منتقدان از دولت انتقام گرفتند

دولت روحانی در چهار سال ابتدایی خود در طرح‌ریزی بودجه همواره سعی داشت وابستگی بودجه به نفت را کاهش دهد و در عوض هزینه‌های جاری خود را با عوارض گمرکی و مالیات تامین کند. این روند در سال‌های گذشته حفظ شد و امسال نیز دولت وابستگی به نفت را کاهش داده و درآمدهای مالیاتی بیشتری را نسبت به سال پیش مدنظر قرار داده است. افزایش درآمدهای مالیاتی و گمرکی تا حدی در کشور قابل‌تصور بود ولی رشد بیشتر آن این سؤال را به‌وجود می‌آورد که فشار مالیات بر چه قشری وارد می‌شود؟

 مهدی پازوکی معتقد است اقتصاد ایران، توان درآمد مالیاتی بیشتری دارد ولی به‌شرط این‌که شفافیت بیشتر شده و سیستم وصول مالیات به‌روزتر شود. در این مورد و بررسی بخش‌های دیگری از بودجه، پای صحبت‌های مهدی پازوکی، اقتصاددان نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

به‌طورکلی سیاست‌های دولت در طرح بودجه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

بودجه سال ۹۷ نسبت به سال‌۹۶ و سال‌های پیش‌تر روند بهتری را پیش‌ گرفته است. این شفاف‌سازی که در بودجه لحاظ شده کار خوبی است و باید بیشتر هم انجام شود. ریز بودجه باید مشخص شود؛ مثلا الان به نظر من مجمع تشخیص مصلحت نظام بودجه خیلی بالایی دارد. دبیرخانه ستاد انقلاب فرهنگی، شورای نگهبان، مجلس و حتی خود بودجه نهاد ریاست‌جمهوری بسیار بالاست. این‌ها را باید به‌سمت بودجه‌ریزی عملیاتی برد تا براساس شاخص عملکرد به نهادها بودجه تعلق گیرد.

حجم افزایش بودجه با توجه به رشد اقتصادی، تورم و کاهش تعداد یارانه‌بگیران قابل توجیه است؟

بودجه عمومی ۶ درصد و حقوق کارکنان دولت نزدیک به ۱۰ درصد افزایش پیداکرده است. رشد بودجه با توجه به این‌که درآمد نفتی کم‌تر شده است منطقی به نظر می‌رسد. باید دقت داشت که در بودجه سال ۹۶ درآمد نفت ۱۱۴هزار میلیارد تومان بود، درحالی‌که در لایحه سال ۹۷ که رئیس‌جمهوری به مجلس تقدیم کرد، درآمد نفتی به ۱۰۱ هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرده است؛ یعنی ۱۳هزار میلیارد تومان وابستگی بودجه به نفت کاهش پیدا کرده است.

در بودجه سال ۹۷ سعی شده وابستگی به نفت کمتر شده و وابستگی به مالیات افزایش پیدا کند. اجرایی‌شدن این مسئله یعنی تحقق درآمدهای مالیاتی مدنظر دولت چقدر ممکن است؟

براساس لایحه بودجه، درآمد مالیاتی دولت از ۱۱۶ هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ به ۱۲۸ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی افزایش پیدا کرده است، ولی کل درآمدهای دولت که شامل درآمد ناشی از انحصارهای دولت است منهای درآمدهای مالیاتی از ۱۷۳ هزار میلیارد تومان به ۱۹۳ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. با توجه به این‌که در سال‌های گذشته دولت توانسته در کسب درآمد مالیاتی موفق بوده احتمال محقق‌شدن درآمد مالیاتی دولت در سال ۹۷ ممکن است.

اصولا دولت باید به این سمت برود و کل بودجه جاری را از درآمدهای غیرنفتی مثل درآمدهای گمرکی و مالیاتی تامین شود. الان متاسفانه تراز عملیاتی بودجه ۸۳ هزار میلیارد تومان کسری دارد؛ یعنی درآمدهای دولت در لایحه ۱۹۳ هزار میلیارد تومان است، درحالی‌که هزینه‌های جاری دولت ۲۷۶ هزار میلیارد تومان است. این کسری ۸۳هزار میلیارد تومانی در هزینه‌های جاری هنوز از پول نفت باید تامین شود؛ پول نفتی که باید در طرح‌های عمرانی و زیربنایی مصرف شود، ۹۳ هزار میلیارد تومان آن به بودجه جاری تزریق شود، پس باید درآمدهای مالیاتی بالا برود. این قانون مجلس است و در برنامه‌های سوم، چهارم، پنجم و ششم توسعه هم آمده است که مخارج جاری دولت باید از محل مالیات‌ها باشد. از این نظر می‌توان گفت که دولت هنوز باید نقش نفت را در مخارج خود کمتر کند.

به نظر شما این بودجه از منظر درآمدهای مالیاتی و نفتی تحقق پیدا می‌کند؟

امسال قیمت نفت را در بودجه، خوب و معقول دیده‌اند. از این نظر درآمد نفتی ۱۰۰ درصد تحقق پیدا می‌کند و در زمینه مالیات نیز توان اقتصادی ایران بیش از این است، اما سیستم وصول مالیات در کشور ما ایراد دارد.

ما باید سعی کنیم کل بودجه جاری از محل مالیات باشد و برای انجام این امر باید از فناوری‌های روز دنیا استفاده کنیم ولی با روش سنتی قطعا نمی‌توان دریافت مالیاتی را خیلی افزایش داد. ما به یک مدیریت علمی و کارشناسی برای ارتقای نظام مالیاتی‌مان نیاز داریم. در هیچ‌جای دنیا مالیات به روش سنتی قابل وصول نیست. باید بانک‌های اطلاعاتی‌مان را کامل کنیم؛ به‌عنوان‌مثال کالایی که از بندر روتردام هلند سفارش داده می‌شود، اطلاعاتش به‌صورت آنلاین به بندر شهید رجایی در بندرعباس می‌رسد.

این اطلاعات سازمان بنادر باید به گمرک لینک شود و اطلاعات گمرک هم به سازمان مالیاتی متصل شود. در نتیجه بتوانند از هرکسی که در این مملکت کالا وارد کرد مالیات بگیرند. الان ایران در دنیا بالاترین فرار‌های مالیاتی را دارد. سیستم وصول مالیات ایران هنوز ایراد دارد وگرنه درباره امثال بابک زنجانی می‌توان با رصد هر کسی که فساد انجام داده و پول گرفته‌ از سوی سازمان امور مالیاتی به‌راحتی قابل‌ تشخیص خواهد بود. این مسئله درباره پزشکان متخصص هم می‌تواند مفید باشد. پزشکی که ماهیانه ۵۰۰ میلیون تومان درآمد دارد باید مالیات آن را هم بدهد.

دولت این اجازه را دارد که به حساب‌ها دسترسی پیدا کند و تصور می‌کنید در تنظیم بودجه امسال از این اطلاعات استفاده کرده است؟

دولت که این اجازه را دارد، اما درباره این‌که امسال این کار را کرده باشد، اطلاعی ندارم. اصولا باید دولت این اطلاعات را در دسترس داشته باشد. درباره خانه و املاک دولت این اطلاعات را دارد ولی باید سعی کنیم سیستم بانکی را هم

رصد کنیم.

لایحه را درباره مسائل مربوط به رفاه عمومی مثل بودجه دانشگاه چطور می‌بینید؟

امسال بودجه دانشگاه کاهش نداشت ولی باید کم شود. بودجه دانشگاه باید محدود شود و من اگر جای دولت باشم دوسوم دانشگاه‌ها را در هم ادغام می‌کنم چون دانشگاه‌ها باعث شدند بودجه آموزش‌وپرورش ما

آسیب ببیند.

آموزش‌وپرورش بازدهی اجتماعی دارد و با یادگیری خواندن و نوشتن، سطح سواد، فرهنگ و بهداشت جامعه بالا می‌رود که به نفع کشور است ولی وقتی به دانشگاه می‌روید و مدرک دکتری می‌گیرید برای خودتان بهتر است.

خیلی از دانشگاه‌های جدید هم تبدیل به کارخانه‌های مدرک‌سازی شده‌اند و بنابراین قطعا ارزیابی در دانشگاه‌های ما ضروری است و قانون هیئت امنا ملغی شود. این هیئت‌های امنا، دانشگاه‌ها را وابسته به بودجه دولت کرده‌اند‌ و باعث پرت‌شدن منابع شده است. این نظر کارشناسی من است.