فقر ریشه بحران‌های سیستان

چهارشنبه پیش یک اتوبوس نیروهای مرزبانی سپاه در جاده خاش-زاهدان هدف حمله تروریستی قرار گرفت و در آن ۲۷ نفر از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شهادت رسیدند. این حمله ناجوانمردانه واکنش‌های بسیاری را در بین اقشار مختلف جامعه ایران برانگیخت.

از هنرمندان و شخصیت‌های حقیقی گرفته تا، نظامیان و نمایندگان مجلس و دیگر نهادهای دولتی و غیر دولتی این حمله تروریستی را محکوم کردند. در همان دقایق اولیه این حمله، برخی کاربران فضای مجازی سمت‌وسوی انتقادات را متوجه بیگانگانی دانستند که نمی‌خواهند ایران امن باشد و توسعه سواحل مکران ازسوی ایران صورت بگیرد.

مقامات رسمی جمهوری اسلامی نیز در این رابطه از دولت و ارتش پاکستان انتظار دارند با قاطعیت و جدیت لازم علیه پایگاه‌ها، تحرکات و استقرار گروهک‌های تروریستی فعال در مناطق مرزی این کشور با ایران برخورد کنند. 

این در حالی است که گروه جیش‌العدل که پیش‌تر نیز مسئولیت حملات دیگری را در ایران برعهده گرفته بود، با انتشار بیانیه‌ای در کانال تلگرامی خود مسئولیت این انفجار را بر عهده گرفت. مهرماه امسال اعضای این گروهک، با حمله به یکی از پاسگاه‌های مرزی در استان سیستان و بلوچستان، ۱۵ سرباز را گروگان گرفتند و به پاکستان منتقل کردند. 

در این چند روز منتقدان دولت در رسانه‌های مختلف وزارت اطلاعات، وزارت امور خارجه و دیگر نهادهای مربوطه را مورد اعتراض قرار دادند.

به باور منتقدان عملکرد دستگاه دیپلماسی ما در برخورد با حوادث مشابه تروریستی عملکرد قوی و قاطعی نبوده و در وزارت امور خارجه ما همواره با دیپلماسی لبخند با این موضوع برخورد شده است. 

در این راستا «همدلی» گفت‌وگویی با «دکتر علی بیگدلی»، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل انجام داده که را در زیر می‌خوانید.

فقر ریشه بحران‌های سیستان 

علی بیگدلی تحلیل‌گر مسائل سیاسی، در گفت‌وگو با همدلی ترور اخیر سیستان بلوچستان را از زاویه سیاسی-اجتماعی بررسی کرد و گفت: « به نظر من، ترور سیستان بلوچستان را باید در منفذهای داخل جستجو کرد، البته این سخن به معنای فقر و تنگدستی است که در سیستان وجود دارد». 

او افزود: «نه تنها این موضوع از نقطه نظر سیاسی و دیپلماسی قابل بررسی است، بلکه باید از نقطه نظر روانشناسی و جامعه شناسی اجتماعی و از همه مهمتر جامعه شناسی فقر مورد بررسی کارشناسان و متخصصان قرار گیرد». 

بیگدلی افزود: «به نظر من بهتر است که تصمیماتی اتخاذ شود تا در سیستان و بلوچستان سرمایه‌گذاری‌هایی شود. حتی اگر یک تلفن عمومی آنجا کار گذاشته شود و تخریب شود، باید نوع نگاه مردم به سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از شهرستان‌های فقیر را تغییر داد تا بتوان در سایه این اتفاقات برخی از این بغض و خشونت‌ها را کنترل کرد». 

بیگدلی در پاسخ به این سوال که نظر شما در این باره که برخی به عنوان منتقد می‌گویند دستگاه دیپلماسی دولت، دراین اقدام تروریستی و اقدامات مشابه، به صورت قوی و قاطعانه اقدامی انجام نداده و به جای قاطعیت از دیپلماسی خنده استفاده می‌کند، چیست، گفت : «اتفاقا دست دستگاه دیپلماسی را کسانی بسته‌اند که در کار دولت و دستگاه دیپلماسی دخالت های نابه‌جا انجام می‌دهند». 

این تحلیل‌گر مسائل سیاسی افزود: «اگر این دولت دستگاه دیپلماسی دارد و دستگاه‌های دیگری نیز بر این دستگاه یا دولت نظارت دارند، پس هر کسی نباید در مورد اقداماتی از این دست اظهار نظر یا تهدید کند». 

بیگدلی ضمن تاکید بر اهمیت و قدرت ارتش پاکستان به عنوان یکی از قدرتمندترین نیروهای نظامی منطقه و همچنین استقلال دستگاه دیپلماسی در مواقع حساس اینچنینی، گفت: «من حتی مخالف اظهار نظر سردار جعفری هستم. یعنی ایشان به عنوان فرمانده سپاه نباید در این باره اظهار نظر می‌کردند. البته نه تنها ایشان بلکه اشخاص دیگر نیز همین‌طور، چون باعث می‌شود تا دست دستگاه دیپلماسی در این زمینه بسته و باعث ایجاد موانع در اتخاذ تصمیم‌های مربوطه شود».

باز گذاشتن دست سپاه

به گزارش ایلنا، «محمدعلی جعفری»، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در مراسم تشیع شهدای حادثه تروریستی در سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه دشمنان جمهوری اسلامی ایران یکی، دوتا نیستند، گفت: «انتظاری که از پاکستان وجود دارد این است که چرا ارتش این کشور و سازمان اطلاعات امنیتی پاکستان به گروه‌های ضدانقلاب و تکفیری پناه می‌دهد.

این پناه دادن و سکوت را حمایت از این گروه‌ها می‌دانیم و پاکستان باید در این رابطه پاسخگو باشد. سازمان امنیتی پاکستان محل اختفا و توطئه‌گری‌های آنها را می‌داند ولی سکوت پیشه کرده است».

او افزود: «ما انتقام خون شهدا را از دولت‌های عربستان و امارات می‌گیریم و از رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی می‌خواهیم دست‌های ما را برای عملیات‌های انتقام‌جویانه بیش از گذشته باز بگذارد. دولت پاکستان هم بداند هزینه حمایت سازمان اطلاعات نظامی‌اش از این گروه‌ها را می‌پردازد و این هزینه بسیار سنگین خواهد بود».

«سیدیحیی رحیم صفوی» که به نمایندگی از مقام رهبری در مراسم تشییع شهدای حادثه تروریستی سیستان و بلوچستان شرکت کرده بود، با اشاره به ضرورت پاسخگویی دولت پاکستان و سازمان اطلاعاتی (ISI) به دولت، ملت و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران گفت: «این اشرار جنایتکار، اهل یکی از طوایف بلوچستان بودند که در کشور همسایه آموزش عملیات انتحاری دیده‌اند و کشور همسایه و سازمان اطلاعات (ISI) باید پاسخگوی دولت و ملت ایران و سپاه پاسداران باشد که چگونه آنها از مرز این کشور عبور کردند و چرا این کشور همجوار مامن و محل آموزش و اعزام این گروهک‌های تروریست کافر شده است.

به گزارش ایرنا، دستیار و مشاور عالی فرمانده کل قوا افزود: «در گذشته نیز شاهد بودیم که مرزهای مشترک پاکستان با ایران دچار تهدید و خلاء امنیتی بوده و از این ناحیه تروریست‌ها به عنوان مامن استفاده می‌کنند و دولت پاکستان باید پاسخگوی این موضوع باشند».

قاطعیت و جدیت علیه پایگاه‌های تروریست‌ها

به گزراش ایسنا، «بهرام قاسمی»، سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به حمله انتحاری و با تایید خبر احضار سفیر پاکستان به وزارت خارجه گفت: «در پی این حادثه، خانم «رفعت مسعود» سفیر پاکستان توسط دستیار وزیر و مدیرکل آسیای غربی به وزارت امور خارجه احضار شد».

سفیر پاکستان نیز در این دیدار اعلام کرد که موضوع اعتراض ایران را به دولت متبوع خود منتقل خواهد کرد.

آمادگی همکاری پاکستان با ایران

«شاه‌محمود قریشی»، وزیر امور خارجه پاکستان دیروز در تماس تلفنی با ظریف ضمن ابراز هم‌دردی، تسلیت و محکوم کردن شدید حادثه تروریستی اخیر در شرق کشور، گفت یک هیات تخصصی برای گفت‌وگو با مقامات ذیربط به ایران اعزام شده‌اند. 

به گزارش ایسنا، وزیر امورخارجه پاکستان تاکید کرد: «پاکستان آماده هرگونه همکاری برای بررسی این حادثه تاسف بار و مبارزه مشترک با گروه‌های تروریستی است».

مقامات جمهوری اسلامی ایران در حالی عربستان را یکی از کشورهای مسئول در حمله تروریستی سیستان و بلوچستان می‌دانند که «شاه‌محمود قریشی»، وزیر خارجه پاکستان در پی سفر اخیر ولیعهد سعودی به این کشور، در گفت‌وگو با روزنامه الحیاه گفت: «ما از سفر محمدبن‌سلمان، ولیعهد عربستان به اسلام آباد خرسند هستیم و پاکستان کشور دوم اوست و این افتخاری برای ما است».

به گزارش ایسنا، وزیر امور خارجه پاکستان در این گفت‌وگو افزود: «عربستان اولین کشوری بود که در کنار پاکستان در رنج‌هایش ایستاد و ما مواضع این کشور را هیچگاه فراموش نمی‌کنیم، چراکه رهبری عربستان درخواست پاکستان مبنی بر تاخیر در پرداخت‌های نفتی را برای کمک به جلوگیری از وقوع بحران در معاملات تجاری پذیرفت». 

ضعف اشراف اطلاعاتی

با این حال، «علی نجفی خوشرودی»، سخنگوی کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، دلیل این حادثه تروریستی را ضعف و کاستی در اشراف اطلاعاتی دانست. به گزارش ایسنا، «علی نجفی خوشرودی» با بیان این که ضعف و کاستی در اشراف اطلاعاتی یکی از دلایل موضوع حادثه تروریستی در زاهدان بوده است» گفت: «طبق گزارش ارائه شده در جلسه فوق‌العاده کمیسیون امنیت ملی رایزنی با طرف هندی برای مقابله با تروریسم در سطح منطقه در دستور کار قرار گرفته است. اگرچه طی ماه‌های اخیر تعداد قابل توجهی از تحرکات تروریستی را توانسته‌اند خنثی کنند اما این حادثه به دلایل مختلف از جمله ضعف و کاستی در اشراف اطلاعاتی رخ داد».

اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا به حمله تروریستی اخیر در سیستان و بلوچستان واکنش نشان داد اما خبری از محکومیت این حمله در بیانیه این اتحادیه نیست.

سخنگوی «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای وقوع این حمله تروریستی را به مردم ایران تسلیت گفت. وی در بیانیه خود عملیات تروریستی در خاش را غیرقابل توجیه توصیف کرده است.

اتحادیه اروپا در این بیانیه همچنین ضمن همدردی با خانواده‌های شهدای حادثه تروریستی در سیستان و بلوچستان، بهبودی مجروحان این حادثه را خواستار شد.

نشست ورشو و ترور

«محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران نخستین مقامی بود که به این حادثه واکنش نشان داد. ظریف در توییتی به همزمانی انجام این حمله با برگزاری نشست ورشو با عنوان «صلح و امنیت در خاورمیانه» در پایتخت لهستان در حال برگزاری است اشاره کرد. 

ظریف، در پیامی توئیتری نوشته بود: «آیا تصادفی نیست که در همان روزی که ایران هدف ترور قرار می‌گیرد، سیرک ورشو آغاز بکار می‌کند؟ به خصوص زمانی که دار و دسته‌ی همان تروریست‌ها در خیابان‌های ورشو برایش هورا می‌کشند و با بکارگیری ربات‌های توئیتری، از آن حمایت می‌کنند؟».

«مولوی عبدالحمید»، امام جمعه اهل سنت زاهدان هم از کسانی بود که بلافاصله واکنش نشان داد و با صدور پیامی حادثه انفجار در نزدیکی اتوبوس حامل نیروهای مرزبانی سپاه را محکوم کرد.