سالروز قدم گذاشتنِ اولین انسان بر کره ماه/ مرور هیجان‌انگیزترین ماموریت‌های فضایی دنیا

«من آدم حساسی نیستم. وقتی خانه والدینم را ترک کردم گریه نکردم. وقتی گربه‌ام مرد گریه نکردم. وقتی در ناسا کار پیدا کردم گریه نکردم. حتی وقتی روی ماه پا گذاشتم گریه نکردم. اما هنگامی که از روی ماه به زمین نگاه کردم بغضم گرفت. با تردید با پرچمی که در دست داشتم بازی کردم. از آن فاصله، رنگ و نژاد و ملیت مشخص نبود. ما بودیم و یک خانه گرد آبی... با خودم گفتم انسان‌ها برای چه می‌جنگند؟ و با تمام وجود اشک ریختم.»

این جملات منسوب است به «نیل آرمسترانگ»، اولین انسانی که حدود ۵۰ سال پیش در روزی مثل دیروز، ۲۰ جولای، روی کره ماه قدم گذاشت. پس از سفر انسان به ماه و هزینه‌ها و استرس‌هایی که به همراه داشت، دانشمندان هم و غم خود را صرف سفرهای فضایی بدون سرنشین کردند. فناوری‌های جدید به آن‌ها کمک می‌کرد برای بسیاری از کارها، از بازوهای روباتیک و سیستم‌های رایانه‌ای به جای انسان استفاده کنند. در این پرونده نگاهی می‌اندازیم به «هیجان انگیزترین ماموریت‌های فضاییِ دنیا» که شاید برای انسان یک قرن پیش غیر ممکن بودند و حالا برای ما خاطراتی شیرین و جذابند.

اسم ماموریت: افق‌های نو

هدف ماموریت: سفر به پلوتــو

بررسی سیاره ناشناخته‌ای که چند سال پیش از لیست سیارات منظومه شمسی خط زده شد، هدف فضاپیمای «افق‌های نو» بود. این فضاپیما ۹ سال در راه بود و بالاخره تابستان سال ۲۰۱۵ به پلوتو رسید و در مدارش قرار گرفت. افق‌های نو برای اولین بار تصاویری جذاب و واضح از سیاره کوچک انتهای منظومه شمسی به ما نشان داد. تصاویری که مدت‌ها همه را حیرت زده کرده بود. در میان این تصاویر، عکس متفاوتی وجود داشت، شکل یک قلب در سطح پلوتو! انگار دورترین و کوچک‌ترین عضو منظومه شمسی داشت برای زمینی‌ها شکل یک قلب را نشان می‌داد.افق‌های نو اطلاعات جدید و عجیبی درباره سطح پلوتو و قمرهایش برای ما مخابره کرد.

 اسم ماموریت: کاسینی

هدف ماموریت: مطالعه زحل

کاسینی در سال ۱۹۹۷ به فضا پرتاب شد. این کاوشگر محبوب از سال ۲۰۰۴ در حال گردش به دور زحل بود و با فرورفتن در اتمسفر غلیظ سیاره حلقه دار، در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۷، مرگی دراماتیک را تجربه کرد و بنا بر تصمیم ناسا برای جلوگیری از برخورد کنترل نشده کاوشگر با قمرهای زحل و احتمال آلودگی یا نابودی هرگونه حیات فرازمینی احتمالی در آن‌ها، با استفاده از آخرین مقادیر سوخت باقی مانده به درون جو زحل سقوط کرد. کاسینی بخشی از سیاره‌ای شد که بیش از یک دهه را به مطالعه آن پرداخته بود و در طی این سال‌ها اکتشافات مهم بسیار زیادی داشت و کارهای بزرگی کرد و عکس‌های خیره کننده از حلقه‌های چشم نواز زحل گرفت.

کاسینی از میان حلقه ها، زمین، خانه همه ما را ثبت کرد تا بزرگی جهان و کوچکی سیاره‌ای که در آن زندگی می‌کنیم را نشان مان دهد. «کارل ساگان»، ستاره شناس بزرگ، در توصیف عکسی که کاسینی از سیاره زمین و حلقه‌های زحل گرفته است می‌گوید: «دوباره به این نقطه نگاه کنید. همین جاست. خانه اینجاست. ما این جاییم.

تمام کسانی که دوستشان دارید، تمام کسانی که می‌شناسید، تمام کسانی که وجود داشته‌اند، زندگی شان را در این جا سپری کرده‌اند. برآیند تمام خوشی‌ها و رنج‌های ما در همین نقطه جمع شده است. تمامی شکارچیان و صیادان، تمامی قهرمانان و بزدلان، تمامی آفرینندگان و ویران کنندگان تمدن و... در این ذره غبار که در فضای بیکران در مقابل پرتوهای خورشید شناور است.»

اسم ماموریت: جونــو

هدف ماموریت: مطالعه مشتری

مشتری به این دلیل که سیاره‌ای است پر از حادثه و ماجراهای عجیب، برای دانشمندان اهمیت ویژه‌ای دارد. غول منظومه شمسی از جنس گاز است و توفان‌های سهمگین‌اش را به شکل دوایری پیچ در پیچ در عکس‌های قدیمی دیده بودیم. اما ماموریت «جونو» چیزهایی به ما نشان داد که باورش سخت بود چنین تصاویر حیرت انگیزی واقعا سطح یک سیاره گازی است و نه یک نقاشی آبرنگ، اثر یک هنرمند معروف. کاوشگر جونو بعد از ۵ سال، خود را به ۴۲۰۰ کیلومتری سیاره مشتری رساند تا بهترین تصاویر را از غول منظومه شمسی ثبت کند.

تاکنون هیچ کاوشگری موفق نشده بود تا این حد به مشتری نزدیک شود. کاوشگر جونو به هنگام گردش به دور مشتری، اطلاعات مختلفی درباره جرم، جاذبه، اتمسفر و تشعشات مغناطیسی بزرگ‌‌ترین سیاره منظومه شمسی جمع‌آوری کرد. این اطلاعات می‌تواند به سیاره‌ شناسان کمک کند تا درک بهتری از شکل ‌گیری منظومه شمسی پیدا کنند. دستگاه تصویربرداری کاوشگر جونو تصویری منتشر کرده که نشان می‌دهد قطب‌های سیاره مشتری درگیر یک سری توفان‌های عظیم است که بزرگی به‌اندازه کل کره زمین دارند. جونو که به‌اندازه زمین بازی بسکتبال است، رکورد سریع‌ترین فضاپیمای جهان را به خود اختصاص داده است.

اسم ماموریت: سپیده‌دم

هدف ماموریت: مطالعه سیارک‌ها

سیارک‌ها همیشه اجرام جذاب و مرموزی بوده‌اند. امید یافتن نشانه‌هایی از آب مایع در این اجرام همیشه دانشمندان را به این وا داشته که چشم از سیارک‌ها برندارند. همین ماجرا اساس طراحی یک ماموریت و ساخت فضاپیمای سپیده دم شد. «سپیده دم» با هدف کاوش سیارک‌های «وستا» و «سرس» به فضا پرتاب شد. این کاوشگر در سال ۲۰۱۱ به سراغ وستا، یکی از سیارک‌های مهم منظومه شمسی رفت و در سال ۲۰۱۵ در مدار سیارک معروف سرس قرار گرفت.

سرس بزرگ‌ترین سیارک منظومه شمسی و تقریبا به‌اندازه تگزاس است و جایی بین مریخ و مشتری قرار دارد. از آن جا که این دو سیارک هر کدام در ناحیه‌ متفاوتی شکل گرفته‌اند، کاوش آن‌ها سرنخ‌های جدیدی برای مطالعه‌ چگونگی شکل ‌گیری منظومه شمسی به دانشمندان می‌دهد. این اولین بار بود که یک کاوشگر به سراغ یک سیاره کوتوله یا سیارک می‌رفت. کمربند سیارکی منظومه شمسی، جایی ناشناخته و پر از شگفتی برای بشر است و با کاوشگر سپیده‌دم، اسراری زیادی از آن برملا شد.  حالا ما می‌دانیم که سرس مملو از سطوح یخ‌زده آب است. در نزدیکی یکی از دهانه‌های این سیارک، بخار آب پیدا شد که باعث درخشندگی بیشتر این ناحیه می‌شود.

اسم ماموریت: روح، فرصت

هدف ماموریت: مطالعه مریـخ

این مریخ ‌نوردهای ناسا که در سال۲۰۰۳ به سمت سیاره سرخ پرتاب شدند، تنها برای ماموریتی ۹۰ روزه طراحی شده‌ بودند. اما اکنون پس ازگذشت ۱۵ سال هنوز در حال بررسی سطح سیاره سرخ هستند.

از جمله اکتشافات بسیار مهم این دو مریخ‌ نورد، شناسایی شواهد وجود آب مایع در سطح مریخ در سال‌های دور است. روح و فرصت، نام دوقلوهایی است که آلبوم تصاویر ما از مریخ را کامل کردند و بیش از آن چه انتظار می‌رفت به ماموریت شان وفادار بودند.

اسم ماموریت: ویجــر

هدف ماموریت: سفر به خارج از منظومه شمسی

شاید فکر فرستادن یک کاوشگر به بیرون از منظومه شمسی همان قدر عجیب باشد که قبلا رویای پرواز برای بشر عجیب و دور از دسترس بوده است.

ساختن ابزاری که بتواند مرزهای منظومه شمسی را در نوردد و به بیرون آن برسد عجیب و شورانگیز است. ویجرهای یک و دو، اول قرار بود سیارات مشتری و زحل را بیشتر به ما بشناسانند اما بعد از گذشتن از کنار این سیارات، ماموریت شان تمدید شد و به جایی رفتند که یکی از آرزوهای دانشمندان بود. جذاب‌ترین بخش قصه ویجرها، صفحه‌ای طلایی است که حامل پیام انسان‌ها برای موجودات هوشمند فضایی است.

ایده اولیه این کار را «اریک بورگن» داد و بعد از آن «کارل ساگان» اخترشناس معروف آمریکایی از آن استقبال کرد و و در نهایت همسرش «لیندا سالزمن» طراحی هنری این لوح را انجام داد. این لوح از جنس طلاست و حاوی اطلاعات مختلفی درباره تمدن انسان به زبان جهانی ریاضیات و تصاویری از دو انسان (زن و مرد) با دستانی افراشته به نشانه دوستی در خود دارد.

موسیقی‌های منتخب از فرهنگ‌ها و نواحی مختلف، صداهایی از حیوانات مختلف و سلام و خوشامدگویی به ۵۵ زبان مختلف در آن ضبط شده است.

ویجرها به‌اندازه یک خودروی کوچک‌اند و برای ادامه حرکت و فعالیت تا سال ۲۰۲۵ سوخت دارند و همچنان، در سفرنــد.

مریم ملی