نگرانی ها از آمار قتل‌های خانوادگی

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به علل و عوامل بروز قتل‌های خانوادگی گفت: براساس مطالعاتی که در سال‌های ۸۵ و ۸۶ انجام شده بود، قتل‌های خانوادگی حدود ۴۰ درصد از قتل‌های عمد پایتخت را تشکیل می‌داد که این میزان از قتل‌های خانوادگی در میان قتل‌های عمد، محل تأمل و اندیشه جدی است.

دکتر محمدرضا رهبرپور، حقوقدان و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با آنا در مورد وقوع قتل‌های خانوادگی اخیر در کشور اظهار کرد: قتل‌های خانوادگی در واقع، تعبیر شناخته شده‌ای است که در ادبیات مباحث جرم شناسانه به تمام قتل‌هایی گفته می‌شود که در یک خانواده با روابط خویشاوندی نزدیک، اعم از سببی و نسبی صورت می‌گیرد و انواع و مصادیق متعددی را در برمی‌گیرد.

وی در مورد مجازات پیش‌بینی شده در قانون برای چنین جرمی اظهار داشت: در خصوص مجازات این نوع قتل عمد باید گفت که کیفر اصلی  قتل عمد در حقوق کیفری ایران، فارغ از اینکه این قتل عمد با چه انگیزه‌ای صورت پذیرد و از منظر جرم‌ شناختی در قالب چه نوعی طبقه‌بندی شود، قصاص تعیین شده است. از این رو، میان قتل‌های ناموسی و خانوادگی با سایر قتل‌ها از حیث مجازات، تفکیکی صورت نپذیرفته است.

رسیدگی و مجازات کردن قاتل یا قاتلین عمد در این قبیل قتل‌ها تابع اصول کلی و قواعد عمومی حاکم بر قتل عمد است. در اجرای قصاص به‌عنوان کیفر قتل عمد، آنچه که اهمیت دارد، مطالبه و تقاضای اولیای دم است، از این‌رو امکان گذشت و بخشش از مطالبه حق قصاص وجود دارد. در صورت گذشت اولیای دم، مجازات حبس تعزیری تا ۱۰ سال در انتظار مرتکب قتل عمد خواهد بود.

آمار قتل‌های خانوادگی، نشانه بحران در جامعه

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به اینکه آیا آمار قتل‌های خانوادگی در کشور میزان قابل توجهی دارد یا خیر، گفت: برخی از پژوهشگران، از افزایش آمار قتل‌های خانوادگی در سال‌های اخیر سخن گفته و آن را نمادی از بحران روزافزون در جامعه و نهادهای آن بویژه خانواده دانسته‌اند.

با این حال برخی‌ها، در نقطه مقابل، افزایش محسوس و چشمگیر این آمار را در نسبت با رشد جمعیت، رد کرده و بزرگنمایی این نوع قتل‌ها را ناشی از پوشش وسیع خبری رسانه‌ها، مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی مجازی و متعاقباً بالا رفتن حساسیت‌ها نسبت به این قبیل اخبار می‌دانند.

به هر حال چه آمار این نوع قتل‌ها را رو به رشد بدانیم یا خیر، در حال حاضر با معضل و واقعه آزاردهنده‌ای به نام قتل‌های خانوادگی روبه‌رو هستیم که واکنش در برابر آن و پیشگیری از آن نیازمند پژوهش‌های علت شناسانه عمیق‌تر و گسترده‌تری است.

رهبرپور ادامه داد: خانواده‌ای که باید محل آرامش و آسایش افراد جامعه باشد به محل نزاع، درگیری و ارتکاب شدیدترین جرم انسانی یعنی قتل عمد تبدیل شده است.

علل قتل‌های خانوادگی

این استاد دانشگاه در مورد علل و عوامل بروز چنین قتل‌هایی در کشور یادآور شد: در مورد علت قتل‌های خانوادگی باید به این نکته توجه کرد که این قتل‌ها خود طیف وسیعی را در بر می‌گیرند. برخی از قتل‌های خانوادگی ریشه در مسائل ناموسی دارد و در واقع واکنشی در برابر رفتارهای جنسی خارج از چارچوب یک عضو خانواده است.

برخی دیگر از قتل‌های خانوادگی نیز با هدف حذف عضو دیگر و تسهیل در برقراری رابطه جنسی با فرد بیگانه صورت می‌گیرد. قتل‌های خانوادگی با انگیزه مالی و کسب ثروت از طریق ارث و تصاحب اموال شخص متوفی از دیگر انواع این قبیل قتل‌هاست.

همچنین تعداد زیادی از قتل‌های خانوادگی از روی کینه و دشمنی و بالارفتن مسائل حاد خانوادگی انجام می‌شود. چه بسا بتوان این قبیل قتل‌ها را «قتل‌های انتقام جویانه و ناشی از نفرت» تلقی کرد که حاصل تجمیع کینه و دشمنی در طول سال‌ها و مشاجره‌های مستمری است که در خانواده و در روابط میان اعضا جریان دارد.

تلاش برای حفظ و ارتقای ارزش‌های بنیادین فرهنگی، دینی و اخلاقی در خانواده و روابط حاکم بر این نهاد اجتماعی و نیز اتخاذ تدابیر و برنامه‌های پیشگیرانه اجتماعی و رشدمدار از طریق آگاهی بخشی و بهبود وضعیت فردی و روانی اعضای خانواده و جامعه که محصول یک سیاست جنایی کارآمد و منسجم تلقی می‌شود، می‌تواند تا حد زیادی در کاهش این نوع قتل‌ها مؤثر واقع شود.