جنجال نوار صوتی جلسه محرمانه فرماندهان سپاه پس از ۳۶ سال؛ سرنوشت منتقدان آن جلسه چه شد؟

دو روز پیش شبکه بی‌بی‌سی فارسی در مستندی به انتشار نواری صوتی به جا مانده از دوران دفاع مقدس پرداخت که در آن گفت‌وگویی تند و تنش‌زا میان فرماندهان سپاه منطقه ۱۰ تهران با محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران شنیده می‌شود.

محتوای این گفتگو در فضای سیاسی ورسانه‌ای تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌هایی را برانگیخت. اما داستان این فایل صوتی چیست؟ آیا جلسه سپاه که بی‌بی‌سی فارسی مستند خود را بر اساس آن ساخته، محرمانه است؟

بی‌بی‌سی مدعی افشای اسرار محرمانه‌ای از جنگ و نقش‌های محسن رضایی و چند فرد دیگر در این داستان شده است. آن گونه که در این مستند آمده، این جلسه مربوط به ۵ آذرماه سال ۶۳ و بعد از عملیات خیبر در تابستان است که جمعی از چهره‌های سپاه و مشخصا فرماندهان تیپ ۱۰سیدالشهدا، برای انعکاس نگرانی‌های‌شان نامه‌ای ۹۰ صفحه‌ای به مسئولان ارشد کشور نوشتند.این نامه پس از دست به دست شدن از آیت‌الله منتظری به آیت‌الله هاشمی و در نهایت محسن رضایی می‌رسد و او با ترتیب دادن جلسه‌ای در جمع معترضین حاضر می‌شود.

پس از خبر پخش این مستند، برخی رسانه‌ها مانند فارس، تسنیم، میزان و مشرق اعلام کردند که جلسه غیرمحرمانه و عادی بوده است و تلاش برای سیاسی کاری انجام شده است. این درحالی است که تا پیش از این هیچگاه فایل صوتی این جلسه و موارد مطرح شده در آن در روایت‌های رسمی از دفاع مقدس منتشر نشده بود. اما ظاهرا این مستند از آنجا محرمانه است که در ابتدای آن محسن رضایی به عنوان فرمانده سپاه می‌گوید: «برادران اگر احیانا ضبطی چیزی همراه‌شون هست، هم مسئولیت شرعی دارید و هم مسئولیت قانونی دارید که مواظب باشید که کسی نواری چیزی به بیرون نبره.»

در ابتدای این مستند ابتدا محسن رضایی به خاطر انتصاب حسین دهقان به فرماندهی سپاه مورد انتقاد واقع می‌شود که در همهمه موجود در نوار محسن رضایی عصبانی می‌شود و می‌گوید: «شما می‌خواهید جواب بشنوید یا مسئله درست کنید؟» در ادامه شهید «حسن بهمنی» فرمانده عملیات لشکر ۱۰ سیدالشهدا می‌گوید: «برادر محسن، جواب‌هایی که شما می‌دهید همه‌اش غلط است. ما نیامده‌ایم که سخنرانی گوش کنیم. آمده‌ایم جواب سوال‌هایمان را بگیریم. شما به ما وقت بدهید که مسایل را مطرح کنیم.»

او البته سخنان تندتری را نیز در این جلسه برزبان می‌آورد: «محسن رضایی قبل از انتصاب به فرماندهی سپاه هیچ اطلاعی از مسائل نظامی نداشته است و بعد از انتصاب هم با دستیارانش در قرارگاه می‌نشیند. بعد کسانی مثل حاج علی موحد، حاج احمد متوسلیان منزوی می‌شوند.»

شهید بهمنی انتقاداتش را کمی تندتر می‌کند: «در واقع اصل قضیه این است که فرماندهی ما نمی‌تواند آن‌طور که باید و شاید در جنگ کار کند... اصل قضیه این است که هنگام عملیات نیرو‌ها در صحنه جنگ رها می‌شوند و فرماندهی در میدان حضور ندارند.» آن گونه که روز گذشته برخی سایت‌های داخلی نیز نوشتند، معترضان حاضر در این جلسه قبل از آن یک نامه به آیت‌الله منتظری می‌نویسند و خواستار برکناری یا کناره‌گیری محسن رضایی؛ فرمانده سپاه و محسن رفیق‌دوست؛ وزیر سپاه می‌شوند.

در بخشی از این نوار «اکبر گنجی» فرد گمنام آن روز و چهره سیاسی و رسانه‌ای سال‌های بعد به عنوان عضو عقیدتی سپاه هم به شدت به محسن رضایی حمله می‌کند و می‌گوید شما تفکرات «آیت‌الله مصباح» را وارد سپاه کردید که معتقد بوده است آیت‌الله مطهری مارکسیست است. او از قول مصباح می‌گوید: «ما اگر از آیت‌الله بهشتی در برابر بنی‌صدر حمایت می‌کنیم، دفع اسد به فاسد کرده‌ایم.»

«کودتای خزنده» در سپاه اصطلاحی است که در این نوار؛ از سوی برخی از فرماندهان ارشد وقت سپاه به صورت مکرر مطرح می‌شود که اشاره‌ای به نقل قولی از آیت‌الله منتظری است. از نظر این فرماندهان منتقد، گروهی که تجربه کافی در جنگ نداشته و در جبهه‌های جنگ نیز شرکت نمی‌کنند، با فعالیت‌های امنیتی و سیاسی برای حذف فرماندهان مهم تلاش می‌کنند و در حال فعالیت سیاسی و تسخیر قدرت سیاسی هستند.

دو طرف این ماجرا سرنوشت‌های متفاوتی داشته‌اند. برخی از منتقدان در این جلسه، از جمله شهیدان حسن بهمنی و کاظم رستگار، اگرچه جزو فرماندهان هستند، اما در عملیات بعدی به عنوان بسیجی ساده به خط مقدم می‌زنند و شهید می‌شوند. برخی دیگر از فرماندهان نیز همچون داوود کریمی، منصور کوچک محسنی و اکبر گنجی منزوی شده و در ادامه به زندان نیز می‌افتند. در مقابل افرادی که مورد انتقاد قرار می‌گیرند، از جمله حسین نجات، حسین طائب، محسن رضایی، سیدیحیی رحیم‌صفوی و محمدباقر ذوالقدر در چند دهه اخیر سمت‌های مهمی در مدیریت سپاه پاسداران داشته‌اند.

در واکنش به این مستند، خبرگزاری فارس و تسنیم که به سپاه پاسداران نزدیک هستند، روایت دیگری از این جلسه ارائه می‌کنند، که اگرچه درکلیات تفاوت چندانی ندارد، اما تحلیل‌هایی متفاوت با بی‌بی‌سی فارسی از آن ارائه می‌کنند. فارس ویدیویی منتشر کرده است که در آن صمدی، پژوهشگر دفاع مقدس می‌گوید: «متن این جلسه بار‌ها در قالب کتاب و گفتگو با افراد حاضر در آن ماجرا و نیز گزارش‌های مختلف منتشرشده و ادعای بی‌بی‌سی درباره محرمانه بودن این جلسه و صوت آن‌که در اختیار بسیاری از افراد و پژوهشگران دفاع مقدس نیز هست، بیشتر یک شعبده‌بازی و کار ژورنالیسی است.»

خبرگزاری تسنیم نیز، ضمن انتشار فایل صوتی این جلسه، نوشته است: «همزمان با سالروز هفته دفاع مقدس، صوت جلسه گروهی از پاسداران و فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تهران با سرلشکر محسن رضایی فرمانده وقت سپاه در آذرماه سال ۱۳۶۳ منتشر شده است.»

تسنیم ادامه داد: «این فایل صوتی اشاره به جلسه‌ای دارد که محسن رضایی با برخی پاسداران و فرماندهان سپاه در سال ۶۳ برگزار کرد. در آن مقطع برخی فرماندهان سپاه تهران از تیپ سیدالشهدا، بر سر چگونگی ادامه جنگ با فرمانده‌کل سپاه اختلاف نظر داشتند. شخصیت‌هایی همچون شهید کاظم نجفی رستگار (فرمانده لشکر ۱۰ سیدالشهدا علیه‌السّلام)، شهید حسن بهمنی (فرمانده عملیات لشکر ۱۰ سیدالشهدا)، شهید حسین اسکندرلو، شهید احمد غلامی و برخی دیگر معتقد بودند به‌جای تمرکز بر جنوب باید بر غرب کشور تمرکز کرد. در کشاکش اختلاف نظر برخی فرماندهان سپاه تهران با فرماندهی ارشد سپاه بر سر مسائل نظامی، برخی افراد وابسته به بیت آیت‌الله منتظری و جناح چپ سازمان مجاهدین انقلاب به روی این اختلافات موج‌سواری کردند.

اکبر گنجی از جمله این افراد بود که تلاش می‌کرد محسن رضایی و واحد اطلاعات سپاه را به سیاسی‌کاری متهم کند.» این خبرگزاری می‌نویسد: «برخی افراد نزدیک به بیت آیت‌الله منتظری که با فرماندهی محسن رضایی نیز مخالف بودند، در این اختلاف‌افکنی ورود داشتند. عمادالدین باقی از جمله افرادی بود که در این اختلافات از قم نقش داشت. تشدید اختلافات موجب شد سخنرانی محسن رضایی در پادگان ابوذر به تشنج کشیده شود و علیه وی شعار سر دهند. در کشاکش اختلاف نظر برخی فرماندهان سپاه تهران با فرماندهی ارشد سپاه بر سر مسائل نظامی، برخی افراد وابسته به بیت آیت‌الله منتظری و جناح چپ سازمان مجاهدین انقلاب به‌روی این اختلافات موج‌سواری کردند. اکبر گنجی از جمله این افراد بود.»