انتخابات؛ استانی یا تناسبی؟

برگزاری انتخابات همواره با چالش‌های متفاوتی از جمله برخورد‌های سلیقه‌ای، اعمال محدودیت و فیلترهای نظارتی، چگونگی برگزاری و... مواجه بوده است. لذا تا کنون بسیاری از فعالان سیاسی به لزوم بازنگری در قانون انتخابات اشاره داشته‌اند. در همین راستا هفته گذشته دولت لایحه جامع انتخابات را طی اصلاحاتی به تصویب رساند تا به نوعی دستور‌العمل دستگاه‌های اجرایی صادر و تکلیف مشخص شود. از سوی دیگر کمیسیون شوراهای مجلس نیز بررسی‌های خود را روی قانون انتخابات و استانی شدن آن آغاز کرده است.

در این راستا احمد علیرضابیگی عضو این کمیسیون با انتقاد از استانی شدن انتخابات ابراز داشت: «نماینده شورای نگهبان ایراداتی را به این طرح وارد کرد و در جلسه کمیسیون شوراها مدل تناسبی را برای برگزاری انتخابات مجلس پیشنهاد داد. طبق این طرح، ثبت نام نامزدهای انتخابات به صورت حزبی و ائتلافی صورت می‌گیرد و متناسب با ائتلافی که صورت گرفته وزن آنها سنجیده می‌شود و امکان حضور ائتلاف‌های مختلف در انتخابات وجود خواهد داشت». حال باید دید فیلترهای نظارتی شورای نگهبان شامل این طرح نیز خواهد شد یا قرار است شرایط دیگری را شاهد باشیم.

انتخابات؛ استانی یا تناسبی؟

طرح استانی شدن انتخابات مجلس چندی است که مطرح شده و موافقان و مخالفان بسیاری نیز در ارتباط با آن به صحبت پرداخته و موضع‌گیری کرده‌اند. از طرف دیگر طی چند روز گذشته دولت لایحه جامع انتخابات را تصویب کرد تا ابهامات قانون انتخابات نیز برطرف شود. گرچه این لایحه باید در مجلس نیز به تصویب برسد و پس از آن نیز به شورای نگهبان برود، اما در قدم اول همین که دولت عزم ایجاد اصلاح و تغییر در لایحه جامع انتخابات را داشته امر مبارکی است.

لذا در این راستا استانی شدن انتخابات را نیز می‌توان به نوعی تغییر روند انتخاباتی دانست، گرچه بسیاری از مخالفان این طرح نیز معتقدند که این مساله موجب خواهد شد که متمولان و ثروتمندان بتوانند در عرصه انتخابات ورود کنند و عرصه برای جوانان یا افراد مستعد و توانا برای حضور در انتخابات تنگ‌تر خواهد شد. البته عده‌ای نیز می‌گویند که اگر انتخابات استانی شود از ظرفیت‌های هر استان به نحو بهتری می‌توان استفاده کرد و با سازوکاری مشخص‌تر در انتخابات حضور یافت.

حال هرچه باشد انتخابات یکی از مظاهر مشارکت اجتماعی و اقتدار ملی است و هرچه بهتر برگزار شدن آن می‌تواند جامعه و کشور را به سمت‌وسوی مطلوب‌تری رهنمون سازد. حال مدتی است که شورای نگهبان نیز روی قانون انتخابات کار می‌کند و پیشنهاد برگزاری انتخابات به صورت تناسبی یا ائتلافی را داده تا حق هیچ یک از کاندیداها تضییع نگردد. گرچه به شرط تحقق این فرضیه که انتخابات به‌صورت تناسبی یا ائتلافی برگزار گردد ان‌قلت‌هایی نیز به این پیشنهاد وارد می‌شود.

مثل اینکه آیا هر ائتلافی مجاز به حضور در انتخابات است یا وزن هر ائتلافی با توجه به جایگاه آن در جامعه در نظر گرفته می‌شود یا معیارهایی که مدنظر شورای نگهبان است؟ یا اینکه در میان ائتلاف‌های به‌وجود آمده عدالت کامل رعایت خواهد شد و هر ائتلاف به اندازه کافی از این سازوکار سود خواهد برد یا اینکه مساله به گونه دیگری پیش خواهد رفت. اینها بخشی از پرسش‌هایی است که نسبت به طرح پیشنهادی شورای نگهبان وارد می‌شود که در نوع خود قابل تامل است.

مدل پیشنهادی شورای نگهبان

یک عضو کمیسیون شوراها و سیاست داخلی مجلس، جزئیات پیشنهاد شورای نگهبان برای اصلاح قانون انتخابات مجلس را تشریح کرد. مهر نوشت، احمد علیرضابیگی با انتقاد از طرح استانی شدن انتخابات گفت: نماینده شورای نگهبان ایراداتی را به این طرح وارد کرد و در جلسه کمیسیون شوراها مدل تناسبی را برای برگزاری انتخابات مجلس پیشنهاد داد.

وی افزود: شورای نگهبان روی مدل حداکثری روی برنامه مجلس کار می‌کند و کمیسیون شوراها به دنبال مدل حداکثری با مقیاس استانی است. عضو کمیسیون شوراها و سیاست داخلی مجلس با بیان اینکه طرح شورای نگهبان به عدالت نزدیک‌تر است، عنوان کرد: در صورت برگزاری انتخابات به صورت تناسبی این گونه نخواهد بود که برخی از نمایندگان با دو میلیون رأی به مجلس وارد شوند و نماینده‌ای که یک میلیون رأی به دست آورده امکان حضور در مجلس نداشته باشد. طبق این طرح، ثبت نام نامزدهای انتخابات به صورت حزبی و ائتلافی صورت می‌گیرد و متناسب با ائتلافی که صورت گرفته وزن آنها سنجیده می‌شود و امکان حضور ائتلاف‌های مختلف در انتخابات وجود خواهد داشت.

نماینده تبریز با تاکید به برگزاری انتخابات به صورت استانی و یا مدل مورد نظر شورای نگهبان به صورت تناسبی مستلزم این است که انتخابات به صورت الکترونیکی برگزار شود. وی ادامه داد: شورای نگهبان باید نرم‌افزار مورد نظر وزارت کشور را بپذیرد تا انتخابات به صورت الکترونیکی برگزار شود. علیرضابیگی تصریح کرد: مدل شورای نگهبان روی عدالت تأکید بیشتری دارد اما دارای محاسبات پیچیده‌ای است که نیازمند طراحی نرم‌افزار جامع برای برگزاری انتخابات است و ضرورتا انتخابات باید به صورت الکترونیکی برگزار شود.

حل مشکل احزاب، اقوام و مذاهب

رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در ارتباط با برگزاری انتخابات مجلس به صورت تناسبی اظهار داشت: در دنیا ۳روش اکثریتی، تناسبی و مخلوطی از اکثریتی و تناسبی وجود دارد که در کشورمان تاکنون روش اکثریتی حاکم بوده؛ البته شرط لازم آن نیز کسب ۲۵درصد آراست که پس از آن هر کسی بیشترین رأی را اخذ کرد به مجلس راه خواهد یافت. محمدجواد کولیوند به «آرمان» گفت: در ارتباط با طرح اکثریتی و تناسبی تقریبا مباحث با شورای نگهبان مطرح شده، اما بدین معنی نیست که این شورا تایید ۱۰۰درصدی بدهد بلکه بدین معنا است که شورای نگهبان این روش تناسبی را قبول دارد.

وی ادامه داد: تناسبی بدین شکل است که بر اساس ظرفیت‌های درصدی که احزاب، گروه‌ها و ائتلاف‌ها به‌دست می‌آورند به تناسب آن کرسی داشته باشند. نماینده کرج افزود: این مساله می‌تواند مشکل اقوام یا مذاهب دیگر را نیز حل کند. لذا همه گروه‌ها حذف نمی‌شوند. رئیس کمیسیون شوراهای مجلس تصریح کرد: یقینا همه روش‌های انتخاب مثل گذشته و پس از تایید صلاحیت نامزدها از سوی شورای نگهبان انجام می‌شود و همه باید از حوزه‌های خود ثبت نام کنند و بعد در نظام استانی به تناسب رای‌های احزاب یا ائتلاف‌ها در استان مورد نظر در مجلس کرسی به‌دست آورند.

حمید شجاعی