سهم دولت از تریبون نماز جمعه تقریباً هیچ

تریبون‌های نماز جمعه در کنار صدا و سیما یکی از کانون‌هایی است که دولت روحانی در آنجا مورد انتقاد قرار می‌گیرد، البته که انتقاد حقی عمومی است و اگر از تریبون نماز جمعه هم انتقادی بر مجموعه عملکرد دولت وارد شود، اتفاق عجیب و غریبی نیست؛ اما بحث در آن است که گاهی این تریبون و مطالب مطرح شده در آن از سوی خطیبان و البته عموماً سخنرانان پیش از خطبه از حد نقد فراتر می‌رود. مضاف بر آنکه دولت هم برای پاسخگویی به همین نقدها یا ارائه عملکرد و تبیین برنامه‌های خود از این تریبون عمومی سهمی درخور ندارد.

جدیدترین نمونه ادعاهای علیرضا پناهیان از واعظان مخالف دولت در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران است که بعد از مجلس این بار دولت، دیگر نهاد انتخابی را آماج حملات خود قرار داد. در حقیقت برای تریبون‌های نماز جمعه هم همچون صداو سیما این فرض حاکم است که همه نهادها و دستگاه‌های مختلف کشور بجز مجموعه قوه مجریه وظایف قانونی خود را بخوبی انجام می‌دهند و لذا نقدی بر آنها وارد نیست و این تنها دولت است که مسبب همه مشکلات معرفی می‌شود. با این حال اگر چنین فرضی هم وجود دارد، انتظار آن است که دولت هم سهمی از این تریبون عمومی داشته باشد تا به سؤالات و ابهام‌های منتقدان پاسخ دهد و از عملکرد خود دفاع کند.

اما در بررسی نماز جمعه‌های تابستان تهران که مجموع آنها ۱۳ هفته می‌شود سهم دولتی‌ها از سخنرانان پیش از خطبه فقط دو هفته بوده آن هم در سطح معاونان وزیر. قابل تأمل‌تر آنجاست که در هفته دولت هم هیچ نماینده‌ای از پاستور  راهی به نماز جمعه نیافت؛ جایی که می‌طلبید سخنگوی دولت به عنوان سخنران پیش از خطبه دعوت شود.

اما در همین مناسبت در اقدامی به دور از انتظار سرهنگ سیدحمیدرضا قریشی فرمانده بسیج ادارات و وزارتخانه‌های سپاه محمد رسول الله(ص) به عنوان سخنران پیش از خطبه‎های نماز جمعه تهران پشت تریبون ظاهر شد و درباره «میز خدمت» به مناسبت هفته دولت سخنرانی کرد! حال آنکه در تیرماه و به مناسبت هفته قوه قضائیه حجت‌الاسلام محسنی اژه‌ای معاون اول این قوه سخنران پیش از خطبه‌ها بود که در سخنرانی خود علاوه بر موضوع مناسبتی مواضعی در حوزه سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای هم داشت! با وجود انتقادات گسترده مخالفان دولت از دستگاه دیپلماسی که بخشی از آنها از همین تریبون نماز جمعه هم هر هفته بیان می‌شود، اما هیچ گاه یکی از معاونان وزارت خارجه یا کارشناسان این وزارتخانه برای ارائه گزارش یا تحلیل و توضیح درباره مسایل و وضعیت موجود به نماز جمعه دعوت نشده و آن زمانی هم قرار شده بحث در این باره انجام شود، سعدالله زارعی از کارشناسان منتقد دولت در حوزه سیاست خارجی دعوت می‌شود. بنابراین و براساس جدول مقابل می‌توان گفت که سهم دولت از تریبون نماز جمعه تقریباً هیچ است.

نماز جمعه؛ کانون وحدت

محمدتقی رهبر

امام جمعه موقت اصفهان

به عنوان خطیب موقت نماز جمعه اصفهان، سیاست‎ها، روش و خط مشی خود را دارم و بر همین مبنا تاکنون تلاش کرده‎ام که سخنانم به گونه‏ ای نباشد که منشأ اختلاف، تنش و طرفداری از یک جناح سیاسی شود. نماز جمعه علاوه بر جنبه عبادی- سیاسی‎ای که دارد، کانون وحدت است. در مباحثی که مطرح می‌شود و غالباً سیاست کشور، فرهنگ، جامعه و حکومت را مورد نقد قرار می‌دهد، باید روش استدلالی و منطقی مد نظر باشد تا مؤثر واقع شود. ممکن است انسان در جاهایی تند عمل کند اما روش صحیح این است که اگر حول مباحث سیاسی سخنرانی می‎کند و حتی اگر انتقادی هم دارد، جانب انصاف را در آن رعایت کند. در این صورت است که هم سخنان، مؤثر واقع می‎شود و هم منشأ اختلاف نخواهد شد و البته با زدن حرف‏های هیجانی و بیان آن با توپ و تشر کاری از پیش نمی‎رود.

این توصیه چه از سوی خطیب جمعه و چه درخصوص سخنرانان قبل از خطبه‏ های نماز جمعه اگر رعایت شود، اگر حرف‎های منطقی زده شود همان مخاطب نیز بهتر می‎پذیرد تا اینکه با توپ و تشر و برخوردهای تند باشد. حتی خداوند وقتی موسی را نزد فرعون می‏‌فرستد، می‎گوید نرم صحبت کنید شاید مؤثر واقع شود. ما همه مسلمان هستیم و زیر یک چتر و پرچم قرار داریم. مجلس و دولت و مجموعه‎های نظام باید با هم همدلی داشته باشند. انتقادات و تذکراتی هم که انجام می‏ شود، سازنده باشد و به هیچ روش تفرقه‎انگیزی دامن زده نشود. در این صورت است که دشمنان ما هم از جدال‎های لفظی برخی افراد سوء استفاده نمی‎کنند. در پیش گرفتن روش اعتدال منطقی بهترین روش در برگزاری نماز جمعه‎ها است. سخنران حقایق را بگوید، از مشکلات نام ببرد و راهکار هم ارائه کند. نگارنده نسبت به هیچ خطیبی اظهار نظر خاصی نمی‏ کنم اما معتقدم اگر این گونه باشد، مؤثرتر و بیشتر به نفع مصلحت نظام خواهد بود.

اما آنچه که بعضاً در مورد اخبار نمازهای جمعه بحث برانگیز می‏ شود سخنرانی‎های پیش از خطبه‎ها است. انتخاب سخنران و تناسب او با مناسبت های مختلف از سوی ستاد نماز جمعه انجام می‎شود و اگر تاکنون خیلی نتوانسته موازنه خوبی در انتخاب سخنرانان ایجاد کند، به همین تشکیلات باز می‏ گردد. البته به نظر هم نمی‎رسد محدودیتی درخصوص دعوت از مهمانان وجود داشته باشد.

هرچند گاهی افرادی از مقامات دولتی، پیش از خطبه‎های نماز جمعه سخنرانی کرده و مسائل مختلف سیاسی، فرهنگی،‎ اقتصادی و اجتماعی را مطرح می‎کنند اما به نظر می‎رسد سهم زیادی از این تریبون به آنان تعلق نگرفته است. بهتر است که در مناسبت‏ هایی که در تقویم به ثبت رسیده، افراد به ترتیبی انتخاب شوند که مشکلات عامه مردم را به زبان بیاورند؛ سخنانی که در راستای منافع ملی باشد نه اینکه بخواهد مشکلی بر مشکلات کشور اضافه کند.

رضوانه رضایی‌پور