رهامی: روحانی مثل هاشمی، با اصلاح‌طلبان نیست

جریان اصلاحات با ناامیدی مردم و از دست رفتن سرمایه اجتماعی خود چه خواهد کرد؟ این سوال مهمی است که این روزها ذهن بدنه جریان اصلاحات را به خود مشغول کرده است. مردم که با امید زیادی به کاندیدای مورد حمایت اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست جمهوری ولیست اصلاح‌طلبان برای مجلس و شورای شهر رأی داده‌اند این روزها با عملکرد غیرقابل قبول در هرسه زمینه و چالش امید به آینده مواجه شده اند. این در حالی است که به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان برای عدم تضعیف بیشتر دولت و فراکسیون امید و فرصت ندادن به رقیب سیاسی خود از انتقاد بی‌پرده و صریح خودداری می‌کنند.

مسأله‌ای که شاید در کوتاه مدت یک استراتژی مصلحت‌گرایانه باشد اما در کارنامه کلی دولت و جریان اصلاحات تأثیر منفی خواهد گذاشت. از گوشه و کنار نیز خبر می‌رسد جریان اصولگرایی عزم خود را برای بازگشت به قدرت و پس زدن اصلاح‌طلبان جزم کرده و در تدارک این است که همه ابزار و امکانات خود را به میدان بیاورد تا ادامه حضور اصلاح‌طلبان در قدرت را متوقف کند. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی این موضوع «آرمان» با حجت‌الاسلام دکتر محسن رهامی دبیرکل انجمن مدرسین دانشگاه‌ها، عضو شورای عالی سیاستگذاری جریان اصلاحات و نماینده سابق مجلس گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

آیا زمانی که در انتخابات ریاست جمهوری از آقای روحانی حمایت می‌کردید فکر می‌کردید در سال‌های ابتدایی دولت دوم بدنه جریان اصلاحات و مردم به صورت چشمگیری از دولت آقای روحانی ناامید شوند؟

خیر، ما چنین فکری نمی‌کردیم. استنباط ما این بود که آقای روحانی در دولت دوم برنامه‌های ناتمام دولت نخست خود را با قدرت بیشتری ادامه می‌دهد و از دستاوردهای دولت یازدهم مانند برجام استفاده مناسب‌تری خواهد کرد. با این وجود با به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا و خروج این کشور از توافق برجام شرایط به شکل دیگری رقم خورد و آقای روحانی نتوانست به خوبی از مواهب برجام برای شکوفایی اقتصاد کشور بهره ببرد. از سوی دیگر در داخل کشور نیز ارز به خوبی مدیریت نشد و از یک طرف افزایش لجام گسیخته قیمت ارز و از سوی دیگر مفاسدی که در این زمینه شکل گرفت سبب نارضایتی مردم را فراهم کرد.

متأسفانه شرایط به شکلی رقم خورد که ما هر چه از انتخابات ریاست جمهوری سال۹۶ فاصله می‌گرفتیم نارضایتی‌ها در بین مردم بیشتر می‌شد. این در حالی است که مردم جریان اصلاحات را حامی دولت آقای روحانی قلمداد می‌کنند و به همان نسبت که از دولت ناراضی هستند از جریان اصلاحات نیز رضایت ندارند. نکته دیگر اینکه استیضاح‌های پی‌درپی مجلس، ضعف استانداران و مدیران میانی و تصویب قانون بازنشستگی که به تازگی صورت گرفته مدیریت کشور را متزلزل و در شرایط بی‌تصمیمی قرار داده است. به همین دلیل نیز جامعه و جریان اصلاحات به عنوان حامی دولت آقای روحانی نگران وضعیت مدیریت کشور هستند.

اتاق فکر جریان اصلاحات برای عبور از چالش ناامیدی مردم و اینکه اصولگرایان از این وضعیت به سود خود استفاده نکنند چه تدبیری اتخاذ کرده است؟

بخشی از این ناامیدی‌ها که به جریان اصلاحات ارتباط پیدا می‌کند سبب شده که اصلاح‌طلبان راهکارهای خود را به مجلس و دولت برای عبور از چالش‌های کنونی جامعه مطرح کنند. از سوی دیگر فراکسیون امید نیز به شکل‌های مختلف با وزرای دولت جلسه برگزار می‌کند و راهکارهای جریان اصلاحات را ارائه می‌کند. بدون شک جریان اصلاحات دوستی با مردم را فدای دولت نخواهد کرد. اصلاح‌طلبان در جلسات غیر رسمی نیز دغدغه‌های خود را به اعضای دولت مطرح می‌کنند.

با این وجود در شرایط کنونی باید مردم را نسبت به آینده امیدوار نگه داریم و بخش‌هایی از نابسامانی‌های کنونی که به دولت تحمیل شده را برای مردم تشریح و تبیین کنیم. در نتیجه باید تلاش کنیم التهاب جامعه که جنبه روانی دارد را کاهش بدهیم. شرایط در جامعه ما به شکلی است که جنبه روانی اتفاقات اقتصادی واقعیت‌های موجود را تحت‌الشعاع قرار داده است. این در حالی است که فرصت ما برای انتخابات سال۹۸ کم است ودر شرایط کنونی زمان به ضرر ما جلو می‌رود.

بدون شک اگر این وضعیت تا زمان انتخابات ادامه داشته باشد بدنه جریان اصلاحات پای صندوق‌های رأی نخواهد آمد و در مقابل جریان اصولگرایی با رأی ثابتی که در اغلب انتخابات داشته است امکان پیروزی پیدا می‌کند. درشرایط کنونی نسخه درمان مشکلات کنونی جامعه در اختیار ما نیست و دلیل این مسأله نیز این است که ریشه برخی از مشکلات کنونی در خارج از کشور است و به ما تحمیل شده است. این در حالی است که هنوز برای ما مشخص نیست که دونالد ترامپ تا کجا جنگ اقتصادی با ایران را ادامه خواهد داد و از سوی دیگر کشورهای اروپایی و روسیه و چین تا کجا با ایران همکاری خواهند کرد.

نکته مهم در این زمینه این است که اتفاقات مهمی که می‌تواند در شرایط کنونی نوعی گشایش نیز به وجود بیاورد جدی گرفته نمی‌شود و با کارشکنی همراه است. به عنوان مثال در شرایط کنونی لایحه FATF می‌تواند به حل مشکلات اقتصادی کشور کمک کند. با این وجود انتقادات زیادی در این زمینه مطرح است که باید بررسی شود. نباید به نظر برسد که مخالفان دولت به بهای تشدید نابسامانی‌های اقتصادی مردم، دنبال ایده‌ها و اهداف حزبی و جناحی خودشان هستند تا دولت آقای روحانی نتواند سیاست‌های در نظر گرفته شده را اجرا کند. مهم‌ترین مسأله برای مخالفان دولت این است که دولت آقای روحانی موفق نشود از چالش‌های اقتصادی کشور عبور کند.

با توجه به شرایط کشور آیا مردم در انتخابات آینده دوباره به جریان اصلاحات اعتماد خواهند کرد؟

انتخابات امری اقتضایی است. به همین دلیل باید منتظر بمانیم تا هیاهویی که علیه دولت و نمایندگان مجلس ایجاد شده از بین برود و سپس برای آینده چاره‌اندیشی کرد. این مسأله که جریان اصلاحات در دو انتخابات آینده با چه آرایشی وارد کارزار انتخاباتی خواهد شد دارای اهمیت زیادی است. در شرایط کنونی لیست جریان اصلاحات در انتخابات مجلس و همچنین در انتخابات شورای شهر با انتقاد مردم مواجه شده است. از سوی دیگر برخی از اصلاح‌طلبان نیز نسبت به ارائه چنین لیست‌هایی انتقاد دارند و معتقدند که برخی از اعضای این لیست‌ها با توجه به روابطی که داشتند و همچنین تصمیمات محفلی که در این زمینه گرفته شده به مجلس و شورای شهر راه پیدا کرده‌اند.

این در حالی است که عملکرد نمایندگان و مجلس و اعضای شورای شهر نیز نمود و بازتاب خوبی در بین افکار عمومی نداشته است. به عنوان مثال شرایط به شکلی نبوده که مثلا مردم مشاهده کرده باشند که نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهر دو یا سه مشکل بزرگ کشور و شهر تهران را حل کرده باشند. ما باید بپذیریم که در شرایط کنونی کارنامه قابل قبولی از سوی مجلس و شورای شهر به مردم ارائه نشده است. در نتیجه اعتماد مردم آسیب خورده و کاهش پیدا کرده است.

تجربه تاریخی نیز نشان می‌دهد که مردم همواره از یک جریان خاص حمایت نکرده‌اند و با توجه به کارنامه یک جریان تصمیم گرفته و در مقاطعی از جریان مقابل حمایت کرده اند. در شرایط کنونی نیز باید مردم را نسبت به آینده امیدوار نگه داریم. نباید شرایط به شکلی جلو برود که نگاه مردم به سمت خارج از مرزها معطوف شود و مردم به این نتیجه برسند که جریان‌های سیاسی در ایران توانایی حل مشکلات کنونی جامعه را ندارند. نباید برای عبور از جریان‌های سیاسی در کشور اجماع شکل بگیرد. بدون شک اگر چنین اجماعی صورت بگیرد، دیگر موضع عبور از روحانی نیست بلکه عبور از نظام مصداق پیدا می‌کند. در شرایط کنونی برائت از دولت آقای روحانی یا برائت از فراکسیون امید و لیست شورای شهر مشکلی را حل نمی‌کند. نکته دیگر اینکه استیضاح‌های مکرر نیز علاوه براینکه مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه وضعیت دولت را متزلزل خواهد کرد.

در شرایط کنونی اصلاح طلبان از چه کانال‌هایی با آقای روحانی ارتباط برقرار می‌کنند و دیدگاه‌های خود را به ایشان منتقل می‌کنند؟

کانال رسمی که اصلاح‌طلبان بتوانند به صورت منظم دیدگاه‌های خود را با آقای روحانی در میان بگذارند از ابتدا نیز وجود نداشت و در شرایط کنونی نیز وجود ندارد. در ابتدای دولت نیز جلسات غیر رسمی در این زمینه برگزار می‌شد.با این وجود هر چه از عمر دولت گذشته این جلسات نیز کمتر شده است. این وضعیت در دولت اصلاحات وجود نداشت و ما به راحتی می‌توانستیم دغدغه‌های خود و مردم را به دولت منتقل کنیم.

این وضعیت درباره آیت‌ا... هاشمی نیز وجود داشت و دسترسی ما به ایشان به شکلی بود که هر زمان که نیاز بود ایشان این فرصت را در اختیار ما قرار می‌داد که مسائل خود را مطرح کنیم. با این وجود متأسفانه این روحیه در آقای روحانی وجود ندارد و دسترسی و انتقال دیدگاه‌های مختلف به ایشان به راحتی امکانپذیر نیست.

رئیس دولت اصلاحات چگونه با آقای روحانی ارتباط برقرار می‌کنند؟

ایشان به هر حال با آقای روحانی ارتباط دارند. با این وجود این ارتباط سیستماتیک و دائمی نیست. در شرایط کنونی رئیس دول اصلاحات نگران از دست رفتن سرمایه اصلاح‌طلبی در جامعه هستند و اینکه مشکلات مردم حل نشود.ایشان از احتمال ناامیدی و یأس مردم نگران هستند. رئیس دولت اصلاحات نیز مانند اصلاح‌طلبان همچنان از دولت حمایت می‌کنند و معتقدند باید به دولت کمک کرد تا مشکلات مردم را حل کند. با این وجود حمایت ایشان همراه با طرح انتقادات سازنده است تا دولت با شناسایی ضعف‌ها بتواند به صورت جدی‌تر به مشکلات مردم بپردازد.

اصلاح‌طلبان براین باورند که اگر انتقادات نسبت به دولت به صورت علنی مطرح شود و از دولت اعلام برائت شود وضعیت پچیده‌تر خواهد شد و در نهایت به ضعف دولت منجر خواهد شد. ضعف دولت نیز در این شرایط به ضرر مردم و کشور تمام خواهد شد. مردم باید احساس کنند جریان اصلاحات زبان مردم است و نسبت به وضعیت موجود انتقاد هم دارد و اصلاح‌طلبان دنبال این هستند که دولت تلاش جدی‌تری برای حل مشکلات کشور از خود نشان دهد.

درباره رفع برخی محدودیت‌های رئیس‌دولت اصلاحات آیا اتفاق خاصی رخ خواهد داد؟

در شرایط کنونی تصمیم قطعی در این زمینه گرفته نشده است. در این زمینه گمانی‌زنی‌هایی صورت گرفته و قرار شده ایشان در یک جلسه رسمی با حضور مقام معظم رهبری حضور داشته باشند. با این وجود این گمانه‌زنی‌ها هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است.

برخی از اصلاح‌طلبان از تشکیل قریب الوقوع پارلمان اصلاحات خبر می‌دهند. آیا این مسأله صحت دارد؟ آیا اعضای شورای عالی سیاستگذاری با تشکیل پارلمان اصلاحات موافقت کرده‌اند؟

در این زمینه هنوز تصمیم‌گیری قطعی صورت نگرفته است. با این وجود این مسأله در کمیته سیاسی شورای عالی سیاستگذاری تصویب شده و قرار است شورای هماهنگی جریان اصلاحات در این زمینه تصمیم نهایی را اتخاذ کند.مسأله مهم در این زمینه این است که اگر پارلمان اصلاحات تشکیل شود این پارلمان چه رابطه‌ای با شورای عالی سیاستگذاری خواهد داشت و در تصمیم‌گیری‌ها اولویت با کدام یک خواهد بود.

به همین دلیل باید این مسائل مشخص شود و اعضای شورای سیاستگذاری به یک تصمیم نهایی و منطقی در این زمینه برسند. نکته مهم در این زمینه‌ این است که ما باید تلاش کنیم نقش احزاب را در تصمیم‌گیری‌های جریان اصلاحات پررنگ کنیم. هر چه نقش احزاب در تصمیم‌گیری‌ها افزایش پیدا کند به همان نسبت تصمیمات دقیق‌تر و حساب شده‌تر خواهد بود.

احسان انصاری