیری و کاهش خشونت‌های اجتماعی،حفظ محیط زیست و منابع طبیعی. این بُعد بسیار مهمی است که شاید در گذشته زیاد به آن توجه نشده است. هلال‌احمر همیشه باید توجه کند که چطور و از چه راهی می‌تواند به اثربخشی مورد نظر براساس اهدافش برسد؛ در بعضی جاها متولی باشد، مثل آموزش همگانی؛ در بعضی جاها کمک کند، شریک و معین دولت باشد، مثل بحث سلامت و بهداشت و در بعضی جاها که نقش مستقیمی ندارد صدای رسای مردم در بین تصمیم‌گیران و وجدان عمومی در این بخش‌ها باشد. هلال‌احمر با راهبرد ١٠ ساله و برنامه ٥ ساله خیلی خوب در این مسیر حرکت کرده و به‌نظر من در مسیر درستی قرار گرفته است.
فعالیت‌های جمعیت در حوزه امدادونجات چقدر با استانداردهای دنیا منطبق است؟
یک تفاوت عمومی در دنیا وجود دارد که ما از آن مستثنی نیستیم. در گذشته همه جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر متمرکز بر پاسخگویی بودند و ما هم همین‌طور؛ بیشترین توجه‌مان به انبارهای امدادی، تیم‌های نجات، سگ‌های جست‌وجو و تجهیزات بود تا پاسخگویی خوبی داشته باشیم. موضوعات پیشگیری، کاهش خطر و تاب‌آوری کمتر مورد توجه بود. تقریبا همه جمعیت‌های ملی همین وضع را داشته‌اند، اما هم‌اکنون هلال‌احمر با راهبرد جدید در مسیر درستی حرکت می‌کند. در بخش پاسخگویی که هلال‌احمر به‌طور سنتی خیلی فعال بوده نسبت به خیلی از جمعیت‌های ملی وضع بهتری دارد. هم به دلیل تجربه تاریخی در وقوع حوادث و جنگ و هم به دلیل اقبال و اعتماد عمومی مردم، کمک‌ها، وقف و تمام اعانات مردمی و هم به دلیل سرمایه‌گذاری‌های انجام شده از نظر عملیاتی، تجهیزاتی، انبار وسایل نقلیه و بالگرد، جمعیت هلال‌احمر را در بخش آمادگی و پاسخگویی در ردیف قوی‌ترین جمعیت‌های ملی دنیا قرار داده است. ما طبقه‌بندی رسمی در صلیب‌سرخ نداریم، اما براساس اطلاعات موجود، برداشت من این است که قطعا به‌صورت عمومی ما جزو ١٠ جمعیت بزرگ دنیا هستیم. به‌ویژه در امدادونجات، بخش تجهیزات عملیاتی و ساختاری و ظرفیت‌ها به نظر بنده در زمره ٥ جمعیت برتر دنیا هستیم.
برای تقویت این حوزه چه پیشنهادی دارید؟
نیازهایی که وجود دارد بیشتر در بخش نرم‌افزاری و بهره‌وری است. هدف غایی و فلسفه تأسیس هلال احمر، امداد و نجات نیست، بلکه طبق اساسنامه و راهبرد آن تأمین ایمنی و سلامت مردم و ترویج صلح و دوستی است. هر چقدر بتوان قبل از حادثه آن را تأمین کرد و هرقدر بعد از حادثه به‌گونه‌ای پاسخگویی شود که این ایمنی حفظ شود، می‌توان گفت اثربخش بوده‌ایم. هرچقدر ایمنی و تاب‌آوری مردم بالاتر برود و نیاز به کمک‌رسانی‌های امدادی، توزیع اقلام و غیره کمتر شود هلال‌احمر به اهدافش بیشتر خواهد رسید. به‌طورکلی ما در بخش‌های پیشگیری، کاهش خطر، آموزش همگانی و تقویت تاب‌آوری مردم در حوزه مسئولیت‌ها و وظایف‌مان باید بیشتر کار کنیم. در بخش آمادگی و پاسخگویی به حوادث ظرفیت هلال‌احمر بسیار بالاست و پاسخگویی به حوادث اخیر موید این توانایی است و از نظر تجهیزاتی، ساختاری، عملیاتی و منابع جزو جمعیت‌های نخست دنیاست.
اما در بخش محتوایی و نرم‌افزاری باید بیشتر کار کرد. مثلا اثربخشی و تاثیرات آموزش همگانی بر تاب‌آوری، ایمنی و آمادگی مردم باید با شاخص‌های دقیق و روشن با مطالعه شرایط پیش و پس از وقوع حوادث مورد مطالعه و ارزیابی قرار گیرد و نتایج آن در اختیار مردم و تصمیم‌گیران نهاده شود تا به‌خوبی از تاثیرات آموزش همگانی و آماده‌سازی مردم در برابر حوادث مطلع شوند. همچنین شناخت آسیب‌پذیری مناطق گوناگون پیش از پاسخگویی به حادثه، پایش، هشدار سریع، ارزیابی‌های میدانی، اطلاعات قبلی از جامعه مورد تهدید براساس نقشه‌های آسیب‌پذیری ضروری است، برای آن‌که پاسخگویی موثر باشد. در زمان پاسخگویی با توجه به ابعاد مادی و معنوی جامعه آسیب‌دیده، هرقدر نیاز به اقدامات مداخله‌ای را کمتر کنیم هلال‌احمر موفق‌تر است. اما از آن‌جا که حوادث قابل پیش‌بینی نیست و ما در هر صورت نمی‌توانیم اندازه تهدید یا مخاطره طبیعی را پیش‌بینی کنیم، بنابراین ناچاریم همیشه آمادگی بسیار مطلوبی از نظر پاسخگویی به حادثه داشته باشیم. اما مطلوب و هدف نهایی این است که ما هرقدر که می‌توانیم جامعه را تاب‌آور و آماده کنیم تا اولا ایمن باشد و ثانیا در زمان وقوع حادثه بتواند قبل از هر کسی خودش پاسخگو باشد و به دیگران هم کمک کند.
بنابراین هلال‌احمر همزمان دو وظیفه دارد؛ یکی کمک به کاهش خطر، ایجاد تاب‌آوری و افزایش ضریب ایمنی جامعه از طریق آموزش همگانی و ظرفیت‌سازی مردم است که هلال‌احمر می‌تواند به آن کمک اساسی کند و همزمان هم وظیفه حفظ حداکثر آمادگی برای پاسخگویی مطلوب را دارد. بحث بازسازی نکته دیگری است که باید به آن توجه داشت. ما نباید منتظر باشیم تا یک حادثه اتفاق بیفتد و بعد به سراغ بازسازی برویم. باید برای بازسازی مناسب از قبل برنامه‌ریزی کرد. اگر شناخت ما از آسیب‌پذیری‌ها و ریسک حوادث افزایش پیدا کند و در جاهای مختلف کشور نقشه ریسک حوادث و میزان احتمالی خسارات و نیازها را داشته باشیم، بهتر می‌توانیم برای پاسخگویی و هم برای بازسازی پس از حوادث احتمالی آماده باشیم.
خدمات داوطلبانه اصل بنیادین نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر است. به نظر شما جمعیت هلال‌احمر تا چه اندازه توانسته خود را متکی به نیروی داوطلبان کند؟
هرچقدر در زمینه خدمات داوطلبانه موفق‌تر باشیم هلال‌احمرتر هستیم. باید بتوانیم جمعیت را به‌صورت واقعی بر مبنای خدمات داوطلبانه اداره و آن خدمات را ترویج کنیم. به یاد داشته باشیم که وظیفه هلال‌احمر فقط جذب داوطلب نیست، بلکه ترویج خدمات داوطلبانه است. سازمان‌های خیریه و بشردوستانه دیگری هم هستند که ما باید به آنها کمک کنیم تا از این طریق ظرفیت‌سازی و توانمندسازی کنیم. به همین دلیل اصل پنجم از اصول اساسی هفتگانه نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر به نام «خدمات داوطلبانه» است و نه «داوطلبان» که تفاوت ظریف ولی اساسی بین آن دو قابل درک است. داوطلبی یک مفهوم و ارزش است و باید بکوشیم خدمات داوطلبانه در جامعه گسترش یابد. در این زمینه هلال‌احمر دو وظیفه دارد که به‌خوبی در راهبرد سازمانی و برنامه پنج‌ساله آن منعکس شده است: یکی آن‌که داوطلبان خودش را جذب کند و آموزش دهد و فضا و فرصت دهد تا آنها در جمعیت هلال‌احمر بیش از پیش با رعایت مسئولیت‌های قانونی و حاکمیتی جمعیت مسئولیت و فعالیت داشته باشند. دوم آن‌که ظرفیت و کنش‌های داوطلبانه از طریق ترویج فرهنگ داوطلبانه و کمک به ظرفیت‌سازی دیگر سازمان‌های داوطلبانه و خیریه در جامعه را تقویت کند، در این زمینه هلال‌احمر یک سازمان راهبر و پیشرو در کشور است.
هر چقدر منابع هلال‌احمر بیشتر از خدمات داوطلبانه تأمین شود، یک شاخص خوبی است برای این‌که ببینیم آیا یک سازمان داوطلبانه جامعه‌محور هستیم یا خیر؟ یک معیار کلی مهم میزان ارزش خدمات داوطلبانه در کل خدماتی است که هلال‌احمر ارایه می‌دهد. هر قدر این درصد بالاتر برود هلال‌احمریِ واقعی‌تری هستیم، ولی اگر همه منابع و بودجه ما از منابع دولتی و رسمی تأمین شود، نشان می‌دهد چه داوطلبان باشند یا نباشند هلال‌احمر فعالیت می‌کند که این نشان‌دهنده آن است که ما با سایر دستگاه‌هایی که بودجه تخصیصی عمومی در اختیار دارند، تفاوتی نداریم. هلال‌احمر اگر قرار باشد از دولت بودجه بگیرد و کار انجام دهد، سازمان‌های دیگر و تحت پوشش دولت هم می‌توانند این کار را انجام دهند، ولی اگر هلال‌احمر علاوه بر کمک‌هایی که از دولت می‌گیرد که به دلیل وظیفه حاکمیتی مهم امدادونجات در کشور است، بتواند بخش عمده‌ای از خدمات اجتماعی خودش را به‌صورت سیستماتیک و قابل پیش‌بینی و براساس خدمات داوطلبانه و مشارکت‌های مختلف مالی، فنی و انسانی انجام دهد، موفق خواهد بود.
جمعیت برای این‌که بتواند به سازمانی اثربخش تبدیل شود براساس چه راهبردی باید عمل کند؟
جمعیت هلال‌احمر از نظر تعداد داوطلبان تقریبا جزو نخستین جمعیت‌های ملی دنیاست. هلال‌احمر معروف است به داشتن دو‌میلیون عضو داوطلب، اما در این‌جا دوباره موضوع اثربخشی و بهره‌وری مطرح است. بار دیگر این پرسش مطرح می‌شود که چقدر توانسته‌ایم از این تعداد داوطلب جمعیت در تأمین منابع خدمات هلال‌احمر استفاده و آن خدمات را در جامعه ترویج کنیم؟ البته تنها مسأله مالی نیست، بلکه ارزش کل خدمات است. اگر به جایی برسیم که فرضا ٥٠درصد از ارزش کل خدمات جمعیت هلال‌احمر از طریق فعالیت‌های داوطلبانه باشد به یک هدف بزرگ دست یافته‌ایم چون هلال‌احمر نقش اجتماعی خود را که ترویج همبستگی و فرهنگ داوطلبانه در جامعه است به‌خوبی ایفا کرده است، بنابراین برای هلال‌احمر تنها رقم بزرگ درآمد مالی و تأمین منابع مطرح نیست، بلکه نوع و اندازه مشارکت جامعه در فعالیت‌های جمعیت هم مهم است، چرا که نشان‌دهنده رشد فرهنگ و خدمات داوطلبانه در کل جامعه است که برای هلال‌احمر هدف بلندمدت و شاخص اثربخشی و موفقیت آن است.
البته این نکته مهم نیز باید کاملا روشن شود که جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان سازمان معین دولت به‌دلیل توانایی‌ها و ظرفیت‌های خود درحال حاضر وظیفه سنگین آموزش همگانی و امدادونجات در مدیریت سوانح کشور را برعهده دارد و براساس همین وظیفه محوله بودجه لازم از محل منابع عمومی کشور باید به موقع تأمین و به هلال‌احمر تخصیص داده شود.
این موضوع نه‌تنها مغایرتی با اصل خدمات داوطلبانه جمعیت ندارد بلکه مکمل بسیار خوبی برای آن است زیرا هلال‌احمر می‌تواند به شکل مناسبی میان منابع رسمی و دولتی کشور و منابع و ظرفیت‌های مردمی و اجتماعی ارتباط برقرار کند. در این مسیر چارچوب و راهنمای اصلی علاوه بر اساسنامه جمعیت راهبرد ١٠ساله جمعیت و برنامه پنج‌ساله آن است. در این راهبرد هدف‌های مطرح شده در هر حوزه را باید مطالعه و پیگیری کنیم. اگر قرار است سازمان یادگیرنده باشیم باید برای مطالعه وقت بگذاریم و از بسیاری از منابع داخلی و بین‌المللی ارزشمند بهره بگیریم. روش کار در دنیا به‌گونه‌ای است که بدون اطلاعات و مهارت نمی‌توان دستاوردهای جدیدی داشت. برای این‌که هلال‌احمر به سمت سازمان یادگیرنده پیش رود باید مدیران، کارکنان، داوطلبان، جوانان و اعضای آن بیشترین و بهترین آگاهی و اقناع را در مورد فلسفه وجودی و ارزش‌های هلال‌احمر و آرمان‌ها، برنامه‌ها و خدمات آن داشته باشند و متن و محتوای راهبرد ١٠ساله را کاملا درک، حفظ و ترویج کنند.
به نظر من اطلاع و اشراف کامل بر محتوای راهبرد سازمانی جمعیت و برنامه پنج‌ساله شرط لازم برای همکاری معنادار و اثربخش هر فردی با جمعیت است. این اسناد بنیادین باید به‌عنوان پیش‌نیاز و معیار اطلاع مدیران، کارکنان و داوطلبان مورد آموزش مستمر و آزمون و سنجش قرار گیرد. برای نخستین‌بار در دهه‌های گذشته جمعیت هلال‌احمر از درون خود راهبرد و برنامه‌های مدون بسیار روشن، علمی و واقع‌بینانه‌ای تهیه کرده است که در سطح جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر کشورهای دنیا کم‌نظیر است و حداقل در ١٠سال آینده در مسیر کاملا صحیحی قرار می‌گیرد که امیدوارم به نتایج دلخواه و اثربخشی مطلوب همدست یابیم.
- 16
- 6
