افت صادرات خودرو و قطعه در سال ۹۷

به گزارش دنیای اقتصاد، طبق آماری که خودروسازان به بورس ارائه داده‌اند، فروش صادراتی آنها چه در بخش قطعات و چه در بخش محصول کامل، روندی کاهشی در مقایسه با سال ۹۶ داشته است. بر این اساس، فروش صادراتی ایران خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به‌عنوان سه خودروساز اصلی کشور، طی سال گذشته در مجموع عدد ۶ هزار و ۲۴۶ دستگاه بوده که نسبت به سال ۹۶، افت حدودا ۴۲ درصدی را نشان می‌دهد. در حالت تفکیکی نیز، صادرات خودروی کامل طی سال گذشته تنها هزار و ۵۰۸ دستگاه بوده که نسبت به ۹۶، افت نزدیک به ۴۹ درصد را نشان می‌دهد.

در بخش صادرات قطعه نیز افت تقریبا ۳۸ درصدی شامل حال خودروسازان طی سال ۹۷ شده است، چه آنکه آنها عدد چهار هزار و ۷۳۷ را در فروش قطعات به خارج از کشور ثبت کرده‌اند. در بین خودروسازان، ایرانخودرویی‌ها طی سال ۹۷ و در مقایسه با ۹۶، با افت صادرات محصول کامل مواجه شده‌اند، اما بهبود صدور قطعات سبب شده آنها در مجموع خودرو  و قطعه، با افزایش فروش صادراتی مواجه شوند. محصولات کامل صادراتی ایران خودرو در سال ۹۷ تنها ۲۹۳ دستگاه بوده که نسبت به سال ۹۶ افتی بیش از ۷۰ درصد را نشان می‌دهد. فروش قطعات صادراتی این شرکت در سال ۹۷ و نسبت به سال قبل از آن حدود ۳۳ درصد  افزایش یافته است.

از آن سو اما افت صادرات قطعات خودروی سایپا سبب شده فروش صادراتی کل این شرکت در ۹۷ و نسبت به ۹۶ نزول کند. سایپا طی سال گذشته تنها هزار و ۱۰۰ دستگاه خودروی کامل صادر کرده که نسبت به ۹۶، نصف شده است. فروش قطعات صادراتی این شرکت نیز از رقم ۵ هزار و ۵۶۰ به ۲ هزار و ۲ رسیده که افت ۶۴ درصدی را نشان می‌دهد.

افت صادرات خودرو و قطعه در سال ۹۷ اما دو دلیل عمده دارد، یکی تضعیف بازارهای خارجی خودروسازان کشور  و دیگری نزولی شدن تولید. البته در سال ۹۷، ‌تحریم‌ها نیز گریبان خودروسازی کشور را گرفت و به‌نظر می‌رسد این مساله نیز در افت صادراتخودرو و قطعه موثر بوده است.

در سال گذشته، برخی بازارهای صادراتی به‌خصوص عراق (به‌عنوان اصلی‌ترین بازار خارجی خودروهای ایرانی) رونق قبلی خود را به‌تدریج از دست داد. به‌نظر می‌رسد مسائل اقتصادی و همچنین چالش‌های کمی و کیفی، در افت صادرات خودرو و قطعه از ایران به عراق، نقش داشته‌اند، از جمله اظهارات برخی مقامات عراقی در مورد ایمن نبودن خودروهای ایرانی. اهمیت بازار عراق به حدی است که اگر خودروسازان کشور می‌توانستند به هر شکل ممکن آن را در بخش صادرات خودرو و قطعه تقویت یا حداقل ثباتش را حفظ کنند، ضعف در سایر بازارها جبران می‌شد. با این حال مجموعه چالش‌های اقتصادی و فنی و سیاسی اجازه نداد بازار عراق رونق گذشته را در جذب خودروهای ایرانی داشته باشد.

افت صادرات خودرو و قطعه اما در سالی اتفاق افتاده که خودروسازان می‌توانستند با استفاده از فرصت رشد نرخ ارز، درآمدمناسبی را از ناحیه تقویت صادرات کسب کنند، اما اوضاع عکس شد و صادرات صعودی که نشد هیچ، رو به نزول هم رفت. خودروسازان سال گذشته از ناحیه رشد هزینه‌های تولید به‌خصوص در حوزه ارز، به شدت تحت فشار قرار گرفته و زیان دادند، بنابراین می‌توانستند با بهبود صادرات، بخشی از این فشار را پس زده و زیان‌دهی را نیز تا حدی جبران کنند، اما این اتفاق رخ نداد و صادرات هم مانند تولید نزولی شد.

تا پیش از رشد نرخ ارز، عمده چالش‌های خودروسازان برای صادرات، پایین بودن نرخ ارز، کیفیت و تنوع نامناسب محصول برای ارائه به مشتریان خارجی و خدمات پس از فروش ضعیف بود که طی سال ۹۷ چالش ارز تبدیل به فرصت شد، اما سایر فاکتورهای اثرگذار به قوت خود باقی ماندند تا صادرات رشد نکند و رو به افت هم برود.

اما اتفاق دیگری که می‌توان آن را در نزولی شدن صادرات موثر دانست، افت تولید طی سال ۹۷ است. با توجه به تحریم‌ها و بروز مشکلات اقتصادی طی این سال، تولید روندی نزولی به خود گرفت و خودروسازان ماندند و کوهی از تعهدات معوق. در نتیجه، تامین نیاز داخل که همواره در اولویت بود، اولویت‌دارتر نیز شد و فرصت تقویت صادرات به وجود نیامد. با توجه به احتمال تداوم افت تولید و ماندگاری شرایط ناپایدار سیاسی و اقتصادی کشور طی سال جاری، چشم‌انداز مثبتی از صادرات خودرو طی امسال نیز وجود ندارد.

فعلا تولید از شرایط مناسبی برخوردار نیست و بهبود کیفیت و خدمات پس از فروش هم در محاق قرار دارد و توقع مشتریان خارجی حتی در همین بازار عراق نیز بسیار بالا رفته است، بنابراین خیلی نمی‌توان به بهبود اوضاع صادرات در سال جاری امید داشت. البته خودروسازان چشم‌انداز مثبتی را برای صادرات محصول کامل و قطعات طی سال ۹۸ لحاظ کرده‌اند که با توجه به مسائل ذکر شده، به‌نظر رویایی می‌رسد. به‌عنوان مثال، ایران خودرویی‌ها پیش‌بینی کرده‌اند صادرات محصول کامل خود را تا پایان امسال به ۲ هزار دستگاه برسانند.

آنها همچنین پیش‌بینی کرده‌اند مجموع فروش صادراتی خودرو و قطعاتشان به ۱۰ هزار دستگاه در سال ۹۸ برسد. این عدد هم از رقم سال ۹۶ بسیار بالاتر است و هم از عدد امسال. سایپا نیز پیش‌بینی کرده جمع فروش صادراتی‌اش تا پایان امسال به هفت هزار و ۱۷۰ دستگاه برسد، یعنی بیش از دو برابر عدد امسال البته کمتر از رقم سال ۹۶. باید منتظر ماند و دید تحریم‌ها، مشکلات کمی و کیفی و ضعف بازارهای صادراتی اجازه تحقق اهداف خودروسازان را در حوزه صدور خودرو و قطعات طی سال ۹۸ می‌دهند؟