در سال ۲۰۱۶، فضانوردی به نام اسکات کلی، بعد از گذراندن نزدیک به یک سال در ایستگاه فضایی بین المللی، به زمین بازگشت. اما وقتی کلی به زمین برگشت معلوم شد قد او ۵ سانتیمتر بلندتر شده. حالا سؤال اینجا است که در فضا چه اتفاقی رخ داده بود و این چه معنایی برای آینده ی سفرهای فضایی دارد؟ در ادامه می خواهیم ببینیم در فضا چه اتفاقی برای بدن انسان رخ می دهد.
اگر قصد سفر به ایستگاه فضایی بین المللی را دارید، خودتان را برای تجربه ی بی وزنی آماده کنید. این ایستگاه هر ۹۰ دقیقه یک بار به دور زمین می چرخد و با سرعتی بیشتر از ۲۷،۳۵۹ کیلومتر در ساعت حرکت می کند که این میزان ۳۰ برابر بیشتر از سرعت حرکت یک جت تجاری است. در نتیجه فضانوردان درون ایستگاه پیوسته در یک حالت سقوط آزاد با بی وزنی هستند.
حضور در جاذبه ی نزدیک به صفر تجربه ی حیرت انگیزی است چون مثل این می ماند که از قدرت پرواز برخوردار شده باشید.
به گفته ی گرت رایزمن، فضانورد سابق ناسا که ۱۰۷ روز را در فضا گذرانده، حضور در جاذبه ی نزدیک به صفر برای اولین بار، با چند پیامد آنی همراه است.
احساس کسالت خواهید کرد
اولین پیامد این تجربه این است که به نوعی احساس بیماری خواهید کرد. در واقع در روزهای اول حال چندان خوبی نخواهید داشت. این وضعیت تاحدودی شبیه به دریا زدگی یا پرواز زدگی است و به آن بیماری سازگاری با فضا گفته می شود. بدون وجود جاذبه، سیستم وستیبولار یعنی اندام هایی که به مغز در مورد حرکت وضعی و شتاب بدن اطلاعات می دهند، به درستی کار نمی کنند.
استخوان ها و ماهیچه هایتان تضعیف خواهد شد
اگر نیروی گرانشی روی بدن وارد نشود، استخوان ها و عضلات شروع به از هم پاشیدن می کنند. در واقع هر ماه بیشتر از ۱ درصد از تراکم استخوانی بدن کاسته می شود. برای آنکه درک بهتری از این مسأله داشته باشید خوب است بدانید که میزان تحلیل سالانه ی استخوان در زنان و مردان مسن نزدیک به ۱ تا ۱/۵ درصد است. از طرفی، از آنجایی که شناور ماندن در فضا، به تلاش زیادی احتیاج ندارد، ماهیچه ها قدرت و استقامت خود را خیلی زود از دست می دهند.
به همین دلیل در فضا هر روز باید ورزش کنید. به گفته ی رایزمن، زمانی که او در ایستگاه فضایی بین المللی بود، باید تقریباً هر روز، ۲ ساعت ورزش می کرد. رایزمن گفته آن ها متوجه شدند اگر به اندازه ی کافی ورزش های مقاومتی انجام دهید، می توانید جلوی تحلیل رفتن استخوان ها و تضعیف ماهیچه ها را بگیرید.
وضعیت مایعات بدن تان تغییر پیدا خواهد کرد
مایعات بدن، در نبود نیروی جاذبه، انباشته می شوند، مسأله ای که باعث می شود بدن تصور کند آب خیلی زیادی در خود دارد. به همین دلیل فضانوردان مجبور می شوند زیاد ادرار کنند. این مسأله موجب می شود آن ها به راحتی آب بدن خود را از دست دهند و به سنگ کلیه دچار شوند.
علاوه بر این، مایعات بدن جا به جا خواهند شد. بخش زیادی از خون که به طور طبیعی در پایین بدن، در قسمت پاها قرار دارد، به سمت بالا می آید و قفسه سینه و صورت تا حدودی ورم می کنند. این تغییر کاملاً مشهود است.
ورم بالا تنه ی بدن باعث وارد آمدن فشار به چشم ها هم می شود، مسأله ای که می تواند موجب مشکلات چشمی شود.
به گفته ی رایزمن، بسیاری از فضانوردان از جمله خود او، بینایی آن ها در فضا تغییر کرده بود. رایزمن گفته در ابتدا همه چیز خوب به نظر می رسید اما ناگهان دیدشان تار شده بود. آثار این مسأله کاملاً مشهود بوده و آن ها می توانستند ورم عصب بینایی و جمع شدن قرنیه ی چشم هایشان را احساس کنند. با این حال، هنوز با اطمینان کامل نمی توان گفت علت این مسأله چیست و چطور می توان جلوی آن را گرفت.
قدتان بلندتر خواهد شد
با وجود همه ی چالش هایی که سفر به فضا به همراه دارد، یک فایده ی آن این است که قدتان واقعاً بلندتر می شود.
ستون فقرات ما بر اثر نیروی گرانش فشرده می شود. بنابراین وقتی در جاذبه ی نزدیک به صفر قرار بگیرید، دیگر نیرویی وجود ندارد که به ستون فقرات تان فشار وارد کند، در نتیجه مقداری بلندقدتر می شوید.
قلب تان آب خواهد رفت
بدون وجود نیروی گرانش، قلب هم دیگر مجبور نیست برای پمپاژ خون به سرتاسر بدن تلاش زیادی کند. این مسأله باعث می شود به مرور زمان اندازه ی قلب واقعاً کوچک تر شود.
نفس کم خواهید آورد
حضور در فضا روی سیستم قلبی عروقی ما هم تأثیر می گذارد، به طوری که از ظرفیت هوازی (حداکثر توانایی مصرف اکسیژن توسط بدن در فعالیت های شدید و طولانی مدت) ما کاسته می شود. ممکن است با وجود برخورداری از سلامت بدنی، بعد از چند روز حضور در فضا، دیگر از پس دویدن روی تردمیل برنیایید.
سیستم ایمنی بدن تان تضعیف خواهد شد
سیستم ایمنی بدن هم دستخوش تغییراتی می شود. محققان پی بردند نبود جاذبه عملکرد سلول های T را که نقشی اساسی در مقابله با بیماری ها دارند، مختل می کند.
در معرض تشعشات قرار خواهید گرفت
یک نکته ی حائز اهمیت دیگر مسأله ی تشعشعات کیهانی است. فضانوردان ایستگاه فضایی بین المللی ۱۰ برابر بیشتر از زمینی ها، در معرض پرتوهای کیهانی هستند.
ایستگاه فضایی گرچه در بالای جو زمین است، اما کماکان در میدان مغناطیسی زمین قرار دارد. با این حال، فضانوردان ایستگاه فضایی تا حدی از آثار میدان مغناطیسی در امان هستند. در ایستگاه فضایی وقتی چشم های خود را ببندید، می توانید نورهای متحرک کوچکی را ببینید که در واقع در نتیجه ی برخی تشعشعاتی به وجود می آیند که با تخم چشم ها برخورد می کنند و فوتون منتشر می کنند.
سپر حفاظتی ساختگی ای که روی ایستگاه فضایی بین المللی قرار دارد، فقط تا حدودی فضانوردان را از تشعشعات شدید حفظ می کند. این تشعشعات آن ها را در برابر ابتلا به سرطان و دیگر بیماری ها در آینده آسیب پذیرتر می کند.
با چالش های روانی مواجه خواهید بود
علاوه بر این ها، فضانوردان باید بتوانند چالش های روانی ناشی از محدود شدگی و انزوا را هم مدیریت کنند.
بنابراین حضور در فضا یک بعد روانی هم دارد، چون با توجه به اینکه در آنجا از بقیه ی انسان های دنیا جدا می مانید، احساس بسیار عجیبی است که از پنجره ی ایستگاه فضایی به میلیاردها انسانی نگاه کنید که آن پایین، روی زمین هستند اما هیچ راهی برای ارتباط با آن ها وجود ندارد. به گفته ی رایزمن، در زمان حضور او در ایستگاه فضایی بین المللی فقط ۲ نفر دیگر با او در ایستگاه حضور داشتند، بنابراین اگر با کسی مشکل پیدا می کردند شرایط بدی پیش می امد چون انتخاب های زیادی برای پیدا کردن دوستان جدید نداشتند.
ساعت بدن تان مختل خواهد شد
محرومیت از یک چرخه ی خواب ۲۴ ساعته، ساعت بدن فضانوردان را بر هم می زند، مسأله ای که می تواند باعث وارد آمدن فشار بیشتر شود و به بروز اختلالات خواب بیانجامد.
حضور در فضا شما را دچار پرواز زدگی بسیار شدیدی می کند. ایستگاه فضایی هر یک ساعت و نیم، یک بار به دور زمین می چرخد، بنابراین فضانوردان هر ۴۵ دقیقه، خورشید را یا در حال طلوع می بینند یا در حال غروب. بنابراین در آنجا نمی توانید با نگاه کردن به بیرون از پنجره بگویید چه ساعتی از روز است.
اما همه ی این ها چه معنایی برای آینده ی سفرهای فضایی دارد؟
حقیقت آن است که سفر به مریخ فضانوردان را در معرض خطراتی به مراتب بیشتر از آنچه در مورد ایستگاه فضایی وجود دارد، قرار خواهد داد. آن ها با تشعشعات بیشتر، جا به جایی میدان های مغناطیسی و طولانی تر شدن مدت سفر مواجه خواهند شد، مسأله ای که آثار منفی ناشی از حضور در فضا بر بدن و روان انسان را دو چندان خواهند کرد.
اما احتمالاً بزرگ ترین مشکلی که فضانوردان با آن رو به رو خواهند بود، تشعشعات کیهانی است. ما هنوز دقیقاً نمی دانیم این تشعشعات چه تأثیری بر انسان ها دارند.
با این حال، آژانس فضایی ناسا و دیگر نهادهای تحقیقاتی در تلاشند تا به تکنولوژی بهتری دست یابند که بتواند فضانوردان را در برابر این خطرات حفظ کند، بنابراین شاید یک روز بالاخره بشر بتواند به مریخ سفر کند.
- 13
- 4
