علوم جامعه شناسی در جامعه مصرف نمی‌شود

پنجمین همایش ملی روز علوم اجتماعی به همت گروه جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی و با همکاری انجمن جامعه‌شناسی ایران دیروز در دانشگاه خوارزمی برگزار شد. 

این همایش بر اساس روال هرساله خود همزمان با زادروز مرحوم غلامحسین صدیقی و با حضور جمعی از اساتید برجسته جامعه شناسی برپا شد و بخشی از آن به بازخوانی خاطرات و تلاش‌های مرحوم غلامحسین صدیقی و محمد امین قانعی راد اختصاص یافت. 

البته، اصلی‌ترین عنوان این مراسم مسائل و چالش‌های علوم اجتماعی در ایران بود که هر کدام از اساتید صاحب نظر علوم اجتماعی بخشی از این موضوع را مورد نقد و بررسی قرار دادند. همه این کارشناسان تأکید کردند که وضعیت جامعه شناسی در ایران بحرانی است و مسئولان و آحاد جامعه آنطور که شایسته است با آن برخورد نمی‌کنند. بر همین اساس، جامعه شناسی و آموزش آن در ایران نیازمند یک تحول اساسی است.

علوم جامعه شناسی در جامعه مصرف نمی‌شود

«باقر ساروخانی» عضو هیأت علمی دانشگاه تهران درباره چالش‌های علوم اجتماعی هم گفت: متأسفانه در زمینه علوم اجتماعی دچار نوعی بحران شده‌ایم. به این معنی که جامعه نسبت به علوم جامعه شناسی بی‌اعتنا شده و شاهد این هستیم که کالاهایی که به دست اساتید جامعه شناسی تولید شوند توسط مسئولان و جامعه مصرف نمی‌شوند.

ساروخانی ادامه داد: جای تأسف دارد که دروس جامعه شناسی در دانشگاه‌های ما توسط اساتید غیر مرتبط آموزش داده می‌شود و به کارشناسان علوم اجتماعی دروس دیگری برای تدریس ارائه می‌دهند. همین کم توجهی باعث می‌شود که دانشجویان برتر کمتری به حوزه علوم اجتماعی وارد شوند. او افزود: به همین خاطر زمانی که دانشجویان علوم اجتماعی باید به تولید دانش بپردازند از عهده آن برنمی آیند و همین موضوع دانشگاه و دانشجویان را وارد یک دور باطل می‌کند.

ناکارآمدی آموزش علوم اجتماعی در ایران

«ابوالفضل مرشدی»، عضو هیأت علمی دانشگاه یزد درباره دیدگاه‌های استاد قانعی راد راجع به آموزش علوم اجتماعی گفت: مرحوم دکتر قانعی راد شکل‌گیری اجتماع علمی را مهم‌ترین پیش شرط آموزش علم می‌دانست و معتقد بود دانشگاه باید بیش از آن‌که به واحد‌های اداری و آیین نامه‌های سازمانی متکی باشد باید به انگیزه متناسب با روحیه و اخلاق و فرهنگ توجه کند.

او با تأکید بر این‌که دکتر قانعی راد اعتقاد داشت وضعیت آموزش علوم اجتماعی در ایران ناکارآمد است، گفت: او معتقد بود کم شدن رابطه اساتید و دانشجویان باعث ایجاد نوعی بحران در تربیت دانشجوی باکیفیت می‌شود. و این باعث می‌شود دانشجویان الگویابی از اساتید خود را از دست بدهند و نتوانند با شور و شوق راه آنها را ادامه دهند. وی گفت: علوم اجتماعی باید به صورتی باشد که نه تنها برای خود بلکه برای سایر علوم هم تلاش کند و برای روانشناس‌ها و فیلسوفان و... نیز پیامد داشته باشد.

ساختار آموزشی کشور باید متحول شود

«سارا شریعتی»، استاد دانشگاه تهران گفت: اگر به تاریخ مراجعه کنیم متوجه می‌شویم که در زمان‌های گذشته کتاب‌ها جان داشتند و هر کتاب می‌توانست تحول اجتماعی عظیمی به وجود آورد. حتی برخی در گذشته معتقد بودند کتاب‌ها می‌توانند خطرناک باشند. سؤال من این است که آیا در حال حاضر نیز کتاب‌ها جان دارند و خطرناک هستند؟

او با طرح این سؤال که چرا دانشجویان با این‌که کتاب‌های درسی خود را برای گرفتن نمره مطالعه می‌کنند اما هیچ تحولی در آنها اتفاق نمی‌افتد، گفت: به نظر می‌رسد که دانش جامعه شناسی امروز ما جان دار نیست و به همین علت ضروری است تا ساختار آموزشی ما متحول شود. شریعتی به نبود تداوم و پیوستگی در آموزش جامعه شناسی کشور تأکید کرد و گفت: آموزش ما باید به‌طور مدون و پیوسته از دوران مدرسه تا دانشگاه ادامه داشته باشد. این درحالی است که در دانشگاه‌ها تنها به چند واحد درسی اکتفا می‌شود.

نقش پررنگ علوم اجتماعی در حل مشکلات جامعه

«حسین سراج زاده»، رئیس انجمن جامعه شناسی ایران و دبیر علمی همایش در مورد چالش‌های آموزش علوم اجتماعی در ایران نیز گفت: با این‌که علوم اجتماعی در چندین دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته است اما هنوز از این علوم به‌طور کاربردی در جامعه استفاده نمی‌شود. چراکه در اجماع علوم اجتماعی با سایر علوم ضعیف عمل کرده‌ایم و رویکرد فقهی، روانشناسی و... هم نتوانسته به حل مشکلات موجود کمک کند. بنابراین، برای حل مشکلات جامعه امروزی نیاز به استفاده از علوم اجتماعی در علوم مختلف داریم. او اظهار داشت: علوم اجتماعی همواره به مدیران و جامعه مدنی کمک می‌کند تا مشکلات جامعه را به بهترین نحو ممکن حل کنند. این موضوع مسئولیت کارشناسان اجتماعی را سنگین می‌کند و به همین خاطر کارشناسان علوم اجتماعی باید خود را همواره برای نیازهای جدید جامعه آماده کنند.

جاماندگی آموزش‌های دانشگاهی 

از تحولات جامعه

«سید ضیا هاشمی» استاد دانشگاه تهران با تأکید بر این‌که متأسفانه با دانشگاه اجتماعی‌ای روبه‌رو هستیم که دغدغه‌ها پیوندی با مسائل و واقعیت جامعه بیرونی ندارد، گفت: درحال حاضر آموزش‌های جامعه‌شناسی ما از تحولات اجتماعی متأثر نیست و با جاماندگی آموزش‌های دانشگاهی از تحولات جامعه معاصر روبه‌رو هستیم. 

این جاماندگی باعث شده با یک دانشگاه بی‌کیفیت مواجه باشیم. مدیر عامل ایرنا افزود: این مسائل باعث شده تا ندانیم با حجم انبوه فارغ‌التحصیلان سطح عالی آن چه باید بکنیم و اساساً این جمعیت به چه منظوری آموزش دیده‌اند. بنابراین، بی‌هدفی و عدم کاربردی‌بودن یکی از مشکلات جدی دانشگاه امروز ما است. این درحالی است که آموزش عالی در دانشگاه‌های معتبر دنیا در اثر جهانی شدن دچار تغییر و تحولات اساسی شدند. 

ضیا هاشمی تأکید کرد: محتوای آموزش‌های ما باید یک پیوند بیرونی با مسائل واقعی جامعه داشته باشند. تا در حوزه تئوری و نظری متوقف نشویم. نداشتن این پیوند باعث می‌شود که کنش گری در دانشگاه‌ها در معرض خطر بیفتد و با استادانی مواجه شویم که برای مخاطبان خود جذاب نیستند. 

او با بیان این‌که آنچه که نیاز داریم این است که بعد انتقادی جامعه‌شناسی را مورد توجه قرار دهیم و به آن میدان دهیم و آن را تقویت کنیم، تأکید کرد: علاوه بر اینها از بازاندیشی در محتوای رشته‌ها، اعتماد به دانشجویان و حوزه‌ علوم انسانی نیز نباید غافل شویم.