حکایت اقتصاد ایران، هرازگاهی یادآور ضرب‌المثل قدیمی«جیب خالی و پز عالی» می‌شود. از چه جهت؟ از آنجاکه وقتی صحبت از بحران ارزی به میان می‌آید، داستان واردات کالاهای لوکس خارجی، همچون خودرو نیز بیشتر از همیشه به گوش می‌رسد. ساده‌تر که نگاه کنی، گویی ارز کافی برای واردات کالاهای اساسی‌ای همچون دارو وجود ندارد، اما همین که پای واردات خودروهای لوکس به میان می‌آید، آمارها از ارقام درشت‌تر واردات لکسوس، پورشه، بنز و ...، خبر می‌دهد.
برای اثبات این ادعا آمارها بهترین داورانی هستند که می‌توانند از گره محکم بحران ارزی با افزایش واردات خودرو طی سال‌های گذشته سخن بگویند. نگاهی به آمارهای اعلام شده از سوی سازمان توسعه تجارت، در چند سال گذشته به خوبی نشان می‌دهد که طی سال‌های ۸۸ تا ۹۲ و با وجود بالا گرفتن گلایه‌ها از بحران ارزی، میزان واردات خودرو به کشور رشد قابل توجهی را داشته است، به‌طوری‌که طی آن سال‌ها در حدود ۳۵۰ هزار خودرو از مبادی رسمی وارد کشور شده است.
اما مرور این آمار، سوال مهمی را در ذهن ایجاد می‌کند؛ بالاخره ارز کافی برای واردات کالا از کشورهای خارجی وجود دارد یا خیر؟ اگر وجود ندارد، چرا با شدت گرفتن بحران ارزی در ماه‌های اخیر بازهم واردات اتومبیل از کشورهای خارجی شدت گرفته است. آنطور که ششم مرداد ماه سال ۹۶ خبرگزاری فارس منتشر کرد، در چهار ماهه اول سال گذشته واردات خودرو به کشور رکوردزنی کرده است و واردات خودروهای هیبریدی ۱۸۵۵ درصد رشد نشان داده است.
معمای واردات
این‌روزها بار دیگر بحث واردات خودرو آنهم از مبادی رسمی و نه به‌صورت قاچاق صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته است. داستان شدت گرفتن واردات خودرو این‌روزها در فضای مجازی نیز بازتاب‌های فراوانی داشته است. قصه این بود؛ در روزهایی که سایت ثبت سفارش واردات خودرو بسته شده بود و مجوز واردات خودرو به هیچ مجموعه‌ای داده نمی‌شد، در برخی رسانه‌ها اینطور اعلام شد که عده‌ای اقدام به واردات خودروهای لوکس کرده‌اند. خودروهایی که در گمرک مانده بودند و باید به هر نحو ممکن ترخیص می‌شدند. این خبر هر چند از سوی مسئولان گمرک رد شد، اما باب گفت و گوها برای گلایه از واردات بی سر و صدای خودرو را یکبار دیگر باز کرد. اما این تمام ماجرا نبود و چند روز گذشته هم خبرهایی مبنی بر واردات قانونی خودرو از گمرک بوشهر سوژه داغتر رسانه‌ها و فعالان در شبکه‌های مجازی بود.
این‌بار اما داستان کمی فرق داشت؛ گویی چند روز پیش، وقتی همه خواب بودند؛ اتفاقا درست زمانی که درب‌های گمرک بوشهر باید بسته می‌بودند، حجم بالایی از اتومبیل‌های لوکس خارجی، اعم از لکسوس، تویوتا و ...، به صورت مخفیانه و در دل شب در حال ترخیص از گمرک بودند و عده‌ای هم با دیدن این صحنه عجیب شروع به تهیه کلیپ کردند تا صدای گلایه خود را شاید به گوش مسئولان کشور برسانند.
برخی از مردم در این کلیپ ادعا می‌کنند که با توجه ممنوعیت ترخیص خودروهای خارجی، این ماشین‌ها چرا و با اجازه کدام قانون و اصلی در حال ترخحیص هستند؟ صداها از خوابیدن و خاک خوردن بیش از دو هزار ماشین واردکننده بوشهری در گمرک خبر می‌دهند و مدعیان انحصار در واردات خودرو، مدام از مسئولان سوال می‌کنند که اگر این خودروها به صورت قانونی ترخیص شده‌اند، پس چرا در این ساعت از شب و به صورت مخفیانه اجازه ترخیص آن‌ها از سوی گمرک صادر شده است؛ اصلا این خودروها متعلق به چه کسی است و چرا خودروهای سایر واردکنندگان ترخیص نمی‌شوند؟
هر چند که این خبر هم از سوی رئیس پلیس آگاهی فرماندهی انتظامی بوشهر، رد شد و رسانه‌ها خیلی سریع تکذبیه و ورود غیرقانونی خودروهای لوکس از گمرک بندر بوشهر را روی تارنمای خود ثبت کردند، اما سوالات زیادی با انتشار این کلیپ دردناک به ذهن‌ها رسید که پاسخ آن‌ها را هر واردکننده و فعال اقتصادی‌ای بهتر از همه می‌داند. به گفته فعالان اقتصادی این ماجرا در صورت صحت به علت نبود شفافیت در فضای اقتصادی ایران رقم خورده است.
ابراهیم جمیلی، رئیس هیات مدیره انجمن صادرکنندگان نمونه و برتر ایران، در گفت و گو با «همدلی»، موضوع گره بحران ارزی با افزایش واردات را اینطور تحلیل می‌کند: « عده‌ای تلاش می‌کنند تا بدون عوارض گمرکی کالاهای لوکس را وارد کشور کنند که باید در این زمینه سیستم گمرکی مدیریت کرده و شماره‌گذرای‌ها را اصلاح کند.»
به گفته جمیلی: «ترخیص خودرو از گمرک موضوع بدی نیست، اما مدیریت گمرک در زمینه ترخیص کالا از گمرک است که جای بحث دارد و باید به آن توجه ویژه‌ای شود.» جمیلی با انتقاد از کیفیت پایین خودروهای داخلی نیز اینطور ادامه می‌دهد: «از آنجایی که کیفیت خودروهای داخلی بالا نبوده و توان رقابت با خودروهای خارجی را نداریم، بنابراین باید راهکار ورادات قانونی خودرو از کشور را فراهم کنیم.» او درباره سیاست‌های ارزی نیز می‌گوید: «بانک مرکزی و دولت باید ارز را برای واردات کالاها اولویت بندی کنند. این در حالی است که هم اکنون شاهد این هستیم که اولویت بندی ها هنوز به سرانجام نرسیده است.»
نگاهی به آمار واردات خودروهای لوکس
داستان گره محکم بحران ارزی با واردات خودروهای لوکس از زبان آمار شنیدنی‌تر است. از آنجاکه این ارقام همیشه بهترین داورانی بوده‌اند که به خوبی توانسته‌اند ماجرای کمبود ارز و واردات بی‌رویه کالاهای لوکس را در قالب اعداد و ارقام اقتصادی به تصویر بکشند.
اما داستان بحران ارزی سال ۹۱ که اتفاقا بی‌شباهت به اتفاقات اقتصادی چند ماه گذشته نیست، یادآور این است که بحران ارزی حدود ۶ سال گذشته درست در زمانی اتفاق افتاده بود که با افزایش واردات خودروهای لوکس، حدود هفت میلیارد دلار زیر پای پولدارها قرار گرفته بود.
حتی با اینکه در آن سال، اختصاص ارز مرجع و مبادله‌ای به کالاهای لوکس منتفی شده بود و خبرها از ممنوعیت واردات خودرو با حجم کمتر از ۲۵۰۰ سی‌سی با ارز آزاد و حتی ممنوعیت واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی سخن می گفتند، اما بازهم خبر رسید که آمار واردات این خودروها هرگز به صفر نرسید و حتی سال به سال و با وخیم‌تر شدن بحران ارزی بر وخامت اوضاع افزوده شد.
آمار واردات خودرو در حالی سال به سال بیشتر شد که بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت در سال ۸۰ تنها ۴۱ هزار و ۴۶۹ خودروی با ارزش وارد کشور شده بود. نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که واردات خودرو به کشور هر سال و به صورت پلکانی افزایش یافته است و حتی بحران ارزی نیز مانعی برای این واردات نبوده است.
بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان توسعه تجارت در سال ۸۰ به میزان ۴۱ هزار و ۴۶۹ خودرو با ارزش ۸۲۳ میلیون دلار به کشور وارد شده است. در این سال‌ها در حدود ۳۱ هزار و ۱۶۶ دستگاه بالای سه هزار سی‌سی و ۲۸۰ دستگاه خودرو بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سی سی با ارزش دلاری ۶۴۸ میلیون دلار وارد ایران شده است.
در این سال تعدا پورشه‌های وارد شده ۱۶۰ دستگاه به ارزش ۱۳.۶ میلیون دلار، هزار و ۴۱۹ دستگاه لکسوس به ارزش ۴۴.۳ میلیون دلار و ۸۵۹ دستگاه بنز به ارزش ۵۵ میلیون دلار به کشور وارد شده است. در این سال واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی سی حدود ۷۵ درصد از واردات کل کشور را شامل شده‌است.
در سال ۸۹ تعداد کل خودروهای سواری وارد شده به کشور ۴۳ هزار و ۶۷ دستگاه به ارزش ۸۸۷ میلیون دلار بوده است. در این سال ۲۳ هزار و ۷۶۳ خودرو بالای ۳۰۰۰ سی‌سی و ۴۷۲ دستگاه بین ۲۵۰۰ سی‌سی تا ۳۰۰۰ سی‌سی با ارزش ۶۰۳ میلیون دلار به کشور وارد شده است. در سال ۸۹ تعداد ۳۰۷ دستگاه پورشه به ارزش ۲۳.۶ میلیون دلار، هزار و ۷۰۴ دستگاه لکسوس به ارزش ۵۰ میلیون دلار و ۹۲۷ دستگاه بنز به ارزش ۵۵.۶ میلیون دلار وارد کشور شده‌است. همچنین واردات خودروهای لوکس ۵۶.۲ درصد از کل واردت کل کشور را شامل شده است.
در سال ۹۰ واردات خودرو نسبت به دو سال قبل کمی کاهش می‌یابد. در این سال ۳۹ هزار و ۶۸۲ خودرو سواری به کشور با ارزش ۸۲۸ میلیون دلار به کشور وارد می‌شود. این میزان خودرو واد شده ۱۸ هزا و ۶۰۴ دستگاه خودرو بالای ۳۰۰۰ هزار سی سی و ۷۳۹ دستگاه بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سی‌سی به کشور با ارزش ۵۱۷ میلیون دلار وارد می‌شود. ۵۶۲ پورشه به ارزش ۴۹.۷میلیون دلار، ۹۶۷ لکسوس به ارزش ۲۹.۵ میلیون دلار، پنج دستگاه مازاراتی به ارزش ۵۸۴ هزار دلار و هزار و ۷۴۷ دستگاه بنز به ارزش ۸۵.۷ میلیون دلار به کشور وارد شده و واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی ۴۸.۷ درصد از کل واردات کشور را شامل می‌شود.
در سال ۹۱ مجدد واردات خودروها افزایش میابد. در این سال ۴۴ هزار و ۸۳۲ خودرو به ارزش یک‌هزار و هشت میلیون دلار وارد کشور می‌شود. از این میزان ۱۶ هزار و ۱۱۵ دستگاه بالای ۳۰۰۰ سی‌سی و ۴۳۳ دستگاه بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سی‌سی به ارزش ۵۸۵ میلیون دلار وارد شده‌است. در این سال ۵۱۶ دستگاه پورشه به ارزش ۶۰.۵ میلیون دلار، یک‌هزار و ۴۱۵ لکسوس به ارزش ۶۸ میلیون دلار، ۴۳ مازارتی به ارزش ۵.۳ میلیون دلار و هزار و ۹۷۹ بنز به ارزش ۱۲۷ میلیون دلار وارد شده است. ۳۷ درصد از کل وادات کشور در سال ۹۱ به واردات خودرو اختصاص داشته‌اشت.
در سال ۹۲ علی‌رغم شدت گرفتن بحران ارزی واردات خودرو به شدت افزایش پیدا می‌کند. در این سال ۷۸ هزار و ۷۲۶ خودرو با ارزش هزار و ۶۲۰ میلیون دلار به کشور وارد می‌شود. سه هزار و ۷۹۹ دستگاه خودو بالای ۳۰۰۰ سی‌سی و ۳۰۲ دستگاه بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سی‌سی به ارزش ۱۵۷.۵ میلیون دلار به کشور وارد شده است. تعداد پورشه‌های وارد شده ۲۷۲ دستگاه به ارزش ۲۴.۵میلیون دلار، ۲۱۷ دستگاه لکسوس به ارزش ۱۰.۷ میلیون دلار، ۱۴ دستگاه مازاراتی به ارزش ۲ میلیون دلار و ۱۶۳ دستگاه بنز به ارزش ۱۵.۴ میلیون دلار به کشور وارد و میزان واردات خودرو از کل واردات کشور ۵.۲ درصد بوده‌است.
نکته اینجاست که با بحران ارزی سال ۹۶ و حتی سال جاری نیز آمار واردات خودرو رکورد زنی کرده است. بر اساس گزارش ایسنا، آمار واردات خودرو در سال ۹۵ نیز نسبت به سال ۹۴ رشد قابل توجهی را داشته است. به طوریکه در این سال بالغ بر یک میلیارد و ٩٣۵ میلیون دلار خودرو وارد کشور شده بود که این رقم نسبت به سال ۱۳۹۴ که واردات این بخش ارزشی معادل یک میلیارد و ۲۳۳ میلیون دلار بوده، رشدی قابل توجه را نشان می‌دهد.
سناریوی افزایش واردات خودرو به کشور در جریان بود که در روزهای گرم تابستان سال گذشته؛ آنهم درست زمانی‌که سایت ثبت سفارش خودرو بسته بود، حدود ۶ هزار خودرو به صورت رسمی وارد کشور شد.
حال و روز ارز بحرانی‌تر شده، واردات خودروهای لوکس و کم اهمیت برای مردم بیشتر شده است و سیاست‌های ارزی دولت و بانک مرکزی یارای مقابله با واردات غیر قانونی را ندارند. به گفته کارشناسان تنها راهکار مبارزه با ورود کالاهای کم اهمیت، افزایش کیفیت کالاهای داخلی و جلوگیری از سود قاچاقچیان است. باید دید امسال با بحران ارزی، داستان واردات کالاهای لوکس به کجا ختم می‌شود؟
فاطمه آقایی‌فرد
- 8
- 2
