به گزارش انتخاب، گذر کمرزرین یکی از مناطق تازه کاوش شده تاریخی در اصفهان است که اخیرا شهرداری اصفهان در حفاری که از سوی فعالان و میراث فرهنگی اصفهان غیرقانونی نامیده شده، اقدام به تخریب بخش‌هایی از محیط پیرامونی آن کرده است. هنوز ابعاد این تخریب مبهم است، اما حساسیت بسیاری از فعالان میراث فرهنگی اصفهان را به دنبال داشته است.
به جهت بررسی موضوع فوق، گفت‌و‌گو کردیم با مهناز شهباز، فعال حوزه میراث فرهنگی، که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:
۱- ماجرای تخریب کمرزرین از کجا اغاز شد؟
حدود یک ماه پیش، در پی درخواست‌های شهرداری برای همسطح‌سازی معبر مقابل مسجد کمر زرین با بخش‌هایی از گذر کمر زرین، عملیات عمرانی و برداشتن آسفالت در این محدوده آغاز شد. به دنبال این ماجرا برخی شواهد تاریخی از جمله تعدادی سکه مربوط به دوره‌های ایلخانان و صفویه - و دوره‌های دیگری که هنوز در این رابطه بررسی‌ها ادامه دارد- کشف شد که ضرورت کاوش‌های دقیق باستان‌شناسی را دوچندان کرد.
بر همین اساس، پروژه متوقف و مقرر شد که کاوش‌های باستان‌شناسی با مجوز رسمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و با حضور سه باستان‌شناس به عنوان ناظر میراث فرهنگی انجام شود. با این حال، در اقدامی غیرقانونی و بدون اطلاع‌رسانی به میراث شامگاه جمعه عملیات گودبرداری شبانه با استفاده از ادوات سنگین نظیر دو دستگاه بیل مکانیکی و حدود ۵۰ کامیون در محل انجام گرفت. این در حالیست که طبق ضوابط و استاندارد‌های حفاظت از آثار تاریخی، استفاده از ماشین‌آلات سنگین در محدوده‌های باستان‌شناسی ممنوع است.
با این تفاسیر بنا بر گزارش‌های میدانی و اظهارات مسئول کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه، بخشی از لایه‌های سلجوقی گذر کمر زرین، به‌ویژه در مقابل مسجد تاریخی این گذر تخریب شده‌اند.
۲- کدام نهاد مسئول این کار بوده است؟
آن‌طور که مقامات میراث فرهنگی استان گفته‌اند این اقدام بدون هماهنگی با آنها و این تخلف از یپی شهرداری اصفهان صورت گرفته است. شهرداری، اما تاکنون به عنوان نهاد اجرا کننده پروژه‌هاب کمرزرین تاکنون پاسخ روشنی به رسانه‌ها ارائه نکرده است. گفته می‌شود خاطی اصلی پیمانکار مجتمع تجاری زیرین یا خورشید بوده که می‌دانیم تحت نظر شهرداری فعالیت می‌کند، اما اینکه چگونه پیمانکار نسبت به محدودیت‌های مرتبط با محوطه‌های باستانی توجیه نبوده نکته قابل تامل و البته مشکوکی‌ست.
یک ناظر باستان شناس از سوی میراث فرهنگی تعیین شده و مقرر بود هر واکنشی از سوی شهرداری با حضور این ناظران و میراث باشد مضاف بر اینکه اساسا نباید در محوطه تاریخی و باستانی از ادوات سنگینی برای خاکبرداری استفاده کرد و میراث فرهنگی اصفهان این نکته را متذکر شده بود، به شهرداری که در صورت خاکبرداری باید این کار به صورت دستی انجام بگیرد، اما شهرداری این توافقات را نادیده گرفته و تخلف آشکار کرده است.
البته همان شب ساعت ۱۲و نیم با ورود یگان حفاظت میراث فرهنگی، عملیات متوقف و ماشین‌آلات از محل متواری شدند، اما عکس‌ها و فیلم‌ها موجود و موضوع قابل پیگیری ست.
ساعاتی پیش دادستان اصفهان هم به همراه باستان‌شناسان و میراث اصفهان برای بررسی ابعاد ماجرا در محل حضور پیدا کردند.
۳- میراث فرهنگی‌اصفهان نظارتی بر آنجا نداشته؟ موضع میراث چیست؟
سال ۱۴۰۲، کاوش‌های باستان‌شناسی در گذر تاریخی کمر زرین اصفهان بدنبال تخلفی دیگر از همین جنس یعنی تخریب گذر کمرزرین جهت ساماندهی بدون هماهنگی با میراث فرهنگی و رعایت توافقات از قبل تعیین شده مابین دو طرف یعنی شهرداری و میراث انجام شد.
این منطقه در نزدیکی مسجد جامع عتیق اصفهان قرار دارد و از نقاط مهم و ارزشمند بافت تاریخی شهر به شمار می‌رود.
۴- پروژه کمرزرین در چه مرحله‌ای بود و قرار بود به کجا ختم شود؟
در جریان این کاوش‌ها، آثاری از دوره‌های مختلف تاریخی به‌ویژه دوران سلجوقی و پیش از حمله مغول به‌دست آمد. بخشی از این یافته‌ها شامل سازه آبی منقوش و برخی شواهد معماری بود که اطلاعات تازه‌ای درباره گذشته اصفهان به دست می‌داد.
بر اساس برنامه‌ریزی‌ها قرار بود گذر کمر زرین به یک «موزه باز شهری» با سایت موزه تبدیل شود؛ فضایی که هم آثار باستانی در آن قابل بازدید باشد و هم با حفظ ارزش‌های تاریخی، مسیر گذر ساماندهی شود که هنوز هم خدشه‌ای به ادامه کار نخورده.
اما اتفاقات اخیر، نگرانی‌ها رو دوچندان کرده که چرا باید در یک سایت تاریخی و حساس چنین اقدامات شتابزده برای پیشرفت پروژه‌های عمرانی باید محوطه را با مخاطره و آسیب روبه رو کنه.
۵- حجم تخریب‌ها در چه حد است؟
بخش مورد بحث و مورد خاکبرداری و گودبرداری در بخش روبه‌روی مسجد کمر زرین، در نزدیکی مجتمع تجاری زرین قرار دارد که گفته می‌شود برخی از لایه‌های باستانی در این عملیات آسیب دیده‌اند.
- 14
- 2
