بعضی از برندهای خودروسازی چینی که به دنبال برگشت تحریم ها راه خروج از کشور را در پیش گرفتند بنظر میرسد به دنبال دوربرگردانی برای حضور مجدد در خطوط تولید شرکت های خودروساز هستند.این پیشامد در شرایطی است که سایه تحریم ها کماکان بر خودروسازی کشور سنگینی می کند و معلوم نیست چینی های علاقمند به حضور مجدد در ایران با توجه به موانع تحریمی چگونه تصمیم خود را عملی خواهند کرد. آنچه معلوم است حضور خودرو سازان چینی در بازار ایران در دور نخست تحریم ها پررنگ شد.
بازگشت چراغ خاموش خودروسازان چینی؟
در سال های آغازین دهه ۹۰ به دنبال تحریم خودروسازی کشور و به دنبال آن خارج شدن پژو از بازار ایران و تقلیل شدید فعالیت رنو، خودروسازان چینی از این مهلت استفاده کرده و حضور گسترده ای در بازار خودرو کشورمان یافتند. نتیجه این تلاش ها فعالیت ۱۸ برند چینی در بازار ایران بود. ولی حضور چینی ها در ایران با استقبال مشتریان داخلی هم همراه شد به دلیل آن که خودروهای تولیدی از نظر آپشن، امکانات ایمنی و رفاهی و حتی قیمت در وضعیت بهتری نسبت به محصولات داخلی قرار داشتند که همین امر حضور چینی ها را در صنعت خودروی کشورمان استمرار بخشید. در همین حین بعضی از خودروسازان چینی با توافقنامه برجام حضور خویش را در بازار ایران تثبیت کردند و برخی همچنین بلافاصله پس از امضای توافق نامه برجام پای میز مناظره با خودروسازان داخلی حاضر شدند.
به این ترتیب در شرایطی سهم خودرو سازان چینی از بازار ایران به ۱۸ درصد رسیده بود که خروج کشور آمریکا از برجام و برگشت تحریم ها، حضور تولید کنندگان این کشور را در صنعت خودروی کشورمان تحتتأثیر خود قرار داد. خروج شرکای فرانسوی برای خودروسازان پیشامد تازه ای نبود، در حالی که مدیران صنعتی و خودروساز این خیال را داشتند که با توجه به خروج شرکای فرانسوی، چینی ها میتوانند سریع جایگزین آن ها شده و با همراهی خودروسازان این کشور، صنعت خودرو در برابر تحریم ها واکسینه شود.بنابراین دو خودروساز بزرگ کشور و شرکت های خصوصی، به نوعی از ماندگاری شرکای چینی خود با توجه به تجربه دور اول تحریم ها، خاطرجمع بودند.
همین اطمینان باعث شد تا خودرو سازان داخلی هم چنان به پیش فروش محصولات چینی حاضر در سبد محصولاتی خود امتداد دهند. ولی با گذشت مدت زمان اندکی چینی ها هم همان مسیری را رفتند که فرانسوی در پیش گرفته بودند. بر این مبنا تهدیدات ایالات متحده آمریکا در کنار تعلیق فعالیت های کونلون بانک، بعضی از خودروسازان چینی را ناگزیر به ترک ایران کرد.
به این ترتیب این اتفاق خودروسازان داخلی را با چالش های متعددی روبرو کرد که اصلی ترین آن ها عدم تحویل خودروهای ثبت نامی بود. حال در شرایطی که نزدیک به یک سال و نیم از بازگشت تحریم های خودروسازی می گذرد از گوشه و کنار اخباری مبتنی بر تمایل برخی از شرکای چینی برای حضور مجدد در ایران شنیده می شود. حال این سؤال مطرح است که با توجه به تنگ تر شدن حلقه تحریم ها شرکای چینی چطور و از چه مسیری خواهند توانست بار دیگر پای میز گفتگو با شرکای ایرانی خود بنشینند؟
در پاسخ به این سؤال کارشناسان معتقد هستند بین شرکای چینی که تا قبل از بازگشت تحریم ها در ایران حضور داشتند ، تفاوت هایی موجود است که عمده این تفاوت ها به استراتژی توسعه و گسترش بازار خودروسازان چینی مربوط می شود.آنها به تحلیل این استراتژی و نقش آن در خروج از بازار ایران می پردازند و می گویند برخی از خودرو سازان چینی که قبلا در دور اول تحریم ها در بازار ایران حضور داشتند در فاصله دو تحریم برای حضور در بازارهای اروپا و به خصوص ایالات متحده آمریکا بسترسازی کردند؛ به این ترتیب این بخش از خودروسازان چینی ناچار به گزینش میان تداوم حضور در بازار ایران یا ادامه برنامه های خود برای حضور در بازارهای اروپا و ایالات متحده آمریکا شدند. به اعتقاد آنها با توجه به اینکه وسعت بازارهای اروپا و آمریکا به مراتب از بازار ایران بیشتر است، آنها به رغم میل باطنی بازار ایران را ترک کردند.
حال به سراغ آن بخش از خودروسازان چینی می رویم که برنامه توسعه ای برای حضور در بازارهای اروپایی و آمریکا ندارند. قطعاً این بخش بی میل نیستند که حضور خود را در بازار ایران تداوم ببخشند در حالیکه در این مسیر چالش هایی پیش روی آنها قرار دارد. آنچه مشخص است این شرکتهای خودروساز به علت نداشتن بازاری در اروپا و آمریکا نگرانی بابت حضور در ایران ندارند، ولیکن کماکان چالش نقل و انتقال مالی با شرکای ایرانی به قوت خود باقی است، بنابراین در صورتیکه آن ها بخواهند مجدداً در بازار ایران حضور پیدا کنند باید راهکاری برای این موضوع پیدا کنند. بنابراین کارشناسان با توجه به این چالش ها بازگشت خودروسازان چینی به خطوط تولید را امری ممکن اما مشروط به برطرف شدن چالش ذکر شده می دانند.
شرایط کنونی تولید محصولات چینی
با توجه به اینکه کارشناسان برندهای چینی حاضر را به دو گروه تقسیم کردند، به نظر میرسد اول باید نگاهی به شرایط تولید محصولات خودرو سازان این کشور در ایران بیندازیم.براساس آمارهای منتشره از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت تا آخر فصل پاییز امسال در مجموع ۱۸ برند خودروساز چینی در ایران حضور داشتند.از این تعداد ۱۳ برند با خودروسازان خصوصی مشارکت نموده و ۵ برند در خطوط تولید خودروسازان نیمه دولتی حضور دارند.البته از این ۱۳ خودروساز چینی که با شرکت های خصوصی مشارکت می کنند بخشی به دنبال حضور در بازارهای اروپایی و آمریکا هستند از این جهت با توجه به بازگشت تحریم ها به نظر می رسد غیبت آن ها در خطوط تولید کشورمان طولانی مدت شود. در کنار این مسئله همانطور که پيشتر اشاره شد بحث انتقال پول نیز به چالشی برای شرکای چینی خودروسازان داخلی تبدیل شده است.
علل اصلی این مسئله عدم همکاری کونلون بانک چین است. این بانک در دور اول تحریم ها نقشی محوری در نقل و انتقالات پولی میان ایران و چین بر عهده داشت، درصورتیکه در دور دوم تحریم ها بسیاری از فعالیت های خود در این زمینه را معلق کرده است. اما در بین برندهای چینی، BYD چین که اتفاقا به ساخت خودروهای برقی و هیبریدی هم مشهور شده نه تنها در ماه آذر اصلاً محصولی را در خطوط تولید خود در ایران نهایی نکرده بلکه جمیع خودروهای تولیدی این شرکت از آغاز امسال تا آخر ماه آذر تنها ۷۹ دستگاه بوده است. دلیل خارج شدن BYD از بازار ایران را باید در طرح های توسعه ای که این خودروساز چینی برای اروپا و آمریکا در سر می پروراند، جستجو کرد.
در بین خودروسازان بخش خصوصی، شرکت صنعت خودروی آذربایجان که محصولات شرکت چینی سایک( ام جی) را مونتاژ می کند در حالی که به تازگی عنوان کرده به دنبال شروع فعالیت در خطوط تولید خود است، نه تنها در آذرماه هیچ فعالیتی نداشته، بلکه مجموع محصولات تولیدی این شرکت در ۹ ماهه سال جاری تنها ۱۳۵ دستگاه بوده است. دلیل این اتفاق را باید در برنامه های جهانی سایک موتور شریک چینی این شرکت داخلی جستجو کرد. سایک موتور در بخش تامین قطعه با خیلی از برندهای مطرح خودروساز بین المللی مشارکت دارد و همینطور به دنبال راه اندازی خطوط تولید محصولات الکتریکی خود در آمریکا است.
همین مسئله برای گریت وال، بایک موتور، فوتون و هنتنگ، بیسو و کوپا چین هم رخ داده است. بعضی از این شرکت ها در حالی در ۹ ماهه سال ۹۷ اصلاً محصولی مونتاژ نکردند که در برهه زمانی مشابه به ميزان کمی خودرو از خط مونتاژ شرکت های تولیدکننده خارج شده است، حال آنکه در آذرماه سال جاری این میزان تولید نیز متوقف مانده است.
بدین ترتیب معلوم است که این شرکت ها پک هایی را که پیش تر به کشور وارد کردند را تولید ولی با اتمام این پک ها تولیدشان در آذر ماه متوقف شده است. تنها ریگان خودرو در ۹ ماهه سال ۹۷، اقدام به مونتاژ برند کوپا در خطوط تولید خود کرده است. در همین حال خودروسازان بم مونتاژکننده محصولات جیلی، مدیران خودرو، کرمان موتور و بهمن توانسته اند در آذرماه به روند مونتاژ محصولات خود ادامه دهند.
البته بنظر می رسد که شرکت خودروسازان بم مونتاژکننده محصولات جیلی و بهمن مونتاژکننده محصولات هاوال و بسترن بزودی خطوط تولید خود را متوقف کنند چراکه شرکت جیلی چین به دنبال بازارهای اروپایی و آمریکا است. بهمن موتور نیز اعلام کرده که شرکای چینی به آنها اعلام کرده اند که به مشارکت خود ادامه نمی دهند.بنابراین در شرکت های خصوصی تنها کرمان موتور و مدیران خودرو با چالش های کمتری از ناحیه عدم همکاری شرکای چینی خود روبرو هستند.
حال سری به خودروسازان دولتی می زنیم. ایران خودرویی ها محصولات دانگ فنگ و هایما را مونتاژ می کنند. دانگ فنگ نفسش در خطوط تولید شرکت ایران خودرو به شماره افتاده ولی هنوز حضور دارد. اما هایما از آمار تولید مناسبی بهره مند است. ایران خودرویی ها تنها در آذرماه امسال ۴۷۱ دستگاه هایما مونتاژ کرده اند.
در حالی که ساخت برلیانس در پارس خودرو متوقف شده است منتها چانگان کماکان در خطوط تولید سایپا مونتاژ می شود. سایپا توانسته طی ۹ ماهه امسال ۴ هزار و ۸۸۷ دستگاه چانگان مونتاژ کند که از این تعداد ۱۰۷ دستگاه در آذرماه مونتاژ شده است.
نحوه بازگشت چینی ها
بررسی وضعیت تولید خودروسازان چینی نشان می دهد که تمایل به بودن در دیگر بازارها و همینطور چالش نقل و انتقال مالی سبب کمرنگ شدن حضور چینی ها در ایران شده است. اما برخی کارشناسان معتقد هستند خودروسازی چین نمی تواند به آسانی از بازار ایران بگذرد. حسن کریمی سنجری جزء این کارشناسان است. کریمی سنجری در گفتگو با« دنیای اقتصاد» می گوید با توجه به رشد تولید اتومبیل در کشور چین، فعالان این صنعت نمی توانند از بازار بکری مثل ایران چشم بپوشی کنند. این کارشناس ادامه می دهد چینی ها به دنبال گسترش بازارهای خود هستند، از این رو خروج از بازاری مانند ایران برای آنها مشکل است.
او می گوید این قابلیت وجود دارد که چینی ها بصورت چراغ خاموش به بازار ایران بازگردند. البته این کارشناس تأکید می کند این اتفاق برای تمام برندهای چینی که پیش تر در ایران حاضر بودند روی نخواهد داد. علتی که این کارشناس برای این مسئله مطرح می کند به جذابیت بازارهای اروپایی و آمریکا و همینطور حجم سرمایه گذاری خودروسازان چینی در چند سال گذشته در این بازارها باز می گردد. کریمی سنجری معتقد است برندهای چینی که نقشی در بازار اروپا و آمریکا ندارند در شرایطی که بتوانند چالش نقل و انتقال مالی را بر طرف کنند، در بازار ایران حضور پیدا می کنند.فربد زاوه نیز با کریمی سنجری در مورد امکان بازگشت خودروسازان چینی که در بازارهای جهانی جایی ندارند و تنها در داخل چین فعال هستند، موافق است.
البته این کارشناس بر نقش مسائل سیاسی در این زمینه تأکید می کند. زاوه به خبرنگار ما می گوید فعلا کونلون بانک حاضر به مشارکت با خودروسازی ایران نیست که همین پیشامد روی همکاری شرکای چینی تأثير منفی گذاشته است. او تأکید می کند که در صورتیکه قرار بر بازگشت شرکای چینی باشد این مسئله باید در سطوح بالای سیاسی مطرح و برای آن چاره اندیشی شود.
- 10
- 6
