صورت وضعیت سامانه جامع تجارت با گذشت ۱۰ ماه از راه‌اندازی این سامانه از سوی دو مقام مسوول تشریح شد. سامانه جامع تجارت مهرماه سال گذشته و به‌منظور ایجاد یک دولت الکترونیک فراگیر و در راستای «روان‌سازی جریان اطلاعات میان بخش‌های تجاری و دولتی»، «یکپارچگی داده‌های مرتبط میان سیستم»، «بهبود کارآیی و اثربخشی فرآیندهای نظارتی» و «مقابله با رویه‌های فسادزا» راه‌اندازی شد تا به این طریق شرایط برای توسعه و یکپارچه‌سازی سامانه‌‌های تجاری و در نتیجه حرکت در مسیر دولت الکترونیک فراهم شود.

سامانه‌ای که حال با گذشت ۱۰ ماه از راه‌اندازی آن رئیس مرکز توسعه تجارتالکترونیکی هرچند از تکمیل ۸۰ درصدی این سامانه و فراهم شدن شرایط تبادل پایدار اطلاعات میان ۳۰ دستگاه مرتبط خبر می‌دهد، اما بر این نکته نیز تاکید می‌کند که هنوز شرایط برای تبادل اطلاعات با گمرک به‌صورت پایدار برقرار نیست. با این شرایط می‌توان گفت هرچند بخش اعظمی از مسیر راه‌اندازی تجارت الکترونیک طی شده، اما گام آخر هنوز برداشته نشده است. رصد کالا از مرحله تولید تا توزیع یکی دیگر از اهداف این طرح است. به گفته معاون بازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارتیکی از برنامه‌های این وزارتخانه رصد کالا از مرحله تولید تا توزیع در قالب سامانه‌ایالکترونیک است و قرار است با استفاده از این سامانه امکان رصد کالا بعد از مرحله تولید یا واردات تا فروش و توزیع کالا فراهم شود. با این شرایط می‌توان گفت با راه‌اندازی این سامانه مشخص می‌شود که کالا از کدام مبادی با چه قیمت و ارزی وارد شده و به کدام انبار و از آنجا به کدام شرکت پخش رسیده است و این گونه زنجیره تولید تا توزیع به‌طور کامل رصد می‌شود.

با توجه به‌صورت وضعیت اعلام شده می‌توان گفت فراگیر شدن دولت الکترونیک و پیوستن تمامی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌‌های اجرایی به سامانه‌های تجاری همواره با چالش‌هایی مواجه بوده است و کارشناسان و مسوولان دولتی نیز در این باره اتفاق نظر دارند که با وجود پیشرفت‌هایی که برای ایجاد سامانه‌های تجاری و ارزی برای تسهیل امور شده است، همچنان برخی دستگاه‌‌ها از متصل شدن به سامانه‌های جامع تجاری امتناع و از ارائه اطلاعات خود در راستای شفاف‌سازی خودداری می‌کنند. عدم همکاری که به گفته علی رهبری رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی کمتر به نهادها و سازمان‌های دولتی مرتبط است؛ چرا که برای راه‌اندازی و تکمیل سامانه جامع، یکپارچه‌سازی و نظارت بر فرآیند تجارت مسوولان حاکمیتی از جمله رئیس‌جمهور و معاون اول رئیس‌جمهور تاکید فراوانی داشته‌اند و پیگیری‌‌های خوبی از سوی وزرا و مسوولان حاکمیتی انجام شده به همین دلیل مقاومت سازمان‌ها و نهاد‌ها کمتر شده است.

رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در گفت‌وگو با فارس، اعلام کرد که بخشی از مشکلات به وجود آمده به تبادل اطلاعات از ناحیه قوه قضائیه، ناجا و نیروهای مسلح باز می‌گردد که برای هماهنگی هرچه بیشتر، توافق‌هایی با این سازمان‌ها و نهادها انجام شده و تبادل اطلاعات اولیه صورت گرفته است. به گفته رهبری، با پیگیری‌ها و ارائه توضیحات بیشتر در مورد اینکه تبادل اطلاعات برای بهبود وضعیت کشور و کسب و کارها است حساسیت‌‌ها هم برای تبادل اطلاعات بین قوه قضائیه، نیروهای مسلح و ناجا هم کمتر می‌شود و در مجموع می‌توان گفت مشکلات وجود دارد، اما این مشکلات با برگزاری جلسات توجیهی برطرف می‌شود.

مقاومت برخی دستگاه‌ها برای اتصال به این سامانه پیش از این از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز مورد تایید قرار گرفته بود، به‌طوری‌که محمدجواد آذری ‌جهرمی در روز افتتاح این سامانه اعلام کرده بود که برخی از دستگاه‌‌ها از متصل شدن به سامانه‌‌های جامع تجاری خودداری می‌کنند که این امر باعث عدم شفافیت شده است، به همین دلیل ارائه ندادن اطلاعات باید به‌عنوان جرم شناخته و تلقی شود تا دستگاه‌ها اطلاعاتشان را در چارچوبی غیرشفاف نگه ندارند. عدم همکاری دستگاه‌های مختلف در این زمینه در حالی است که به گفته فعالان اقتصادی، «سامانه جامع تجارت» با ایجاد یکپارچگی و هماهنگی الکترونیکی بین دستگاه‌های مرتبط در فرآیند تجارت خارجی و داخلی منجر به ارتقای تعامل‌‌پذیری دستگاه‌‌ها و یکپارچگی اطلاعات تجاری کشور می‌شود؛ از سوی دیگر با بلوغ این سامانه انتظار می‌رود سرعت، سهولت و شفافیت در امور تجاری کشور محقق شود.

حذف برگ‌های کاغذی

رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی درخصوص وضعیت همکاری سازمان‌ها و نهادهای مختلف برای تکمیل سامانه جامع یکپارچه‌سازی و نظارت بر فرآیند تجارت، گفت: وضعیت همکاری دستگاه‌‌های مختلف بهتر و تبادل اطلاعات سازمان‌ها و نهادهای مختلف برای تکمیل اطلاعات بیشتر شده است. رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در این خصوص با اشاره به اینکه در فرآیند صدور مجوز واردات با ۲۳ دستگاه مجوزدهنده به‌صورت الکترونیکی تبادل اطلاعات وجود دارد، اظهار کرد: تمامی برگه‌‌های فیزیکی صدور مجوز حذف شده است. رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی همچنین در پاسخ به این سوال که وضعیت تبادل اطلاعات در سامانه جامع تجارت با گمرک چگونه است، گفت: هنوز تبادل اطلاعات ما با گمرک به پایداری کامل نرسیده و حتی در برخی از زمینه‌ها هنوز شکل نگرفته است. اما در فرآیند واردات در سامانه جامع تجارت تقریبا مشکلی با بانک مرکزیوجود ندارد اما با بیمه مرکزی هنوز یک مقدار مشکل وجود دارد؛ اگرچه در ۸ ماه گذشته شرایط بهتر شده است.

رهبری بر این نکته نیز تاکید کرد که هنوز به اهدافمان در تکمیل سامانه جامع تجارت نرسیده‌ایم، اما در مجموع پیشرفت‌ها نسبت به گذشته بهتر شده است.  رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی همچنین در پاسخ به این سوال که چرا به‌رغم اینکه همکاری گمرک در تکمیل سامانه جامع تجارت دارای اهمیت است، اما این سازمان همکاری کمتری دارد، گفت: بعضا نگرش‌های جزیره‌ای بین وزارتخانه‌ها وجود دارد البته در راستای تکمیل این سامانه توافقاتی با گمرک انجام شده و نزدیک ۵ سرویس هم بین سامانه و گمرک برقرار است، هر چند این وب‌سرویس‌ها پایدار نیست و در برخی مواقع قطعی وجود دارد. وی افزود: اما در سامانه جامع تجارت با ۳۰ دستگاه دیگر تبادل اطلاعات پایدار داریم.

تکمیل ۱۰۰ درصدی در بخش واردات

در عین حال، به گفته رئیس مرکزی توسعه تجارت الکترونیکی این سامانه تا حدود ۸۰ درصد تکمیل شده البته در بخش تجارت خارجی و بخش واردات ۱۰۰ درصد سامانه تکمیل است و بخش‌هایی از سامانه که مرتبط با صادرات است، هنوز تکمیل نشده است.

وی با بیان اینکه در تجارت داخلی ارتباط بیشتری در سامانه جامع تجارت برقرار است، گفت: امیدواریم به‌زودی اتصال سامانه حمل و انبارش از قبیل موجودی انبار، قبض انبار و قبض بارنامه هم برقرار شود که البته در برخی کالاها مثل محموله‌های نفتی و محموله‌های دامی و بهداشت و خوراک دام این ارتباطات برقرار شده است. این نکته را باید در نظر گرفت هر چقدر دستگاه‌ها اطلاعات و داده‌های ورودی‌شان را در سامانه بیشتر قرار دهند و از پذیرش اسناد کاغذی خودداری کنند، ما هم پیشرفت سریع‌تری در کار خواهیم داشت. باید کاغذ از متدولوژی اطلاعات بین دستگاه‌ها حذف شود و برگه الکترونیک ارائه شود؛ ضمن اینکه گام بعدی ما سیستمی کردن تصمیمات است.

اجرای پایلوت در هرمزگان

اما معاون بازرگانی داخلی وزیر صنعت، معدن و تجارت درخصوص یکی از برنامه‌های وزارت صمت برای رصد کالا از مرحله تولید تا توزیع در قالب سامانه الکترونیک به «ایرنا» گفت: سامانه الکترونیک رصد کالا طراحی شده و به‌طور پایلوت هم اکنون در استان هرمزگان در حال اجرا است. قبادی با اشاره به اینکه سامانه الکترونیک رصد کالا زیر سامانه جامع تجارت است، یادآور شد: در مرحله بعد به‌دنبال این هستیم که این سامانه به‌صورت اپلیکیشن در اختیار مردم قرار داده شود، با این کار مردم می‌توانند از طریق تلفن‌های همراه خود از قیمت چندین قلم کالایی که در این سامانه وارد می‌شود، اطلاع پیدا کنند.

به گفته عباس قبادی، از این طریق معلوم می‌شود کالا از کدام مبادی با چه قیمت و ارزی وارد شده و به کدام انبار و از آنجا به کدام شرکت پخش رسیده است و این‌گونه زنجیره تولید تا توزیع به‌طور کامل رصد می‌شود. معاون بازرگانی داخلی وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: سامانه جامع تجارت ۶۰ تا ۷۰ درصد در مراحل نهایی شدن است البته برخی دستگاه‌ها همکاری نکردند که قرار شده تا مهلت مقرر همگی به این سامانه بپیوندند. سامانه جامع تجارت یک درگاه واحد است که سامانه‌های بیش از ۳۰ دستگاه دیگر کشور به آن متصل شده و با تکمیل اتصال گمرک به آن تحقق ۱۰۰ درصدی خواهد یافت. شناسایی شبکه توزیع کالا در کشور، امکان شناسایی کانال‌های غیر‌مجاز توزیع کالا و حمایت از شرکت‌هایی که در چارچوبقانون فعالیت می‌کنند، اهداف اصلی راه‌اندازی سامانه مدیریت توزیع کالا را تشکیل می‌دهند.