Stridsvagn 103 که تحت عنوان تانک- اس هم شناخته می شود، یک نسخه سوئدی ازتانک های اصلی میدان نبرد مربوط به دوران پس از جنگ جهانی دوم است. این تانک بیشتر به واسطه طراحی ظاهری غیر معمول خود شهرت یافت و همانطور که در ادامه مشاهده خواهید کرد، به جای برجک تنها مجهز به یک سلاح ثابت است.
گفتنی است که خودروهای جنگی زرهی فاقد برجک غالبا در دسته شکارچی تانک طبقه بندی می شوند اما Stridsvagn 103 باتوجه به شباهت عملکردی بیشتر خود به دسته تانک ها، در همین گروه نیز جای گرفته است.
امروزه این خودروی جنگی ارتش سوئد را تنها تانک تولید انبوه از جنگ جهانی دوم تاکنون می دانند که هیچ گونه برجکی در طراحی آن لحاظ نشده است.
طراحی و توسعه
تانک مذکور که به طور خلاصه Strv 103 نیز گفته می شود، تمام مراحل طراحی و تولید خود را در سوئد پشت سر گذاشت. توسعه آن به دهه ۱۹۵۰ باز می گردد و نخستین تانک اصلی میدان نبرد بود که با استفاده از موتور توربینی ساخته شد. نتیجه تلاش های اولیه برای ساخت چنین تانکی، تمرکز بیشتر روی مانایی (قابلیت دوام بالاتر) و همچنین سطح حفاظتی خدمه بود.
در نهایت Strv 103 توانست به جایگاه نسبتا مهمی میان نیروهای زره پوش سوئد از ۱۹۶۰ الی ۱۹۹۰ دست یابد اما به تدریج توسط مدل های مختلف تانک لئوپارد ۲ از جمله Stridsvagn 121و Stridsvagn 122جایگزین شد.
تانک لئوپارد ۲
تانک فاقد برجک Strv 103
مطالعه گزارشات مربوط به کشته شدگان جنگ جهانی دوم و جنگ کره نشان داد که ریسک اصابت آتش دشمن مستقیما با فاکتور ارتفاع در ارتباط بوده است. بیش از نیمی از تانک های فعال در میدان نبرد به دلیل نفوذ مهمات نیروهای مقابل به برجک مجموعه از بین رفته بودند.
به همین علت تصمیم گرفته شد که نمونه های جدید تا اندازه ممکن از نظر ارتفاع سطح پایینی داشته باشند. راه حل این موضوع نیز محدود سازی و یا حذف کامل برجک محسوب می شد. این کار علاوه بر به حداقل رساندن تهدید دشمن، منتج به کاهش وزن مجموعه هم شده بود. از طرفی دیگر با تنظیم سیستم تعلیق تانک می توان بدنه آن را تا ۱۳ سانتی متر بیشتر دستخوش کاهش ارتفاع کرد.
اگر نگاهی به یک سری از مشخصات دیگر Strv 103 نیز داشته باشیم، باز هم می توان طرح های حذفی متعددی را جست و جو کرد. برای مثال این تانک مجهز به یک سلاح L74 با کالیبر ۱۰۵ میلی متر بود که می توانست از مهمات مشابه با سلاح بریتانیایی Royal Ordnance L7 تغذیه شود.
استفاده از L74 تعداد خدمه را به ۲ نفر کاهش داد: یک راننده/ توپچی و یک فرمانده (لازم به ذکر است که بیشتر طراحی های آن زمان نیازمند همکاری ۴ نفر خدمه بوده است). این طرح مفهومی تست های عملی اولیه را طی کرد اما مشخص شد که خدمه دو نفره نمی تواند برای پوشش دهی کارهای جانبی مانند تعمیر و نگه داری روزمره، تغییرات مسیر و بارگیری مجدد در میدان نبرد کافی باشد. بدین ترتیب در راستای بهبود کارایی جنگی مجموعه، یک خدمه دیگر تحت عنوان مسئول بخش پشتی/ اپراتور رادیویی نیز افزوده شد.
Strv 103 در ابتدا مجهز به دو موتور متفاوت شامل رولز- رویس دیزلی K60 با قدرت ۲۴۰ اسب بخار برای کروز آهسته و مانور در جهت هدف گیری تانک و همچنین بوئینگ ۵۰۲ توربینی با قدرت ۳۰۰ اسب بخار به منظور تامین قدرت بیشتر بود. این قدرت بالاتر برای طی مسافت های طولانی تر با سرعت بیشتر و همچنین حرکت بدون مشکل در زمین های ناهموار لازم بوده است. اما متخصصین سریعا متوجه مشکلی جدی در این طراحی شدند. آنها به این نتیجه رسیدند که توربین از قدرت کافی و مورد انتظار برخوردار نیست و به همین دلیل آن را با توربین کاترپیلار که ۴۹۰ اسب بخار قدرت در اختیار مجموعه قرار می داد، تعویض کردند.
لازم به ذکر است که این تغییرات پس از آن که تنها ۷۰ دستگاه از تانک مذکور ساخته شده بود، به مرحله اجرا درآمد و سعی شد که نمونه های پیشین نیز به سیستم جدید مجهز شوند. این اولین باری بود که از یک موتور توربینی برای تامین نیروی محرکه یک تانک تولید انبوه استفاده می شد. با وجود تمامی تلاش های نام برده، Strv 103 هیچ گاه نتوانست عملکرد خود را در یک جنگ واقعی نشان دهد.
انواع
Stridsvagn 103B: از آن جایی که وزن Strv 103 در مقایسه با پروتوتایپ های پیش از تولید اصلی افزایش قابل توجهی داشت، به نظر می رسید که این مجموعه از قدرت لازمه برخوردار نباشد. به دنبال این موضوع، نسخه قوی تری از همان توربین گازی اما این بار توسط کمپانی کاترپیلار معرفی شد. در ادامه نسخه های اولیه از تانک مورد نظر که تحت عنوان مدل ۱۰۳A شناخته می شدند، به نمونه استاندارد B تغییر وضعیت یافتند.
Stridsvagn 103C: یک برنامه ارتقا در سال ۱۹۸۶ آغاز شد که هدف آن تجهیز تمام تانک های تولیدی به سیستم کنترل آتش بهبود یافته بود. همچنین برنامه ای دیگر در سال ۸۸/۱۹۸۷ نیز در دست توسعه قرار گرفت که طی آن موتور رولز- رویس با یک موتور جدیدتر کمپانی دیترویت دیزل (قدرت ۲۹۰ اسب بخار) جایگزین شد. تانک های مدل ۱۰۳C مجهز به یک بردیاب لیزری مدرن تر نیز بودند.
Stridsvagn 103D: در اواسط دهه ۱۹۹۰، نیروهای مسلح سوئد به دنبال یک تانک اصلی میدان نبرد جدید بودند و به همین علت یک دستگاه Strv 103C به Strv 103D ارتقا یافت. تغییرات اصلی شامل نصب کامپیوتر کنترل آتش، دیدهای حرارتی برای توپچی و فرمانده، تجهیزات مورد نیاز برای نبرد در شب و شرایط آب و هوایی بد و همچنین یک سری تغییرات جزئی در سیستم تعلیق و موتور مجموعه بود.
مشخصات تانک Stridsvagn 103
- نوع: تانک اصلی میدان نبرد
- محل تولید: سوئد
- مدت زمان خدمت: از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۷
- اپراتور اصلی: ارتش سوئد
- طراحی شده به سال: ۱۹۵۶
- تولیدکننده: شرکت سوئدی بوفورس آ.ب.
- تولید شده به سال: ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۱
- تعداد ساخته شده: ۲۹۰ دستگاه
- انواع: A، B، C، D
- وزن: ۳۹.۷ تن برای ۱۰۳B و ۴۲.۵ تن برای ۱۰۳C
- ارتفاع: ۱.۹ متر تا سقف خودرو
- خدمه: ۳ نفر
- سلاح اصلی: تفنگ L74
- موتور: موتور رولز- رویس K60 به همراه کاترپیلار ۵۵۳ توربین گازی برای ۱۰۳A، موتور رولز- رویس K60 به همراه کاترپیلار ۵۵۳ توربین گازی با قدرت بالاتر (۴۹۰ اسب بخار) برای ۱۰۳B و موتور دیترویت دیزل به همراه کاترپیلار ۵۵۳ توربین گازی برای ۱۰۳C
- نسبت نیرو به وزن: ۱۸.۳ اسب بخار به تن (نسخه C)
- برد عملیاتی: ۳۹۰ کیلومتر
- سرعت: ۶۰ کیلومتر بر ساعت
- 11
- 6
