توضیحات یا توجیهات «مدیر کل دفتر تألیف کتاب های درسی ابتدایی و متوسطه نظری» درباره «گزینشی بودن تاریخ معاصر» در کتاب های درسی عمق فاجعه را درساختار فرسوده آموزش و پرورش نشان می دهد.
در این که کتاب های درسی را گروهی از متخصصین تدوین می کنند و مدام بازنگری می شود تردیدی نیست و اتفاقا انتقاد ها به کتب ریاضی یا علوم نیست که انصافا سال به سال بهتر شده است و انبوه اسامی آغاز کتاب و شناسنامه ها نشان می دهد چه وقت و هزینه فراوانی صرف تهیه و نگارش آنها می شود و بحث بیشتر بر سر کتاب های تاریخ است.
ابهام یا انتقاد اما بر سر این است که چرا با تاریخ معاصر چه در حوزه سیاسی و چه ادبیات و چه عرصه های دیگر گزینشی برخورد می شود؟ چرا بچه ها نباید با نیما و شاملو و اخوان بیشتر آشنا شوند. پاسخ البته روشن است: گرایش ها و موضع گیری های سیاسی و ایدیولوژیک این روشنفکران این امکان را نمی دهد و آن گاه خبرنگار می تواند بپرسد با این منطق «ایرج میرزا» و حتی شاید ملک الشعرای بهار را هم باید حذف کنید.
بحث درباره کتاب های درسی فراوان است. ترجیح محفوظات بر مهارت آموزی و مواردی از این دست هم بارها نقد شده است.
بیشتر انتقادها اما به خاطر کتاب های تاریخ است. این که اصرار داشته باشیم شیخ فضل الله نوریِ مخالف مشروطه و اعدام شده به دست مشروطه خواهان را هم ردیف رهبران مشروطه – طباطبایی و بهبهانی- قرار دهیم یا از یک طرف کودتا علیه دکتر مصدق را محکوم کنیم و بعد حق مطلب را درباره خود مصدق هم ادا نکنیم یا تاریخ ایران و اسلام را به صورت مخلوط ارایه دهیم مواردی از این دست است.
تکلیف کتاب درسی درباره برخی شخصیت ها مانند ابومسلم هم روشن نیست. یک سال خوب است چون در سرنگونی بنی امیه نقش داشته و یک سال بد است به خاطر همین دیدگاهی که آقای علم الهدی مطرح می کند و بر این پایه نام تیم سیاه جامگان ابومسلم خراسان را به «مشکی پوشان» تغییر داده اند. انگار تنها برای هوادار رنگ پیراهن مهم است و انگار لیگ فوتبال جعبه مداد رنگی است و یکی سرخ است و دیگری آبی و زرد و الی آخر و تیم ها هویت تاریخی ندارند.
به هر یک از این موارد می توان جداگانه پرداخت و البته باید مستند و با ارجاعات دقیق باشد.
انگیزه این سطور اما یک جمله تکان دهنده در سخنان ایشان است. البته بهتر بود به عنوان کسی که ده ها مقاله درباره تاریخ معاصر و مشخصا کودتای سیاه ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ نوشته و منتشر کرده به جای «تکان دهنده» از لفظ « چندش آور» استفاده می کردم اما ترجیح می دهم احساسات را دخالت ندهم.
عین فرمایش جناب امانی طهرانی «مدیر کل دفتر تألیف کتاب های درسی ابتدایی و متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش» ازاین قراراست:
«در مورد کتاب هایی که بار سیاسی یا بار سلیقه ای خاصی دارد اختلاف نظر وجود دارد و در این زمینه معمولا روایت های رسمی وجود دارد. مثلا گروهی وقایع ۲۸ مرداد را به صورت کودتا می بینند و گروهی دیگر آن را جنبش مردمی می بینند. بایست دید روایت رسمی چیست.»
از مدیری که عنوان سمت او ۱۲ کلمه است می توان پرسید:
در آستانه چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آیا جناب ایشان هنوز نمی داند روایت رسمی جمهوری اسلامی ایران درباره « کودتا»ی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ چیست؟
آیا مقام معظم رهبری و تمام ۷ رییس جمهوری از ابتدای تشکیل جمهوری اسلامی تعبیر « کودتا» را بارها و بارها به کار نبرده اند؟
اختلاف بر سر این که اشتباه از جانب مصدق بوده یا کاشانی یا به تعبیر رهبری « به خاطر اعتماد به آمریکا» البته وجود دارد اما روایت رسمی جمهوری اسلامی ایران همواره تعبیر «کودتا» بوده است.
هر چند فرزند آیت الله کاشانی یا آقای مجتهد زاده و گاهی هم آقای معتضد به جای « کودتا» از کلمه «واقعه» استفاده می کنند اما اولا اینها روایت رسمی نیست ثانیا هرگز، هرگز واژه « جنبش مردمی» را به کار نمی برند.
بر سر کودتا بودن یا نبودن سخن می گویند اما هرگز ، هرگز از لفظ « جنبش مردمی» استفاده نمی کنند.
فقط شاه و حکومت شاهی بود که تعبیر « قیام ملی» را به کار می بردند و البته مضحکه خاص و عام می شدند چون قهرمانان این قیام ملی «شعبان جعفری» و « ملکه اعتضادی » بودند.
محمد رضا شاه در مرداد ۱۳۵۷ و در آخرین نشست مطبوعاتی با مدیران روزنامه ها و هم زمان با شروع اعتراضات باز تعبیر «قیام ملی» را درباره کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به کار بُرد و نشان داد که پس از مرگ امیر اسدالله علم وزیر دربار و مشاور اصلی نتوانسته جایگزینی برای او بیابد. چون عَلَم هم در خاطرات خود تعبیر «کودتا» را به کار برده است.
خود شاه البته تنها ۶ ماه بعد به تصویر دکتر مصدق چنگ زد و شاپور بختیار را نخست وزیر کرد تا شاید ادعای مصدقی بودن و عکس قاب شده و بزرگ مصدق در پشت سرنخست وزیر، او را نجات دهد و بختیار کوشید این پیام را به مردم منتقل کند که از طریق او می توانند راه دموکراسی را با نیروهای ملی و نه مذهبی دنبال کنند اما دیگر دیر شده بود. با این حال امضای حکم نخست وزیری کسی که تمام هویت خود را از دکتر مصدق می دانست یعنی شاه هم پذیرفته بود که ۲۸ مرداد نه قیام ملی که کودتا بوده است.
به تصاویر راه پیمایی ها در سال ۵۷ نگاه کنید. پس از عکس امام و طالقانی و شریعتی تصویر دکتر مصدق بیشترین فراوانی را دارد.
مگر می شود مردمی که در یک جنبش شرکت کرده اند عکس رهبر سرنگون شده در یک جنبش را در دست گیرند؟!
اولین رییس جمهوری ایران پیشینه عضویت یا همکاری با جبهه ملی را داشت و اصطکاک اصلی او با جناح های دیگر حاکمیت در سخنرانی سالمرگ مصدق در ۱۴ اسفند ۵۹ ایجاد شد.
دومین رییس جمهوری ایران تا سال ۵۸ عضو نهضت آزادی ایران بود که بنیان گذار آن به مصدقی بودن می بالید و با همین اشتهار به اضافه مسلمانی نخست وزیر دولت موقت شد.
سومین رییس جمهوری آیت الله خامنه ای است که دوست دکتر شریعتی بود. همان شریعتی که مصدق را می ستود و اگرچه ایشان در سالروز ۱۳ آبان و مناسبت های دیگر انتقاد «اعتماد به آمریکا» را به مصدق مطرح می کنند اما هرگز و هرگز تعبیر «جنبش مردمی» را درباره ۲۸ مرداد به کار نبرده اند و به صراحت از واژه کودتا استفاده می کنند.
چهارمین رییس جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی بود که افتخار می کرد که کتاب امیر کبیر او را دکتر مصدق خوانده و پنجمین هم سید محمد خاتمی فرزند آیت الله سید روح الله که از نهضت ملی شدن نفت حمایت می کرد.
ششمین هم محمود احمدی نژاد بود که وزیر خارجه مصدق و سرنگون و اعدام شده پس از کودتا را می ستود و هفتمین هم رییس جمهوری کنونی است که در برنامه ای که در آستانه انتخابات اخیر منتشر کرد به صراحت به این موارد پرداخت.
اگر اینها روایت رسمی نیست روایت رسمی پس چیست؟
آقای مدیر کل! فقط شاه می گفت قیام ملی و همان شاه هم با انتصاب شاپور بختیار این حرف را عملا پس گرفت.
اختلافی اگر هست یا درباره علت اتفاق است یا حداکثر این که کودتا به مفهوم مصطلح سیاسی بود یا نبود یا می شد اتفاق افتد یا نه. این نویسنده البته پیشتر دلایل متعددی آورده تا ثابت کند کودتا بود. اما هیچ کس، هیچ کس تعبیر جنبش مردمی را درباره آن به کار نبرده است.
مگر این که ایشان بخواهد در کنار ۱۲ کلمه سمت خود این افتخار را هم به نام خود ثبت کند!
هر چند که همین تعبیر نشان می دهد مشکل از کجا آب می خورد. وقتی مدیر کل کتاب درسی نمی داند ۲۸ مردادکودتا بود یا جنبش مردمی و با وجود اشارات مکرر عالی ترین مقامات از شخص رهبری تا دیگران به کودتا بودن هنوز به دنبال روایت رسمی است همین سر در گمی به نسل های بعدی منتقل هم می شود و آن گاه آن که از این آب گل آلود می گیرد یک تلویزیون سلطنت طلب است که تاریخ ایران را به گونه ای دیگر برای نسل امروز روایت می کند.
هر چند که همان ها نیز وقتی به دکتر مصدق و ۲۸ مرداد می رسند جانب احتیاط را رعایت می کنند و اگر هم در کودتا بودن یا نبودن به لحاظ فنی شک داشته باشند هرگز و هرگز از تعبیر « جنبش مردمی» استفاده نمی کنند.
مهرداد خدیر
- 14
- 5
