به گزارش فرادید، در منطقه‌ی جلیل سفلی که در شمال فلسطین امروزی قرار دارد، یهودی‌های قرون نخست میلادی از شبکه‌ای از تونل‌های زیرزمینی برای پنهان شدن از دست نیروهای امپراتوری روم استفاده می‌کردند. به نظر می‌رسد یکی از کسانی که از دست رومی‌ها می‌گریخته، سکه‌های خود را در گوشه‌ای از این تونل‌ها پنهان کرده تا بعداً برگردد و آن‌ها را بردارد. اما سکه‌ها حالا بعد از حدود ۱۶۰۰ سال از محل اختفای خود بیرون آمده‌اند.
در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی انجام‌شده در سال ۲۰۲۵، گروهی از داوطلبان در اعماق تونل‌های روستای باستانی «حوکوق» در جلیل سفلی، به شکافی کوچک در دیواره برخوردند که درون آن ۲۲ سکه برنزی پنهان شده بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد این سکه‌ها حدود ۱۶۰۰ سال پیش در آنجا مخفی شده‌اند.
این تونل‌های باریک که چندین اتاق زیرزمینی را به هم متصل می‌کردند، در دوران شورش‌های یهودیان علیه امپراتوری روم پناهگاه امنی برای آنان فراهم کرده بود. یافته‌ی تازه نشان می‌دهد این سیستم تونلی مدت‌ها پس از شورش‌های اولیه نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
باستان‌شناسان در یادداشتی نوشتند: «این سکه‌ها در چاله‌ای در انتهای تونلی پیچ‌در‌پیچ دفن شده بودند؛ امری که نشان می‌دهد صاحبان سکه‌ها امیدوار بودند پس از رفع خطر بازگردند.» اما آن‌ها هرگز برنگشتند و سکه‌ها از قرن چهارم میلادی تاکنون در همان‌جا باقی مانده‌اند. این تونل‌ها مکانی امن برای انجام آیین‌های مذهبی دور از چشم جاسوسان رومی فراهم می‌کردند.
کارشناسان بر این باورند که ساخت اولیه‌ی این تونل‌ها به دوران «شورش بزرگ» (میان سال‌های ۶۶ تا ۷۰ میلادی) بازمی‌گردد و بعدها در زمان شورش «بارکوخبا» (۱۳۲ تا ۱۳۶ میلادی) گسترش یافته است. با این حال، سکه‌هایی که تصویر امپراتوران «کنستانس یکم» و «کنستانتیوس دوم» بر آن‌ها دیده می‌شود، به حدود سال‌های ۳۵۱ تا ۳۵۲ میلادی تعلق دارند؛ یعنی به دوران شورش «گالوس» که آخرین قیام یهودیان علیه حکومت روم بود. پژوهشگران قصد دارند مطالعه‌ی دقیق‌تری بر روی این سکه‌ها انجام دهند.
به گفته‌ی متخصصان، این گنج پنهان شواهدی نادر از استفاده‌ی دوباره‌ی تونل‌ها در حدود سه قرن پس از ساخت اولیه‌ی آن‌ها ارائه می‌دهد. با وجود کمبود منابع تاریخی از شورش گالوس، چنین یافته‌ای ارزش فراوانی دارد.
- 9
- 6
