مقتدی صدر روحانی شیعه عراقی که در فضای پس از سرنگونی صدام حسین، یکی از متحدان جمهوری اسلامی معرفی شده، در روزهایی که اختلافات ایران و عربستان در کانون گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌ها قرار گرفته، با محمدبن سلمان شاهزاده جوان و جنگ‌طلب سعودی و البته دشمن سرسخت ایران دیدار کرد تا گمانه‌زنی‌ها در این باره تشدید شود.
صدر که زمانی با تشکیل «گروه مهدی» با اشغال‌گران آمریکایی مبارزه می‌کرد، چند سالی در آن مقطع در ایران زندگی می‌کرد.
دیدار مقتدی صدر با ولیعهد عربستان در آستانه انتخابات پارلمانی عراق آنقدر مهم بود که اکثر رسانه‌های خبری غربی و عربی آن را با آب‌وتاب زیادی پوشش دادند.
خصوصا رسانه‌های سعودی و خبرگزاری‌های طرفدار عربستان سعی کردند که با پوشش این خبر دیدار یکی از رهبران شیعه عراق بعد از مدت‌ها اختلاف و دشمنی بین بغداد و ریاض را به مثابه برگ برنده دولت سعودی و از آن سوی دشمنی با ایران اعلام کنند.
اینکه مقتدی صدر بعد از ۱۰ سال دوباره به عربستان سفر کرده است، پیش از همه با اعتراض نیروهای داخل عراق روبه‌رو شد، به صورتی که جمعی از روشنفکران شیعه و اهالی منطقه شرقیه عربستان، نامه تند و اعتراض‌آمیزی خطاب به مقتدی‌صدر منتشر کردند.
حال که داعش در سرزمین عراق زمین‌گیر شد و موصل با پشتیبانی حشدالشعبی که یک گروه شبه‌نظامی شیعه است، آزاد شد، دیدار این دو در شرایط کنونی می‌تواند به نوعی موازنه قوا در عراق را تحت تاثیر قرار دهد.گرچه بعد از آزادی موصل از دست داعش، چندین نفر از مقام‌های عراقی از جمله نخست وزیر و وزیر کشور عراق به عربستان سفر و با مقام‌های این کشور دیدار کردند.
گروه مقتدی صدر بعد از سقوط صدام تاکنون مواضع متناقض و متفاوتی اتخاذ کرده است، اما به نوعی دولت ایران به این گروه شیعی توجه داشت و حال دیدار صدر با ولیعهد عربستان از نظر تحلیل‌گران مسائل خاورمیانه این شائبه را به وجود می‌آورد که مقتدی صدر می‌خواهد فاصله خود را با دولت عربستان کمتر و به همان نسبت از ایران بیشتر کند. زیرا سخنان سخنگوی مقتدی صدر به نوعی این گمانه را تقویت می‌کند.
این دیدار آنقدر برای دولت عربستان مهم بود که وب‌سایت شبکه خبری العربیه که وابسته به دربار پادشاهی عربستان است با انتشار تصاویری از دیدار مقتدی صدر با بن سلمان ولیعهد سعودی نوشته است: «در این دیدار که یکشنبه ۳۰ ژوئن صورت گرفت، روابط دوجانبه سعودی و عراق و شماری از مسائل دارای اهمیت مشترک، به بحث گذاشته شد.»خبرگزاری رسمی عربستان نیز در این باره نوشت: «در این دیدار روابط عربستان و عراق و شماری از موضوعات دارای اهمیت مشترک مورد بحث و بررسی قرار گرفت.»
در همین حال دفتر صدر در بیانیه‌ای که به همین منظور صادر کرد، سعی کرد این دیدار را گامی برای پایان فرقه‌گرایی بشمارد و نوشت: «هنگامی که گشایشی مثبت در روابط سعودی-عراقی دیدیم، خشنود شدیم. امیدواریم آغازی باشد برای پایان فرقه‌گرایی در منطقه عربی و اسلامی.» در تصویری که رسانه‌های عربی منتشر کردند، مقتدی صدر با جمعی از یاران خود به دیدار ولیعهد عربستان رفت.
توافق مقتدی صدر و محمدبن سلمان!
در همین حال، سخنگوی مقتدی صدر از اعتراف ولیعهد سعودی در دیدارش با این رهبر شیعه عراق در جده به وجود اشتباهاتی در دولت سابق عربستان وجود داشت پرده برداشت، در حالی که خاطرنشان کرد، دو طرف توافق کردند، زبان اعتدال را در پیش گرفته و از مواضع طایفه‌گرایانه کناره‌گیری کنند.
صلاح العبیدی، سخنگوی مقتدی صدر، رهبر جریان صدر در گفت‌وگو با شبکه العربیه تاکید کرد: محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در این دیدار اعتراف کرد که اشتباهاتی در دولت قبلی عربستان وجود داشت و دو طرف تاکید کردند باید این اشتباهات را جبران کنند و بغداد و ریاض در جهت روابط بهتر گام بردارند.
العبیدی افزود: صدر و بن سلمان بر این مسئله نیز توافق کردند که باید زبان میانه‌روی را در پیش گرفته و از مواضع و اظهارات طایفه‌گرایانه رهایی یافت.
وی در عین حال به پیامدهای منفی مداخله ترکیه، عربستان و ایران در امور عراق اشاره کرد.
سخنگوی صدر تصریح کرد: ایران در عراق به دنبال منافع خود است و ما به هیچ طرفی اجازه نمی‌دهیم منافع خود را بر خلاف منافع عراق در کشور دنبال کند.
العبیدی بر اهمیت گسترش روابط بین عراق و عربستان که تنها در سطح سیاسی و دیپلماتیک محدود نباشد، تاکید کرد.
وی افزود: صدر به ولیعهد عربستان تاکید کرد باید گام‌های عملی برای حل اختلافات و گشودن چشم‌اندازهای همکاری برداشته شود.
استفاده عربستان از مقتدی صدر
در همین حال یک تحلیل‌گر مسائل جهان عرب در تحلیل دیدار صدر با ولیعهد عربستان گفت: «این دیدار در زمانی انجام شده که موصل از چنگال داعش آزاد شده است. همسایگان عراق از جمله عربستان، ترکیه و اردن مایلند در عراق از حمایت سیاسی گروه‌های داخلی بهره‌مند شوند. تا در نقشه سیاسی آینده این کشور اثر گذار باشند.»
صباح زنگنه در این باره گفت: «مقتدی صدر شخصیت خبرسازی است. این خصوصیت خبرسازی او جای مطالعه و بررسی دارد. او ابتدا به عنوان شخصیتی ضد آمریکایی شناخته می‌شد و فعالیت‌های فراوانی در این راستا انجام داد بعد ناگهان فعالیت علیه آمریکا در عراق را متوقف کرد و وارد بازی سیاسی در مناسبات داخلی شد.»
او افزود: «نقش‌آفرینی صدر در منازعات داخلی تا جایی پیش رفت که با نخست وزیری ایاد علاوی به شدت مقابله کرد و حتی درگیری‌هایی را در نجف شکل داد. پس از آن وارد تقابل با دیگر گروه‌های شیعه شد و تنش‌هایی در بصره ایجاد کرد.
صباح زنگنه با بیان اینکه «صدر مدتی در ایران رفت و آمد و تحصیلات داشته است»، گفت: «با این حال در میان همراهان صدر بازماندگان قدیمی حکومت بعث عراق هم دیده می‌شوند. او همیشه دیدارهایی با مقامات کشورهایی حوزه خلیج فارس داشته از جمله دیدار با امیر قطر و کویت، ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان و اکنون هم با ولیعهد عربستان.»
او با اشاره به تغییر و تحولات در مجلس اعلاء عراق گفت: «با خروج عمار حکیم از مجلس اعلاء و تشکیل جریان حکمت ملی توسط او به نظر می‌رسد موج سیاسی جدیدی در این کشور به راه افتاده است، شاید صدر نیز وسوسه این را دارد که جریان تازه‌ای راه بیندازد.»زنگنه ادامه داد: «از طرف دیگر عراق در حال آماده‌سازی مقدمات انتخابات پارلمانی است.
احتمالا مقتدی صدر نیز می‌خواهد از رقابت در این انتخابات عقب نماند. اینگونه سفرها می‌تواند انگیزه‌های مالی نیز داشته باشد. شاید او به دنبال کسب حمایت مالی از سعودی‌هاست.» او سفر مقتدی صدر را از جنبه سود آن برای سعودی‌ها اینگونه تحلیل کرد: «عربستان شاید به دنبال استفاده از صدر به عنوان یک اهرم فشار علیه دولت عراق و حتی ایران باشد.»
زنگنه با بیان اینکه “دعوت از صدر می‌تواند استفاده داخلی برای عربستان هم داشته باشد”، افزود: «با اوج گرفتن سرکوب شیعیان در عربستان، احتمالا ولیعهد عربستان با دعوت از صدر و به دنبال آن بخشش و یا کاهش محکومیت برخی از شیعیان شرق این کشور کمی پرستیژ و و وجه خود را در میان این طیف از جامعه عربستان بهبود بخشد.»
این تحلیل گر مسائل سیاسی خاورمیانه در پاسخ به این سوال که با توجه به سفر اخیر صدر به عربستان و موضع صدر درباره این که بشار اسد باید از حکومت سوریه کناره گیری کند، می توان گفت او در سیاست‌های خود دچار چرخش شده است، اظهار کرد: «اگر چرخشی وجود داشته باشد، از بافت پیروان صدر و تشکیلات او سرچشمه می‌گیرد. در میان نزدیکان و پیروان او ملغمه‌ای از افراد با دیدگاه‌های مختلف دیده می‌شود. از بعثی‌ها گرفته تا فقرا و افراد مذهبی و مخلص شیعه و عده ای هم به اعتبار پدر شهید شان از او هواداری می‌کنند، این ملغمه نمی تواند رویه واحد سیاسی برای او رقم زند.»
این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره تاثیر ایران بر مقتدی صدر گفت: «مقتدی صدر در ایران مدت‌ها زندگی کرده و درس خوانده است و ایران وقتی تحت تعقیب بود نجاتش داد. اما ایران هیچ وقت با متحدانش برخورد ابزاری نکرده است. آن‌ها همیشه در موضع گیری‌های خود آزاد بوده اند. مقتدی صدر نیز از این قاعده مستثنا نیست.»
زنگنه در پایان گفت: «اکنون مقتدی صدر را نمی توان یک شخصیت موثر به حساب آورد او در حال حاضر تحت تاثیر قرار دارد و به نوعی عربستان می خواهد اداره اش کند و لذا این جای نگرانی دارد و باید دید پس از پایان این سفر و در آستانه انتخابات پارلمانی عراق او چگونه نقش‌آفرینی می‌کند.»
- 14
- 1
