نقش کرونا بردرآمد خانوارها

بنا بر گزارش های مرکز آمار در سال ۹۶ اختلاف درامد و هزینه دو دهک اول خانوارهای شهری منفی بوده است.

یعنی درآمد این خانوارها کم تر از هزینه های آنها بوده و اصطلاحا دخل شان کمتر از خرج شان بوده است. در سال ۹۷ دهک سوم هم منفی شد و متاسفانه پیش بینی می شود این روند فزاینده فقر در سال ۹۸ هم تداوم داشته باشد و دست کم چهار دهک منفی شوند. این در حالیست که عدد مطلق درآمد خانوار هم عدد پایینی است، متوسط درآمد ماهانه خانوار شهری در سال ۹۷ حدود ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و خانوار روستایی یک میلیون و ۹۴۰ هزار تومان بوده که اگر اعداد را با قیمت بعضی اقلام مصرفی مقایسه کنیم پایین بودن درآمدها برای ما ملموس می شود. گزارش های دولتی دیگری هم وجود دارند که نشان می‌دهند ثلث خانوارهای ایرانی درآمد ماهانه کمتر از ۲ میلیون تومان دارند.

این اعداد نشان می‌دهند حداقل نیمی از خانوارهای ایرانی به شدت گرفتار دخل و خرج روزانه هستند و درآمدهای حداقلی آنها کفاف مخارج زندگی را نمی دهد و میتوان آن ها را اقشار آسیب پذیری دانست که یا در حال حاضر هم در شرایط بحرانی فقر هستند یا هرگونه کاهش حتی ناچیز درآمد( یا افزایش ناچیز هزینه) آن ها را دچار بحران می کند. این اتفاقی بود که هنگام افزایش قیمت بنزین رخ داد؛ یعنی با افزایش قیمت بنزین بخش مهمی از جامعه به منطقه بحران منتقل شد. متأسفانه تاثیر منفی کرونا برمعیشت خانوار به مراتب شدیدتر از افزایش قیمت بنزین است و تبعات آن در روزهای آینده پدیدار خواهد شد.

طرف تقاضای اقتصاد به شدت در این روزها افت کرده است. چون بسیاری از مردم از خانه بیرون نمی آیند و فقط اقلام ضروری را مصرف می کنند، طبعا تقاضای خرید کالاها و خدمات زیادی افت خواهد کرد. این افت باعث می شود همه اجزای زنجیره تامین این کالاها و خدمات و حتی مشاغل جانبی آنها هم دچار رکود شوند. مثلا وقتی سالن سینمایی تعطیل می شود ابتدا مالک سینما لطمه می بیند بعد حقوق کارکنان آن سینما معلق می شود، همزمان کارگران خدماتی و پارکینگ و بوفه و... سینما هم چون مشتری ندارند بیکار می شوند ، سپس تهیه کنندگان فیلم ها زیان می کنند و مطالبات اعضای تیم های فیلم سازی عقب می افتد و این زنجیره تا شرکت های تبلیغاتی و رسانه ها و... امتداد می یابد. این اتفاقی است که در بسیاری از کسب وکارها در حال رخ دادن است.

در نتیجه این وضعیت بسياري از واحدهای تجاری، کارگاه های کوچک و متوسط که تولیدکننده کالاهای غیرمصرفی هستند، بخش خدمات، بخش آموزش، فرهنگ و هنر، حمل و نقل و... در وضعیت رکود قرار گرفته اند. طبیعی است که این رکود هم باعث می شود مشاغل کوچک و کسبه درآمد خود را از دست بدهند و هم کارکنان دستمزدبگیر در بسیاری از مشاغل بخش خصوصی با عقب افتادن حقوق یا از دست دادن کار روبه رو شوند. به خصوص در ماه اسفند که اوج فروش بسیاری از کسب وکارها است بازار بسیاری شهرها دچار رکود کامل شده است. این شرایط موجب کاهش جدی درآمد خانواده ها می شود.

با توجه به این که متوسط نسبت پس انداز به درآمد خانوار در ایران زیر ۱۰ درصد است طبعا بسیاری از خانواده ها یا پس اندازی ندارند یا اگر دارند حداکثر یک ماه به آن ها امکان می دهد که از پس مخارج خود برآیند. می دانیم که احتمالا ویروس کرونا (corona) دست کم تا اواسط بهار مهمان ما خواهد بود پس باید فکری به حال انبوهی از خانوارهایی کرد که در وضعیت لب مرزی فقر هستند و تحت پوشش حمایت های بهزیستی و کمیته امداد و... قرار ندارند. بنا بر آمار دهک های سوم تا هفتم کمابیش در چنين وضعیتی هستند. یعنی تقریباً نیمی از خانوارهای کشور در وضعیتی هستند که با افت محسوس درامد به مدت سه ماه کاملاً دچار فقر شده و نیازمند کمک های حمایتی هستند.

این در شرایطی است که دولت هم درآمدهای خود را از دست داده است. از یکسو قیمت نفت به شدت کاهش یافته ( تولید نفت ایران هم) و از سوی دیگر به علت کاهش فعالیت های اقتصادی، درآمد ناشی از مالیات ها و عوارض و... هم کاهش جدی پیدا کرده است. اما نه تنها هزینه های دولت کم نشده که افزایش هم پیدا کرده است. دولت اگر بخواهد دست در جیب بانک مرکزی کند و پول چاپ کند فوری تورم به وجود می آید و اوضاع بدتر خواهد شد. ولی اگر نخواهد این کار را بکند راهی جز کاهش هزینه ندارد. ضروری است دولت و ديگر ارکان حاکمیت بصورت اضطراري و فوري به فکر پيش‌گيري از بحران فقر ناشی از کرونا باشند. هیچ بعید نیست این بحران، تبعاتی بدتر و عمیق تر از کرونا به دنبال داشته باشد.