به گزارش مهر، شعبان المعظم ماه شادی اهل بیت(ع) و ولادت‌هایی است که هر یک نقشی بی بدیل در دانشگاه انسان سازی و هدایتگری بشر به مسیر فلاح و سعادت داشته‌اند، از ولادت امام حسین(ع) گرفته تا حضرت عباس و امام سجاد تا حضرت علی اکبر(ع) و نهایتاً زادروز مردی که جهان را نجات خواهد داد. از این رو و به مناسبت سالروز ولادت حضرت علی اکبر(ع) که روز جوان نام گرفته است و با آنکه تصریح تاریخ از زندگانی آن وجود مقدس اندک است، ماهنامه زائر با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدطه موسوی هشترودی، استاد حوزه و کارشناس اخلاق و معارف درباره ابعادی از شخصیت و سیره ایشان به گفت‌وگو پرداخته که مشروح آن تقدیم می‌شود:
تاریخ چه تصریحی از زندگانی بابرکت حضرت علی اکبر(ع) دارد و این اقوال و گزارش‌ها چه ابعادی از زندگی آن حضرت را برای ما مکشوف می‌کند؟
آنچه درباره حضرت علی اکبر(ع) در تاریخ تشیع تصریح می‌شود آن است که در یازدهم شعبان سال ۴۳ هجری متولد شده و در دهم محرم الحرام سال ۶۱ هجری در کربلا به عنوان نخستین شهید از بنی هاشم به شهادت رسیده اند، در حالی که تنها ۲۵ سال داشته اند.
همچنین درباره خصایص و سجایای اخلاقی ایشان آمده که از خوش بیان‌ترین، شجاع‌ترین و بااخلاق‌ترینِ خاندان نبوت و بنی هاشم بوده‌اند. چنانکه درباره ایشان نقل شده: روزی علی اکبر(ع) نزد والی مدینه رفته و از طرف پدر بزرگوارشان پیغامی را خطاب به او برد، در آخر والی مدینه از علی اکبر(ع) سوال کرد نام تو چیست؟ فرمودند: «علی» سوال کرد: نام برادرت؟ فرمودند: «علی» آن شخص عصبانی شد و چند بار گفت: علی، علی، علی، ما یُریدُ اَبُوک؟؛ پدرت چه می‌خواهد، همه‌اش نام فرزندان را علی می‌گذارد.
این پیغام را علی اکبر(ع) نزد اباعبدالله الحسین (ع) برد، ایشان فرمودند: «والله اگر پروردگار ده‌ها فرزند پسر به من عنایت کند نام همه آن‌ها را علی می‌گذارم و اگر ده‌ها فرزند دختر به من عطا نماید، نام همه آن‌ها را نیز فاطمه می‌گذارم». از دیگر اقوال و روایات مشهور درباره حضرت علی اکبر(ع) شباهت فراوان ایشان از نظر خَلق و خُلق به رسول خدا(ص) است چنانکه این شباهت همه را متحیر می‌کرد.
تاریخ این شباهت از نظر خَلق و خُلق به پیامبر(ص) را چطور بیان کرده و چه نظری در این باره دارد؟
بنابر روایتی مشهور، روزی معاویه رو به صحابی خود کرد و گفت: چه کسی سزاوارتر است به جانشینی پیامبر اسلام(ص)؟ اطرافیان او بلند گفتند: شما از همه بر این جانشینی شایسته تر هستی. اما معاویه پرخاش کرد و گفت: خیر، چنین نیست بلکه سزاوارترین فرد بر جانشینی پیامبر(ص) علی بن الحسین(ع) (حضرت علی اکبر(ع)) است، زیرا او شباهتی عجیب به رسول خدا(ص) دارد و شایسته است که جانشین پیامبر(ص) شود. این اقرار به شایستگی و جایگاه رفیع حضرت علی اکبر(ع) آن هم از معاویه ای که بیشترین دشمنی‌ها را با خاندان رسالت و شخص امیرالمومنین(ع) و فرزندانشان دارد، شگفت انگیز است و پرده هایی از اسرار و عظمت آن‌ها را کنار می‌زند.
در بیان مبارک اهل بیت علیهم السلام جایگاه و شان رفیع حضرت علی اکبر(ع) چگونه تعریف شده و چه ابعادی از سجایا و فضایل ایشان را بیان می‌کند؟
امام حسین(ع) در روز عاشورا هنگام اعزام حضرت علی اکبر(ع) به میدان نبرد فرمودند: «یا قوم! هولاءِ قد برز علیهم غلام، اَشبهُ الناس خَلقاً و خُلقاً و منطقاً برسول الله... ای قوم، شما شاهد باشید، پسری را به میدان می‌فرستم، که شبیه ترین مردم از نظر خلق و خوی و منطق به رسول الله (ص) است، بدانید هر زمان ما دلمان برای رسول الله(ص) تنگ می‌شد نگاه به وجه این پسر می‌کردیم.» امام(ع) همچنین پیش از رفتن حضرت علی اکبر(ع) به میدان رزم فرمودند ایشان مقابل شان گام بردارد تا یاد پیامبر(ص) و حضرت زهرا(س) را برایشان زنده کند. علاوه بر این و به تصریح تاریخ، شباهت حضرت علی اکبر(ع) به پیامبر(ص) از همان دوران طفولیت و نوجوانی مشهود بود، چنانکه از ناتوانان دستگیری و به ضعفا خدمت رسانی می‌کرد که این عین خُلق نبوی است.
همچنین، در برخورد نرم و همراه با تبسم با مردم، اطاعت از ولی خدا و امام هم ایشان نهایت اخلاق را به نمایش می‌گذاشت. از این رو، توصیه می‌شود جوانان با مطالعه و الگوگیری از شخصیت ایشان در خصایصی همچون شجاعت و مهربانی و ... سبک زندگی هایشان را به مسیر کمال سوق دهند.
چرا با وجود تأثیر خاص شخصیتی همچون حضرت علی اکبر(ع) بر تاریخ از سیره و عمر بابرکت ایشان گزارش‌های مبسوط در اختیار نیست و اطلاعات ما از آن حضرت به منابر ایام محرم محدود می‌شود؟
باید توجه داشت، آنچه در روایت تاریخ عاشورا اتفاق افتاده، به صورت قطعی و متقن از سوی راویان و محدثان نقل نشده است، بلکه بخشی از آن به دلایلی در طول تاریخ تحریف شده و تغییر یافته و نیز به دلیل ورود بخشی از اطلاعات نادرست دشمن، آن چیزی که باید در اختیار ما نیست. البته ما به آنچه مخالف و ناسخی ندارد اعتماد و استناد می‌کنیم. برای مثال درباره حضرت علی اکبر(ع) و بسیاری از شهدا و حاضران کربلا، گاه مسائلی از بین رفته یا اگر وجود دارد به دلایل مختلف مخدوش شده است، چنانکه درباره سن ایشان بازه ۲۴ تا ۳۴ سال هم بیان شده یا بعضا گفته می‌شود ایشان در کربلا دارای همسر و فرزند بوده اند.
از این رو، درباره حضرت علی اکبر(ع)، شجاعت‌ها و جنگاوری‌های ایشان و حضورشان در جنگ‌های قبل از واقعه تاریخی عاشورا و نیز کیفیت درک محضر امامان حسن و حسین (ع) روایات کمتری نقل شده است، شاید هم این مسئله به دلیل وجود مقدس حضرت سیدالشهدا(ع) و حضرت عباس(ع) است که موجب شده درباره دیگر شخصیت‌ها کمتر سخن رفته باشد. اما در سیره حضرت علی اکبر(ع) است که شمشیرزنی و جنگاوری را در مکتب حضرت عباس(ع) فرا گرفته و مشق کرده اند.
بنابر آنچه در مقاتل و منابر حسینی بیان می‌شود، حضرت علی اکبر(ع) در منازل مختلف بین مدینه تا کربلا سخنانی داشته اند، این سخنان کدام ابعاد از عظمت روح و شخصیت ایشان را آشکار می‌کند؟
از سخنان خاص ایشان جمله ای است که حدود سه منزل مانده به کربلا بیان کرده اند. نقل است امام حسین(ع)، رسول اکرم(ص) را خواب دیدند که به ایشان بشارت دادند بزودی به ما ملحق خواهی شد. وقتی حضرت علی اکبر(ع) به محضر پدر رسید، حضرت این خواب را برایشان تعریف کردند، حضرت علی اکبر(ع) نیز عرضه داشت: «ألَسنا علی الحقّ؛ آیا ما بر حق نیستیم؟» سیدالشهدا(ع) در پاسخ فرمودند: «آری، هستیم.» سپس حضرت علی اکبر(ع) عرض کردند: «پس اگر ما برحقیم چه باک از مرگ و رسیدن به رسول خدا(ص)» امام خطاب به ایشان فرمودند: «آفرین بر تو فرزند من که بحق فرزند رسول خدایی.» چنین تعبیری از مرگ و شهادت از اندیشه ژرف و باور بسیار والای حضرت علی اکبر(ع) حکایت دارد.
تعبیری که درباره نگاه ایشان به جهاد و شهادت در راه خدا وجود دارد از اوج عشق و امتزاج در معرفت الهی حکایت می‌کند، راز این معرفت چیست و آیا می‌توان نسل جوان را به مسیری سوق داد که ذره‌ای از آن را بچشند و شیرینی اش را درک کنند؟
اینکه در واقعه عاشورا از پیرمردی ۹۰ ساله همچون حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه تا کودکان و نوجوانانی همچون قاسم بن الحسن(ع) مشتاقانه و با واسطه تراشی از امام اجازه میدان و شهادت می‌گیرند، در حالی که می‌دانند در مقابل سپاهی با چنان عِده و عُده قطعاً به شهادت می‌رسند، همگی از فنا در محبت و عشق به حق حکایت دارد.
حضرت علی اکبر(ع) هم چون می‌دانستند این راه حق و جایگاه شان بهشت است و این راه دین را برای آیندگان ضمانت کرده و با شهادت ایشان حیات و حقانیت دین و تشیع تضمین می‌شود، حاضر بودند برای این هدف و ادای دِین و حراست از نهال دین، از جان دست بشویند و به تأسی از آن‌ها شهدای دوران دفاع مقدس ما نیز از جان گذشته و بدون ترس و شبهه در میدان رزم حاضر شدند. همه این‌ها ناشی از یقین به خدا و مبارزه با دشمن دین خداست؛ به عبارت دیگر حضرت علی اکبر(ع) چون در بالاترین مرتبه علم قرار داشتند و در اندیشه، باور و اعتقاد در اعلی درجه بودند، اذن میدان خواستند و امام هم بدون درنگ پذیرفتند و نتیجه این نبرد آن شد که می‌دانیم...
با توجه به وجود ارزش‌های بالای اخلاقی انسانی در شخصیت حضرت علی اکبر(ع) و نیز در میدان مقابله با الگوسازی‌های جعلی رقیبان و دشمنان برای همراه کردن جوانان با خود، چطور می‌توان این الگوی بی‌بدیل را به نسل جوان معرفی کرد و آن‌ها را پیرو راه ایشان قرار داد؟
الگوسازی یا اسطوره‌سازی در هر جامعه ای به آن بستگی دارد که ارزش‌های آن فرد و الگو در جامعه وجود داشته باشد، برای مثال اگر قدرت در جامعه ای ارزش تلقی شد و افرادی قوی بودند، می‌توانند به الگوی طیف وسیعی از جامعه تبدیل شوند، یا اگر عبادت در جامعه ای ارزش باشد، انسان‌های عابد به بزرگ ترین الگوها تبدیل می‌شوند. بنابراین پیش از اینکه افراد و مصادیق ارزشی معرفی شوند، باید ارزش‌ها را تبیین و نهادینه کنیم، وقتی رشادت، صداقت، غیرت و حمیت و حق گرایی در جامعه ارزش شود، آنگاه حضرت علی اکبر(ع) بهترین الگوی این ارزش‌ها در میان نسل جوان می‌شوند. بنابر این، باید صفات برجسته حضرت علی اکبر(ع) را شناسایی و به جوانان معرفی کنیم، آنگاه خواهیم دید این الگو چه توانی برای عاشق کردن دارد.
طیبه اشرفی
- 12
- 3
