پشت پرده عدم بازگشت ارز صادراتی به کشور

برخی از صادرکنندگان خوشنام برای اینکه لقب قاچاقچی نگیرند یا اسمشان در لیست سیاه بانک مرکزی به‌جهت برگشت ندادن ارز صادراتی، قرار نگیرد، با واسطه‌هایی که به آن اعتماد دارند یا گرفتن تضامین از افرادی که کارت بازرگانی دارند، آنها را صادر‌کننده می‌کنند و این گونه صادر‌کننده می‌سازند، کافی است بدانید که فقط در فروردین ۱۳۷۰ نفر یا شرکت به فهرست صادرکنندگان کشور اضافه شده است، به بیان دیگر، از سال ۹۷ تا پایان فروردین ماه ۹۸ معادل ۷۳۷۲ صادر‌کننده به مجموع صادرکنندگان کشور اضافه شده است.

این در حالی است که از سال گذشته روند صادرات کشور نزولی بوده است.یک مقام ارشد دولتی به خبرنگار ما می‌گوید: «تعداد صادرکنندگان جدید در حال افزایش است.»

بازاری که از دست می‌رود

در کنار واسطه‌های صادرکننده، صادرکنندگان جدید هم ایجاد شدند. صادرکنندگانی که با هدف سود و درآمد کمتر از یک میلیون دلار مشغول به صادرات هستند و البته این نگرانی وجود دارد که عدم تخصص این افراد در صادرات منجر به از دست دادن بازارهای صادراتی کشورمان شود. بازارهایی که برای به دست آوردن آن بیش از دو دهه تلاش شده است.

کدام قانون را دور زدند

تولد صادرکنندگان جدید بعد از مصوبه بانک مرکزی در تاریخ ۲۸ آبان سال ۹۷ بود. مصوبه‌ای که در زمان ابلاغ صدای خیلی از فعالان اقتصادی را درآورد و خواهان تعدیل سیاست بانک مرکزی شدند. در ابلاغیه بانک مرکزی آمده بود که کلیه صادرکنندگان کالا و خدمات مکلف به ارائه تعهد بابت برگشت ارز حاصل از صادرات خود به چرخه اقتصادی کشور هستند. همچنین مصوب شده بود که بازگشت ارز حاصل از صادرات صادرکنندگانی که مجموع صادرات سالانه آنها تا یک میلیون یورو باشد از فروش ارز در «سامانه نیما» معاف هستند. از سویی عنوان شده بود که اگرصادرکننده‌ای به این قانون بی‌توجهی کند، قاچاقچی محسوب شده و حتی امکان صادرات از وی گرفته خواهد شد.

بانک مرکزی برای ساماندهی منابع ارزی کشور و کمک گرفتن از صادرکنندگان، برگشت ارز صادراتی را تصویب کرد ولی این امر به دشواری از سوی صادرکنندگان پذیرفته شد و حتی برخی از صادرکنندگان سکوت کردند تا بتوانند میانبرهای خود را داشته باشند.

گلایه بانک مرکزی

دو روز پیش بعد از کش و قوس‌های فراوان، عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی گفت:«سال قبل بر اساس مصوبه سران قوا در شورای عالی هماهنگی اقتصادی تقریباً اسامی ۱۵۰ شرکت و شخص حقیقی را به قوه قضائیه معرفی کردیم این افراد کسانی هستند که حتی یک دلار از صادراتی را که داشته‌اند برنگردانده‌اند، جالب اینکه این ۱۵۰ شرکت و شخص حقیقی حدود ۴ میلیارد دلار صادرات داشته‌اند البته پرونده قضایی این اشخاص به‌طور جدی در حال بررسی و رسیدگی است، ما نمی‌گوییم صادر‌کنندگان به‌دنبال منفعت خود نباشند، اما بالاخره باید به فکر مردم هم باشند. مملکت ما یک مملکت یارانه‌ای است یارانه‌های پنهانی در آب و برق و انرژی‌های گوناگون است که کمتر به چشم مردم می‌آید.»

دور می‌زنیم

فعالان اقتصادی هم در پاسخ به صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی گفته‌اند: شرایط صادرات بسیار سخت شده و این امر ریسک صادرات را بالا برده است لذا برگشت ارز حاصل از صادرات انگیزه صادرکنندگان را برای صادرات کاهش می‌دهد. از طرفی در نظر گرفتن جرم برای عدم برگشت ارز، باعث شد که برخی از صادرکنندگان مصوبه بانک مرکزی را دور بزنند.

۶۰۰۲ صادرکننده جدید

محمدرضا مودودی سرپرست سازمان توسعه تجارت هم به «ایران» گفت: «در سال ۹۷ حدود ۶هزار و ۴۴۷ صادرکننده (شرکت و شخص حقیقی) اقدام به ۵.۴ میلیارد دلار صادرات کردند.از این عدد ۶۰۰۲ نفر یا شرکت، صادرکننده جدید بودند که حجم صادرات آنها ۷۰۰ میلیون دلار بود. ۴۴۵ نفر یا شرکت دیگر هم ۴.۷ میلیون دلار صادرات انجام دادند که این افراد از صادرکنندگان یا شرکت‌های قدیمی هستند.»

صادرات ۹۷

سال گذشته با آنکه ۶۰۰۲ نفر یا شرکت صادرکننده جدید ایجاد شد، ارزش صادرات با افت نزدیک به ۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ به رقم ۴۴ میلیارد و ۳۱۰ میلیون دلار رسید و وزن صادرات با احتساب افت نزدیک به۱۲ درصد نسبت به سال ۹۶ به ۱۱۷ میلیون و ۲۲۸ هزار تن رسیده است.

 ۱۳۷۰ نفر یا شرکت را هم اضافه کنید

وی افزود: به غیر از ۶۰۰۲ نفر یا شرکت صادرکننده جدید که در سال ۹۷ متولد شدند، در ماه فروردین امسال ۱۳۷۰ نفر یا شرکت صادرکننده ایجاد شده است. ارزش صادراتی این افراد ۴۵۰ میلیون دلار بوده است.

کدام کالاها صادر شد؟

وی در مورد اینکه صادرکنندگان جدید بیشتر سراغ کدام کالاها می‌روند، اذعان داشت: «زعفران، خشکبار، پلاستیک، ظروف یکبار مصرف، مواد پلیمری و محصولات پایین دستی پتروشیمی بیشترین سهم صادراتی این افراد یا شرکت‌ها بوده است.»

برخی اسناد خود را ندادند

سرپرست سازمان توسعه تجارت در پاسخ به این سؤال که چه تعداد و نفر ارز حاصل از صادرات را برنگرداندند، گفت: بانک مرکزی تعداد ۱۵۰ شرکت یا نفر را اعلام کرده است. احتمال دارد بخشی از این مجموعه‌ها یا صادرکنندگان جدید اسناد صادراتی خود را به بانک‌ها ارائه نکردند.

صادرکننده را نترسانیم

وی در پاسخ به این سؤال که معرفی صادرکنندگان (آنهایی که ارز خود را به سامانه نیما عرضه نکردند) به قوه قضائیه را چگونه ارزیابی می‌کنید، اظهارداشت: ما نباید به گونه‌ای اطلاع‌رسانی کنیم که صادرکننده بترسد. وقتی می‌گویم پیگرد قضایی برای آنها لحاظ می‌شود، برخی صادرکنندگان خوشنام هم که هنوز مدارکشان را به هر‌دلیلی عرضه نکردند دچار واهمه می‌شوند که مبادا آبروی چندین ساله آنها برود. البته بانک مرکزی، قوه قضائیه و سایر بخش‌ها نگاه مثبت به صادرکنندگان دارند و نمی‌خواهند برای آنها چالش ایجاد کنند.

دولت به سمت تسهیل‌گیری رفته است

مودودی با بیان اینکه دولت به سمت تسهیل شرایط برای صادرکنندگان در حال حرکت است، افزود: وقتی شرایط مناسب برای صادرکنندگان فراهم شود، تجارت خارجی رونق پیدا می‌کند. تمام صادرکنندگان به امنیت روانی و آرامش نیاز دارند از این‌رو بهتر است که از واژه‌هایی چون تحت پیگرد و غیره استفاده نشود.این دلواپسی‌ها در شرایط تحریم باعث می‌شود که دشمن به هدف خود یعنی قطع صادرات ایران برسد.

کشورها به صادرکنندگان ما اعتماد کردند

وی درباره اینکه افزایش تعداد صادرکنندگان چه لطمه‌ای به اقتصاد و صادرات کشور می‌زند، گفت: با ورود صادرکنندگان جدید، هزینه صادرات بالا می‌رود. کشورهای مقصد صادراتی به صادرکنندگان اعتماد کردند حال با تولد صادرکنندگان که مقطعی هستند اعتماد ایجاد شده از بین می‌رود.

دلواپسی صادرکنندگان خوشنام

وی درباره چگونگی شکل‌گیری صادرکنندگان جدید گفت: صادرکنندگان خوشنام به‌خاطر دلواپسی‌ها که به جهت برخی از مصوبه‌ها ایجاد شده است و نگرانی از اینکه لقب قاچاقچی به آنها داده شود تصمیم گرفتند به افرادی که کارت بازرگانی دارند، صادرات کالاهایشان را بسپارند. این واسطه‌ها که تجربه کار ندارند از سوی صادرکنندگان خوشنام مدیریت می‌شوند اما این امر باعث افزایش هزینه صادرات و افزایش قیمت کالای صادراتی می‌شود و از سویی تعدد واسطه‌های صادرکننده به آنها کمک می‌کند که تجارتشان بیشتر از یک میلیون یورو نشود. با این اتفاق دیگر نیازی به فروش ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما نیست.

ورود صادر کنندگان خرد

 وی تأکید کرد: به غیر از واسطه‌های صادراتی، افزایش قیمت ارز باعث شد افرادی که کارت بازرگانی دارند سراغ صادرات بروند. وقتی صادرکنندگان خرد وارد جریان صادرات می‌شوند جریان صادراتی آنها کمتر از یک میلیون یورو خواهد بود و آنها از فروش ارز به سامانه نیما معاف هستند.

۷ نکته

صادرکنندگان واسطه ای و جدید بیشتر سراغ کالاهای چون زعفران، خشکبار، پلاستیک، ظروف یکبار مصرف، مواد پلیمری و محصولات پایین دستی پتروشیمی رفته اند

با ورود صادرکنندگان جدید، هزینه صادرات بالا می‌رود چرا که کشورهای مقصد صادراتی به صادرکنندگان اعتماد کردند حال با تولد صادرکنندگان واسطه ای و جدید که مقطعی هستند اعتماد ایجاد شده از بین می‌رود

صادرکنندگان واسطه‌ که از سوی صادرکنندگان خوشنام مدیریت می‌شوند باعث افزایش هزینه صادرات و افزایش قیمت کالای صادراتی می‌شوند از اینرو این رویه نمی تواند به نفع صادرات ملی کشور باشد

ما نباید به گونه‌ای اطلاع‌رسانی کنیم که صادرکننده بترسد. وقتی می‌گویم پیگرد قضایی برای آنهایی که ارز خود را به سامانه نیما عرضه نکردند لحاظ می‌شود، برخی صادرکنندگان خوشنام هم که هنوز مدارکشان را به هر‌دلیلی عرضه نکردند دچار واهمه می‌شوند که مبادا آبروی چندین ساله آنها برود. البته بانک مرکزی، قوه قضائیه و سایر بخش‌ها نگاه مثبت به صادرکنندگان دارند و نمی‌خواهند برای آنها چالش ایجاد کنند

وقتی شرایط مناسب برای صادرکنندگان فراهم شود، تجارت خارجی رونق پیدا می‌کند. تمام صادرکنندگان به امنیت روانی و آرامش نیاز دارند از این‌رو بهتر است که از واژه‌هایی چون تحت پیگرد و غیره استفاده نشود

از سال ۹۷ تا پایان فروردین ماه ۹۸ معادل ۷۳۷۲ صادر‌کننده به مجموع صادرکنندگان کشور اضافه شده است. این در حالی است که از سال گذشته روند صادرات کشور نزولی بوده است

سال گذشته با آنکه ۶۰۰۲ نفر یا شرکت صادرکننده جدید ایجاد شد، ارزش صادرات با افت نزدیک به ۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ به رقم ۴۴ میلیارد و ۳۱۰ میلیون دلار رسید و وزن صادرات با احتساب افت نزدیک به۱۲ درصد نسبت به سال ۹۶ به ۱۱۷ میلیون و ۲۲۸ هزار تن رسیده است

مرجان اسلامی فر