به گزارش ایسنا، با گسترش حضور بی حد و مرز کووید- ۱۹ در جهان و به تبع آن در ایران، سیستم های بهداشت و درمان دنیا بر آن شدند که هرچه زودتر پادزهر کرونا (corona) ویروس را پیدا کنند. بر همین اساس بود که داروهای ضدویروس یکی پس از دیگری امتحان پس می دادند؛ حال یا در صف داروهای مؤثر بر کرونا قرار می گرفتند و یا از دور خارج می شدند. اقدام بعدی در مقابل این ویروس طغیان گر ولی ساخت واکسن بود. واکسنی که بتواند در برابر کرونای تاج دار قد علم کند. البته دنیا می دانست که ساخت واکسن چندان آسان نخواهد بود. آن هم در برابر ویروسی که هر آن و با هر انتقال امکان جهشش وجود دارد. از طرفی باید توجه کرد که قبل از این برای ساخت یک واکسن ۱۰ تا ۱۵ سال زمان نیاز بود تا بتوان تمام مراحل آن را اعم از تحقیقات، مطالعات آزمایشگاهی، تست روی حیوانات و در نهایت پیشبرد چهار فاز مطالعه انسانی با دقت و وسواس طی کرد. علت این وسواس هم روشن است؛ واکسن مانند دارو نیست که به افراد بیمار داده شود، بلکه واکسن فرآوده ای است که به افراد سالم تلقیح می شود تا از بیمار شدن شان پیشگیری کند.
جهان به دنبال نوش دارو برای یک پاندمی
حالا ولی، جهان در مقابل یک پاندمی قرار گرفته بود. همه گیری که بشر را تهدید میکرد و از ابتدای شیوعش انسان های زیادی را به کام مرگ کشیده بود. بدین ترتیب سیستم های بهداشت و درمان مجبور بودند برای نجات بشر از طغیان این ویروس، دست بکار شوند و هر چه سریعتر واکسن سازی را شروع کنند. بر همین اساس بود که سازمان بهداشت جهانی نیز اجازه داد تا فازهای تولید واکسن خلاصه شود؛ باید توجه کرد که قبل از این یک واکسن پس از طی مراحل مطالعاتی و تست های حیوانی باید چهار فاز انسانی را از سر می گذراند و نتایج و مستندات موفقیت آمیز هر فاز، مجوزی بود برای ورود به فاز بعدی.
واکسن در فرآیند تولید
بنابراین برای تولید یک واکسن ابتدا باید یک فاز تحقیقاتی بسیار مفصل طی شود، بعد از اینکه فاز تحقیقاتی انجام شد و نتایج آن موفقیت آمیز بود، آن زمان به سمت تولید صنعتی می رود. حال باید توجه کرد که فاز تحقیقاتی تولید واکسن معمولاً سه مرحله اصلی دارد؛ مرحله اول به این صورت است که معمولاً اقدامات مربوطه در آزمایشگاه انجام می شود. اقداماتی مانند کِشت ویروس و ... انجام می شود. از نظر فنی گاهی اصل ویروس به اصطلاح کُشته می شود و از آن در حوزه تحقیقاتی واکسن استفاده می شود. از طرفی گاهی قسمت های خاصی از ویروس جدا می شود و به صورت جداگانه تولید می شود. مانند پروتئین های سطحی ویروس و زمانیکه بعنوان واکسن وارد بدن فرد میشوند ، باعث میشوند که بدن فرد واکنش های ایمنی از خود نشان دهد و فرد را در برابر ویروس اصلی ایمن کند. این فاز را فاز آزمایشگاهی و پیشا بالینی می نامند.
به گفته کارشناسان حوزه واکسن سازی پس از اینکه نتایج فاز آزمایشگاهی مثبت و خوب ارزیابی شد، آن زمان در فاز حیوانی ویروس را روی حیوانات آزمایش می کنند که این آزمایش ها معمولاً بر روی جوندگان و برخی گونه های میمون انجام می شود. زیرا سیستم ایمنی آن ها شباهت زیادی به سیستم ایمنی انسان دارد. در صورتیکه فاز حیوانی انجام شد و نتایج موفقیت آمیز داشت، وارد فاز انسانی می شویم. حال باید توجه کرد که مرحله انسانی، دارای فازهای متعددی است. به طوریکه ابتدا به تعداد کمی از افراد واکسن را تزریق می کنند، در فاز دوم به تعداد بیشتر نسبت به مرحله اول و در فاز سوم به تعداد بیشتری از افراد نسبت به مرحله دوم، واکسن را تزریق می کنند. اگر در هر سه مرحله انسانی نتایج ایمن و اثربخش بود، آن زمان به سمت تولید صنعتی واکسن می روند.
در عین حال تولید واکسن، فاز چهارمی هم دارد که عوارض و تبعات تزریق واکسن را در بازه زمانی چهار یا پنج سال بر روی تزریق کنندگان آن می سنجند و پس از آن اجازه تولید وسیع و گسترده آن را صادر می کنند، اما با توجه به خطر کرونا برای بشر همانطور که پیشتر اشاره شد، سیستم های بهداشت و درمان جهان و سازمان بهداشت جهانی به این جمع بندی رسیدند که فاز چهار را حذف کرده و سه فاز انسانی را هم به سرعت طی کنند و حتی مجوزی با عنوان EUL یا همان مصرف اضطراری نیز برای مصرف واکسن هایی که فاز سوم مطالعه انسانی را با موفقیت از سر گذارنده اند از سوی سازمان بهداشت جهانی صادر شد. بر همین اساس بود که واکسن سازان جهان تصمیم گرفتند که راه ۱۰- ۱۵ ساله تولید واکسن را طی چند ماه طی کنند تا زنجیره انتقال ویروس تاج دار قطع شود.
در عین حال به گفته دکتر محمدرضا شانه ساز- رئیس سازمان غذا و دارو، دستگاه های نظارتی و رگولاتوری دنیا، تلاش کردند که تا حد ممکن پروسه صدور مجوز این واکسن ها را کوتاه کنند و یکسری ریسک هایی را پذیرفتند. به طورمثال ما چهار فاز مطالعات بالینی داشتیم، ولی دنیا پذیرفت که این فازها را به سه فاز تقلیل دهد و در عین حال به ضروری ترین مدارک و مستندات اکتفا کردند. ما هم EUL خودمان را در کشور چند ماه است که نوشتیم تا هر چه زودتر واکسن های معتبر وارد چرخه مصرف عمومی شده و بتوان چرخه انتقال این ویروس را قطع کرد.
حالا با گذشت حدود ۱۱ ماه از شیوع کووید- ۱۹، شاهدیم که بسیاری کشورها توانستند واکسن کرونا را با روش های مختلف تولید کرده و به صورتی اضطراری واکسیناسیون علیه این بیماری را آغاز کنند.
۳ استراتژی تامین واکسن کرونا در ایران
در کشور ما نیز از ابتدای بحث ساخت واکسن کرونا، دغدغه نحوه تامین این واکسن تحت‌تأثیر تحریم ها وجود داشت. بر همین اساس بود که وزارت بهداشتی ها سه مسیر را برای دسترسی به واکسن کرونا پیش گرفتند؛ تولید داخلی واکسن کرونا با توان دانشمندان ایرانی، تولید مشترک آن از طریق انتقال دانش فنی و در نهایت واردات. در حال حاضر یکی از واکسن های ایرانی با نام" کووبرکت" نخستین فاز مطالعه انسانی خود را به پایان برده و آماده شروع فاز دوم می شود. همچنین فاز اول مطالعه انسانی واکسن دیگری که متعلق به مؤسسه سرم سازی رازی است، با ۱۳۰ داوطلب شروع خواهد شد. در عین حال به گفته وزارت بهداشتی ها قرار بود تولید مشترک واکسن کرونا با همکاری دو کشور ایران و کوبا با انتقال دانش فنی تولید این واکسن به کشورمان انجام شود که طبق اعلام دکتر علیرضا بیگلری- رییس انستیتو پاستور ایران تا چند هفته دیگر واکسن تولید مشترک با کوبا را در ایران خواهیم داشت.
دسترسی به واکسن ایرانی کرونا تا بهار آینده
پرواز روسیه- ایران برای رساندن یک محموله حیات بخش
در عین حال وزارت بهداشتی ها بارها اعلام کرده بودند که تا زمان آماده شدن واکسن ایرانی کرونا که بر اساس گمانه زنی ها تا ابتدای بهار سال آینده به سرانجام می رسد ، واردات واکسن از منابع معتبر و ایمن در دستور کار است. این منابع نیز به گفته وزیر بهداشت عمدتاً از منبع اروپایی آسترازنیکا، دو کمپانی در هند، یک کمپانی در چین و یکی در روسیه خواهد بود. بر همین اساس هم نخستین محموله واکسن کرونا با عنوان" اسپوتنیک وی" صبح روز پنجشنبه ۱۶ بهمن ماه از روسیه به مقصد ایران پرواز کرد و در ساعت ۱۵:۴۵ بعد از ظهر در ایران به زمین نشست تا شروع واکسیناسیون علیه کرونا در ایران کلید بخورد.
بر اساس گفته دکتر محمدرضا شانه ساز- رئیس سازمان غذا و دارو به طور کلی قرارداد ما با طرف روس برای دریافت واکسن اسپوتنیک وی دو میلیون عدد واکسن است که به تدریج وارد کشور خواهند شد. محموله اول واکسن روسی کرونا نیز که وارد شده که برای مصرف در جمعیتی ۱۰ هزار نفره است.
او تأکید کرد:محموله های بعدی هم طی یکی دو ماه آینده از بقیه سبد منابع وارداتی دریافت خواهد شد تا به تولید داخلی خودمان در حجم و تعداد مورد نیاز برسیم.
شروع واکسیناسیون کرونا در کشور؛ فردا
بر این اساس بود که پس از دریافت اولین محموله واکسن روسی کرونا در کشور، وزیر بهداشت اعلام کرد که این واکسن ها از فردا( سه شنبه، ۲۱ بهمن ماه ) بر اساس اولویت بندی که از قبل در سند واکسیناسیون مورد تایید در ستاد ملی مشخص شده، تزریق خواهند شد.
وزیر بهداشت می گوید:افراد اولویت دار در گروه اول شامل افرادی هستند که در ای سی یو کار می کنند. بعد از آن هم سراغ سایر کادر سلامت، گروه های آسیب پذیر در سرای سالمندان، سالمندان بالای ۶۵ سال و ... مرحله به مرحله می رویم. سه شنبه صبح واکسیناسیون گروه های هدف را که در این دوره همکاران شاغل در ای سی یو ها هستند، شروع می کنیم.
در عین حال دکتر کیانوش جهانپور- رییس مرکز اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز اعلام کرد که واکسن روسی در مرحله اول حدود چند ۱۰ هزار دوز وارد شد و بخشی از آن هم برای نمونه برداری و تایید نهایی و انطباق با اسناد فنی، به آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو خواهد رفت. با این حال با همین تعداد از روز سه شنبه ۲۱ بهمن اولین تزریق واکسن کرونا را در ایران در دهه فجر و پیروزی انقلاب اسلامی با اولویت بندی مشخص شده، آغاز می کنیم.
جهانپور گفت:احتمالا این اقدام با یک مراسم نمادین در تهران کلید خواهد خورد و شروع واکسیناسیون را ما با همین تعداد در همکاران بخش های ای آی سی یو بیمارستان های ریفرال شروع می کنیم.
به گفته جهانپور، واکسیناسیون با روزانه ۱۰۰۰ نفر شروع خواهد شد و بعد از آن با توجه به ارزیابی مجدد سیستم، روزانه ۵ هزار، ۱۰ هزار و به صورت تصاعدی افزایش می یابد. البته واکسن در مرحله اول به کسانی تزریق می شود که تست مثبت PCR نداشته باشند، ولی به صورت کلی در پروسه واکسیناسیون منعی برای تزریق به افرادی که قبلا مبتلا شده اند، نداریم.
همه چیز درباره واکسن" اسپوتنیک وی" روسی
باید توجه کرد که بر اساس اعلام سازمان غذا و دارو و همچنین نشریه معتبر لَنست، میزان اثربخشی واکسن اسپوتنیک وی علیه بیماری کووید- ۱۹، ۹۱.۶ درصد است. هر چند که ممکن است اثربخشی آن در سالمندان و یا افراد با ضعف ایمنی کمتر باشد. همچنین بهترین پاسخ ایمنی از حدود دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن ایجاد می شود ، ولی طول مدت محافظت این واکسن مانند سایر واکسن ها هنوز مشخص نیست. از طرفی مطالعات بالینی این واکسن مانند سایر واکسن های کرونا در جهان، همچنان ادامه دارد تا به ابهامات یاد شده پاسخ داده شود.
موارد ممنوعیت تزریق
بنابر اعلام دفتر بیماری های قابل پیشگیری با واکسن مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت، واکسن اسپوتنیک وی روسیه در مواردی ممنوعیت مصرف دارد. به طورمثال در دوره بارداری و شیردهی نباید از این واکسن استفاده کرد. همچنین افرادی که سابقه واکنش های حساسیتی شدید و وجود هر گونه بیماری حاد با یا بدون تب دارند که البته این افراد حدود دو هفته بعد از بهبودی می توانند برای تزریق این واکسن مراجعه کنند. از طرفی واکسن برای افراد زیر ۱۸ سال مجوز مصرف ندارد. علاوه بر این ، افرادی که به دنبال تزریق نوبت اول این واکسن دچار هر نوع عارضه شدید مانند آنافیلاکسی یا واکنش حساسیتی منتشر شدید، تشنج، تب بالای ۴۰ درجه و ... شده اند، منع مصرف نوبت دوم واکسن را دارند.
تعداد نوبت دریافت این واکسن دو نوبت است که به فاصله ۲۱ روز از یکدیگر تجویز می شود. باید توجه کرد که توصیه می شود که این فاصله حداقل ۲۱ روزه رعایت شود، اما اگر فردی با تأخیر مراجعه کرد، منعی برای تجویز نوبت دوم وجود ندارد.
و اما عوارض احتمالی
بنابر اعلام دفتر بیماری های قابل پیشگیری با واکسن مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت، طبق مطالعات بالینی انجام شده عوارض واکسن نوبت اول یا دوم عموما خفیف و متوسط بوده و در طی حدود سه روز برطرف می شوند. شایع ترین عارضه ایجاد شده حالت شبه آنفلوانزای خفیف با علائمی مانند تب، لرز، دردهای عضلانی و مفصلی، گلودرد، احتقان و آبریزش بینی، ضعف، احساس ناخوشی و سردرد است. همچنین عوارض موضعی مانند درد و تورم و قرمزی محل تزریق نیز ممکن است بروز پیدا کند.
عوارض فوق عموما خودبه خود بهبود می یابند، ولی میتوان از مُسکن های ضد التهابی غیر استروئیدی برای کنترل تب و یا از آنتی هیستامین ها برای عوارض موضعی استفاده کرد.
بنابر اعلام اداره بیماری های قابل پیشگیری با واکسن مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، افرادیکه در بررسی اولیه قبل از ورود به پایگاه واکسیناسیون تب بالای ۳۷ درجه دارند، تا رفع بیماری احتمالی زمینه ای اجازه واکسیناسیون ندارند. البته افرادی که سابقه ابتلا به بیماری کرونا را در یک سال گذشته داشته اند، میتوانند واکسینه شوند. واکسیناسیون کرونا (corona) برای عموم افرادیکه در گروه های اولویت دار قرار دارند اختیاری است و الزامی برای این کار وجود ندارد.
حالا قرار است واکسیناسیون علیه پاندمی قرن که تاکنون یک میلیون و ۴۶۶ هزار و ۴۳۵ نفر را در کشورمان مبتلا کرده و متأسفانه ۵۸ هزار و ۴۶۹ نفر از هموطنان مان را به کام مرگ فرستاده است، از فردا شروع شود. این واکسیناسیون ابتدا برای پرسنل بخش های آی سی یو که در مواجهه مستقیم با مبتلایان به کرونا هستند، انجام می شود تا بتوان جان تازه ای به مدافعین سلامت داد تا همچنان بتوانند در برابر ویروسی که هنوز دنیا چشم انداز روشنی از آینده اش ندارد، بایستند و بیماران رنجور مبتلا به کووید- ۱۹ را از سایه منحوس مرگ نجات دهند...
- 9
- 1
