روزنامه هم‌میهن نوشت: افزایش آلودگی هوا در تهران، این روزها کودکان را روانه بیمارستان‌ها کرده است. تهران این هفته را با بیشتر از ۱۲۰ساعت مداوم آلودگی هوا، با شاخص ۱۰۱ تا ۱۵۰ و ناسالم برای گروه‌های حساس پشت‌سر گذاشت. ساعت‌هایی که علاوه بر بیماران قلبی، سالمندان و زنان باردار، یکی از مهمترین گروه‌های سنی یعنی کودکان را هم تحت تاثیر قرار داده و منجر به تشدید عفونت‌های تنفسی در آنها شده است. کودکانی که پس از دو و نیم سال قرنطینه کرونا از مهرماه امسال و با بازگشایی مدارس دوباره به جامعه برگشته‌اند اما علاوه بر مواجهه با انواع بیماری‌های ویروسی، نفس‌شان هم به شماره افتاده است.
مراجعه به بیمارستان‌های تخصصی کودکان رو به افزایش است، هرچند عمده آنها ابتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی تشخیص داده می‌شود و آمار ابتلا به کرونا هم چهار تا پنج مورد مراجعه‌کنندگان است، اما بسیاری هم با مشکلات تنفسی، ریوی و سرفه‌های مداوم مراجعه می‌کنند که متهم اصلی آن آلودگی هواست. آنها شاید هم مقطعی بهبود پیدا کنند اما به دلیل همین مواجهه طولانی‌مدت با آلودگی هوا، احتمال تضعیف سیستم ایمنی در آنها وجود دارد و می‌تواند علاوه بر مشکلات ریوی و تنفسی، دیگر اعضای بدن آنها ازجمله ریه، کبد، کلیه، خون و حتی سیستم اعصاب مرکزی را هم تحت‌تاثیر قرار دهد.
کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود؛ براساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا قابل قبول (سالم) یا متوسط، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا ناسالم برای گروه‌های حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا ناسالم برای همه گروه‌ها، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا خطرناک است و تهران هم در هفته‌ای که گذشت، حتی یک روز هم هوای نسبتا قابل‌قبول نداشته و تمام روزهایش با شاخص آلودگی ناسالم برای گروه‌های حساس، نفس کودکانش را هم به شماره انداخت. شنبه ۲۱ آبان‌ماه شاخص کیفیت ۱۳۲، یک‌شنبه ۲۲ آبان‌ماه ۱۱۲، دوشنبه ۲۳ آبان‌ماه ۱۰۹، سه‌شنبه ۲۴ آبان‌ماه ۱۰۶ و دیروز چهارشنبه هم این عدد به ۱۲۰ هم رسید.
حالا به‌گفته عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در گفت‌وگو با هم‌میهن، این آلودگی‌ها تا اواخر بهمن‌ماه ادامه خواهد داشت: «وزارت صنعت، سازمان استاندارد، وزارت نفت، وزارت کشور و شهرداری‌ها کم‌کارترین دستگاه‌ها در زمینه اجرای قانون هوای پاک هستند و به‌درستی به وظایف خود عمل نکرده‌اند. در سال ۹۶ و زمانی که قانون هوای پاک ابلاغ شد، غلظت ذرات معلق به‌طور میانگین سالانه ۳۰میکروگرم در متر مکعب بود و امروز این عدد به ۳۱ رسیده، یعنی در این بازه پنج ساله، قانون هوای پاک هیچ کمکی به کاهش غلظت سالانه ذرات معلق نکرده است.»
شاهسونی درباره مرگ ناشی از آلودگی هوا در پايتخت در سال ۱۴۰۰ نسبت به ۹۹ و در پاسخ به این سوال که آیا آمار مرگ کودکان افزایش داشته است، می‌گوید: «کودکان هم از این آسیب دور نمانده و با افزایش موارد فوت ناشی از آلودگی هوا در این گروه سنی مواجه بوده‌ایم. البته درصد تفکیکی مرگ‌ها طی یک‌هفته آینده اعلام خواهد شد، اما یکی از گروه‌های حساس کودکانند و این مسئله به‌ویژه در گروه زیر پنج‌سال روند افزایشی داشته است، چراکه سیستم ریوی آنها هنوز کامل نشده و بیشترین تاثیر را می‌بینند.»
بیشترین آسیب وارونگی هوا به کودکان
بیماری‌های تنفسی در کودکان رو به افزایش و نه‌تنها در ایران که در بسیاری از کشورهای جهان، مراکز مدیریت بیماری‌های واگیر نسبت به افزایش این بیماری‌ها در گروه سنی کودکان هشدار می‌دهند. شمس‌الله نوری‌پور، رئیس بیمارستان کودکان مفید درباره دلایل این روند افزایشی می‌گوید: «هر سال با شروع فصل سرما و پاییز، انتشار بیماری‌های ویروسی افزایش پیدا می‌کنند. وضعیت بیماری در ایران هم مثل دیگر کشورهای دنیا تا پیش از شیوع پاندمی کرونا، مشابه بوده است. این پاندمی باعث شد در دو سال و نیم گذشته، فعالیت و حضور در جامعه کاهش پیدا کند و به‌دنبال آن، کودکان هم در مدارس حضور نداشته باشند. این مسئله همراه با رعایت پروتکل‌های بیماری کووید۱۹ باعث شد بسیاری از بیماری‌های ویروسی در جامعه منتشر نشود.»
به گفته نوری‌پور، اکنون پاندمی کرونا محدود شده و موارد ابتلا تقریبا به صورت تک‌گیر درآمده است، رعایت پروتکل‌ها ازجمله ماسک هم کاهش یافته و به همین دلیل با بازگشایی مدارس و بازگشت گروه‌های مختلف به جامعه، انتظار افزایش دیگر بیماری‌های ویروسی وجود دارد: «در گروه سنی کودکان، تعداد ویروس‌ها زیاد است و علیه بیماری‌های ناشی از آن واکسیناسیون فعال وجود ندارد. تعداد بیماری‌های ویروسی که واکسن علیه آن تزریق می‌شود، کم است و به همین دلیل امسال با افزایش ابتلا به بیماری‌های ویروسی که البته پیش از پاندمی کرونا هم وجود داشته، مواجهیم.» این متخصص طب نوزادی در پاسخ به این سوال که با وجود ابتلای گسترده کودکان به بیماری‌های تنفسی و ویروسی همزمان با افزایش آلودگی هوا و تداوم آن، آیا باید انتظار بروز مشکلات جدی به‌ویژه اختلالات ریوی در این گروه سنی بود، می‌گوید: «یکی از عواملی که می‌تواند بر سیستم تنفسی کودکان تاثیر بگذارد، آلودگی‌های هوایی هستند. بیماری‌هایی ازجمله آسم و آسیب به ریه با وجود این آلودگی‌ها تشدید می‌شوند. سیستم ایمنی ریوی می‌تواند از انتشار ویروس‌های باکتری به ریه جلوگیری کند اما آلودگی هوا باعث ناکارآمدی این سیستم می‌شود و کودکان را در معرض ابتلای بیشتر به بیماری‌ها قرار می‌دهد. در روزهایی که هوا آلودگی بیشتری دارد، مراجعات بیمارستانی کودکان هم افزایش پیدا می‌کند.» نوری‌پور درباره این‌که آیا چنین اختلالاتی می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مزمن در کودکان شود هم می‌گوید: «در این باره مجموعه عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهند و در برخی بیماری‌های مزمن، آلودگی هوا بخشی از فاکتورهای تاثیرگذار است و بخشی از آن هم به استعداد ژنتیکی کودکان بستگی دارد. اما درباره کودکانی که زمینه آلرژی ندارند، در مواجهه موردی با آلرژن‌ها و آلودگی‌های زیست‌محیطی با یک درمان مقطعی، مشکل برطرف می‌شود.»
به گفته این پزشک، نقش مهم برای مقابله با آلودگی‌های زیست‌محیطی برعهده سیاست‌گذاران شهری است که باید برنامه‌ای جامع برای کاهش آلودگی به‌ویژه در فصول سرد سال در نظر بگیرند. اما در کنار آن، خانواده‌ها هم باید به سلامت فرزندان‌شان توجه بیشتری داشته باشند: «کرونا همچنان در جریان است و امسال هم مواردی از اپیدمی آنفلوآنزا داریم، بر این اساس استفاده از ماسک و رعایت پروتکل‌ها از سوی کودکان می‌تواند تا حدودی در پیشگیری از بیماری کمک‌کننده باشد.»
سازمان جهانی بهداشت (WHO) هشدار داده که خطرات ناشی از آلودگی هوا به‌مراتب بیشتر از بسیاری بیماری‌های ویروسی و عفونی برای کودکان زیر پنج سال است. آلودگی هوا باعث تحریک مجاری هوایی و تشدید آسم در میان افراد به‌ویژه کودکان می‌شود و تماس درازمدت با هوای حاوی میزان بیش از حد مجاز آلاینده‌ها باعث بروز برونشیت مزمن، بیماری مزمن ریه، تنگی نفس، سرفه‌های مکرر و شدید، آب‌ریزش چشم، سوزش و التهاب است. براساس اعلام WHO آلودگی هوا ضریب هوشی کودکان را کاهش می‌دهد، همچنین کم‌خونی و کمبود ویتامین D از دیگر تبعات آلودگی هواست. در آلودگی هوا وجود فلزاتی مانند سرب و آلاینده‌هایی مثل ازون بیش از مقدار مجاز است. از سوی دیگر وارونگی هوا ، فلزات سنگینی مانند سرب را در سطح پایین‌تری می‌آورد و کودکان به دلیل داشتن قد کوتاه، بیشترین قربانیان سرب هستند. همچنین آلودگی هوا می‌تواند نحوه تکامل سیستم ایمنی کودکان را تحت‌تاثیر قرار دهد.
سیستم ایمنی کودکان در برابر بیماری‌ها بسیار ضعیف است، بنابراین بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا به‌راحتی می‌تواند سیستم ایمنی آنها را هدف قرار دهد. مطالعات اخیر کارشناسان که نتایج آن در مجله Toxics منتشر شده هم نشان می‌دهد، ذرات آلاینده در هوا در حین رشد و شکل‌گیری سیستم عصبی، عوارض جانبی جدی بر آن تحمیل می‌کنند و این تاثیر به‌هنگام رشد و تکامل مغز نوزادان و کودکان، بیشترین میزان است. به گفته آنها، اختلالات مغزی مختلف ناشی از قرار گرفتن در معرض سموم عصبی، منجر به اختلالات رشد ذهنی و شناختی، اختلال نقص‌توجه، بیش‌فعالی و اوتیسم می‌شود.
کودکان برای ابتلا به بیماری مستعدتر شده‌اند
«بیماری‌ها، مستقیم و غیرمستقیم از آلودگی‌های هوا تاثیرپذیرند و در این میان کودکان هم در معرض آسیب بیشتری قرار دارند، این درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد کرونا هم برخی بیماری‌ها را درکودکان تشدید کرده که البته اعلام قطعی در این باره نیازمند تکمیل شدن مطالعات است.» خسرو رحمانی، رئیس بخش روماتولوژی بیمارستان مفید با بیان این مطلب عنوان می‌کند: «به‌صورت کلی کودکان به دلیل این‌که سیستم ایمنی آنها در حال تکامل است، در مواجهه با آلاینده‌های زیست‌محیطی نسبت به بزرگسالان برای ابتلا به بیماری‌ها، مستعدتر هستند. در این باره کودکان بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی، باکتریایی، ویروسی و انگلی قرار می‌گیرند و باید محافظت بیشتری برای آنها انجام شود.» البته به‌گفته رحمانی، آلودگی هوا برای تمام افراد جامعه آسیب‌زاست اما کودکان در فهرست گروه‌های حساس و آسیب‌پذیر قرار گرفته‌اند و به همین دلیل بیشتر در معرض خطرند: «هر میزان سن پایین‌تر، آسیب‌پذیری هم بیشتر می‌شود، به‌گونه‌ای‌که نوزادان در معرض بیشترین آسیب هستند. باید سیاست‌های قانون هوای پاک، اجرایی شود و آلودگی ناشی از وسایل نقلیه موتوری، به‌سرعت اصلاح شود. در این باره ضرورت دارد ریزگردهایی که منشأ داخلی دارند هم از سوی مسئولان مدیریت شوند. تعامل با کشورهای همسایه برای کنترل ریزگردهای خارجی که به کشور وارد می‌شوند هم ضرورت دارند، چراکه این ریزگردها با منشأ خارجی می‌توانند حامل میکروب هم باشند و علاوه بر بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، برخی مشکلات دیگر را هم به وجود بیاورند.»
این متخصص روماتولوژی درباره همزمانی افزایش ابتلا به بیماری‌های ویروسی و غفونی با آلودگی‌های زیست‌محیطی هم توضیح می‌دهد: «بیماری‌های ویروسی مثل کووید که درحقیقت جزو بیماری‌های نوپدید به‌شمار می‌روند، نیازمند مطالعات طولانی‌مدت هستند. در این باره طی دو سال اخیر مطالعاتی صورت گرفته اما هنوز تکمیل نشده و نیازمند پژوهش‌های بیشتر است تا براساس مستندات اعلام شود سیرکدام بیماری‌های مزمن در کودکان بعد از پاندمی کرونا تغییر کرده است. اما در ایجاد و تغییرشکل بیماری‌ها، علاوه بر ژنتیک و بیماری‌های عفونی، عوامل محیطی شامل آب و هوا و گرمایش‌زمینی هم موثر هستند. بنابراین با شیوع کووید و آنفلوآنزا اگر عوامل محیطی مثل آلودگی هوا و ریزگردها هم وجود داشته باشند، شکل بیماری‌ها را تغییر می‌دهند و آسیب بیشتری برای کودکان ایجاد می‌کنند.» او در پاسخ به این سوال که آیا جامعه کودک ما اکنون بیمارتر شده و باید انتظار افزایش بیماری‌های مزمن میان آنها در دوران پس از عبور از کودکی را داشت هم بیان می‌کند: «نمی‌توان گفت جامعه کودکان بیمارتر شده‌اند اما این احتمال وجود دارد که آنها برای ابتلا به بیماری‌ها مستعدتر باشند. این درحالی‌است که در بیش از دو سال اخیر کودکان مواجهه با بیماری‌های عفونی و باکتری‌ها را نداشته‌اند و باید محافظت بیشتری از آنها صورت بگیرد تا مواجهه بی‌مورد با افراد بیمار نداشته باشند. ریزمغذی‌ها را هم باید به میزان مناسب دریافت کنند. از همه مهم‌تر این‌که باید کمبود ویتامین D و A در این کودکان مورد بررسی و توجه قرار بگیرد. صرف این‌که کودکان تا پایان دو سالگی زیر نظر مراکز بهداشتی این ویتامین‌ها را دریافت کرده باشند، کفایت نمی‌کند. بسیاری از کودکان اختلالاتی در جذب دارند و این ویتامین‌ها را جذب نمی‌کنند. کمبود ویتامین D همه افراد ازجمله کودکان را مستعد بیماری‌های عفونی، روماتیسمی، بدخیم و حتی اختلالات روانی می‌کند. این دارو در کشور به وفور یافت می‌شود و قیمت آن هم ارزان است، باید پس از بررسی‌های لازم، سطح مورد نیاز آنها تجویز و مورد مصرف قرار بگیرد.»
رحمانی درباره مهمترین بیماری شایع‌شده در میان کودکان پس از پاندمی کرونا هم می‌گوید: «بیماری‌های روماتیسمی بعد از شیوع کرونا در کودکان افزایش پیدا کرده و این احتمال وجود دارد که ویروس کووید-۱۹ در ایجاد این بیماری‌ها نقش داشته باشد. ازجمله این بیماری‌ها می‌توان به روماتیسم مفصلی کودکان، لوپوس سیستمیک و درماتیوزیک اشاره کرد که به‌عنوان بیماری‌های التهابی نسج همبند، عضلات و مفاصل و جزو بیماری‌های روماتیسمی قرار می‌گیرند.»
سطح ایمنی کودکان کاهش یافته است
«مطالعات نشان می‌دهد کودکان ایرانی به‌طور جدی با مشکل سوءتغذیه مواجه هستند و فقط در چهار استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد کوتاهی قد، کم‌وزنی و لاغری شیوع بالایی دارد که ناشی از همین سوءتغذیه است. علاوه بر این، آلودگی هوا هم سیستم ایمنی آنها را تهدید می‌کند. اما مشکل اینجاست که ما هیچ زمانی مشکلات موجود را نمی‌بینیم و کسی پاسخگوی حل این مشکلات نیست.»
سیدمحمدتقی حسینی طباطبایی، متخصص کودکان و دبیر علمی هجدهمین همایش اورژانس‌ها و بیماری‌های شایع طب کودکان، با بیان این مطلب درباره دلایل شیوع بیماری‌های تنفسی در کودکان در جهان می‌گوید: «اصلا به ما چه که بیماری‌های کودکان در دنیا چه وضعیتی دارد. نکته مهم این است که در کشور ما این بیماری‌ها در میان کودکان افزایش پیدا کرده و دلایل متعددی هم می‌توان برای آن مطرح کرد، اما در کشور ما و در زمان بروز مشکلات به‌جای حل‌مسئله، بیشتر دنبال انداختن تقصیرها به گردن دیگران هستیم.»
او ادامه می‌دهد: «کودکان مدت دو سال در فضای مجازی درس خواندند و از خانه بیرون نیامدند، سطح ایمنی بدن آنها نسبت به ویروس کاهش پیدا کرده و اکنون در تمام فضاهای آموزشی، ویروس را به‌سرعت به یکدیگر منتقل می‌کنند. این‌که ادعا کنیم در حال حاضر ۱۰۰درصد دانش‌آموزان دچار بیماری‌های تنفسی شده‌اند، اغراق نیست.»
به‌گفته حسینی طباطبایی، این بیماری‌ها در افراد به‌صورت شدید و خفیف بروز می‌کند: «ممکن است کودکان زمینه ارثی و آلرژی نداشته و سیستم دفاعی بدن آنها مطلوب باشد، بر این اساس بروز بیماری در آنها در حد یک سرماخوردگی ساده اتفاق می‌افتد. اما تعدادی هم هستند که زمینه آسم و آلرژی دارند و با نوع شدید بیماری مواجه می‌شوند. در این افراد ممکن است عفونت باکتریایی هم بروز کند. آمار این کودکان بسیار زیاد است، عمدتا به بیمارستان مراجعه می‌کنند و بستری می‌شوند. روزهایی داشتیم که در همین اورژانس بیمارستان مفید، به‌طور متوسط میزان مراجعه‌کنندگان شبانه‌روزی از ۲۵۰نفر به هزار نفر رسید، ده‌ها نفر در انتظار تخت‌خالی برای بستری کودکان‌شان بودند و جایی برای بستری نداشتیم.»
او معتقد است، ضعیف شدن توان اقتصادی خانوارها باعث هجوم آنها به مراکز درمانی دولتی شده و این امر مشکلاتی در رسیدگی به کودکان ایجاد می‌کند: «مسئولان به این مشکل توجهی ندارد. علاوه بر جامعه ایرانی، ما جمعیت وسیعی از اتباع خارجی هم داریم که کودکان‌شان را به همین بیمارستان‌های دولتی می‌آورند. جمعیت آنها حدود هشت میلیون نفر عنوان می‌شود که عمدتا هم از خانوادهای بی‌بضاعت هستند. بیمارستان‌های دولتی در شرایط فعلی، گنجایش پذیرش این حجم از بیماران را ندارند. این درحالی‌است که جامعه پزشکی هم دلخور است. در یک‌سال گذشته حوادث زیادی برای جامعه پزشکی رخ داده است؛ از کم کردن سقف حقوق تا پذیرش دستوری و...» این پزشک معتقد است، با مشکلات موجود و شرایط جامعه که کودکان آمادگی ابتلا به بیماری‌های تنفسی را دارند، خدمات‌رسانی‌ها با مشکلاتی هم مواجه می‌شود: «این نکته مهمی است که هنوز به روزهای شدید آلودگی نرسیده‌ایم. روزهایی که وارونگی هوا رخ می‌دهد، کم‌کم آغاز می‌شوند و کودکان هم از پدیده جوی، بیشترین آسیب را می‌بینند.»
او در پاسخ به این سوال که آیا افزایش روزهای آلوده، باعث می‌شود که زمینه ابتلا به بیماری‌های مزمن یا درگیری با بیماری‌های دیگر در کودکان تقویت شود، بیان می‌کند: «دقیقا همین اتفاق رخ می‌دهد. اگر کودکی زمینه آسم یا آلرژی داشته باشد، در این فصل، آلودگی هوا همراه با بیماری‌های عفونی و باکتریایی باعث آسیب‌های ماندگار و مزمن شدن بیماری‌های ریوی در او می‌شود. آلودگی هوا در وهله اول، روی سیستم ایمنی افراد تاثیرگذار است. زمانی که آلودگی وجود دارد و کودکان هم تغذیه مناسب ندارند، با وجود نقص و ضعف سیستم ایمنی، مستعد بروز انواع بیماری‌ها بر همه ارگان‌ها ازجمله ریه، کبد، کلیه، خون، سیستم اعصاب مرکزی و... هستند. اکنون بسیاری از خانواده‌های ایرانی به دلیل مشکلات اقتصادی، سبد تغذیه خود را کوچک کرده‌اند و قادر به تامین محصولات لبنی و میوه نیستند. بر این اساس، کودکان هم این محصولات را کمتر دریافت می‌کنند که منجر به بروز سوءتغذیه در آنها می‌شود. این درحالی‌است که شاخص‌های سلامت کودکان کشور در مقایسه با کشورهای منطقه خوب است، اما در مورد تغذیه کودکان دچار چالش و نبود برنامه‌ریزی هستیم و این مسئله در استان‌های محروم کشور نگران‌کننده‌تر است و باید فکری اساسی برای این موضوع شود.»
حسینی طباطبایی تاکید می‌کند: «با افزایش کودک بیمار، هزینه‌های قابل توجه و ادامه‌دار به نظام سلامت کشور تحمیل می‌شود. بسیاری از بیماران تنفسی ما که مشکل ریوی شدید دارند و بستری می‌شوند، ممکن است با مشکلات کلیوی، کبدی و اختلالات مغز و اعصاب هم مواجه شوند. آنها حتی پس از بهبودی و ترخیص از بخش مراقبت‌های ویژه هم ممکن است ضایعات ماندگار داشته باشند.»
آلودگی هوا، تشدید‌کننده عفونت‌های تنفسی
«ابتلا به عفونت‌های تنفسی کودکان به‌خصوص فرم‌های شدید آن علاوه بر عامل بیماری که می‌تواند آنفلوآنزا، ویروس سرماخوردگی یا هر عامل دیگری باشد، تحت تاثیر عواملی که اصطلاحا «مستعدکننده به بیماری» نامیده می‌شوند، قرار می‌گیرد. یکی از عوامل مستعدکننده و تشدید‌کننده عفونت‌های تنفسی هم آلودگی هواست.» این را هم قباد مرادی، دبیر انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران می‌گوید: «آلودگی هوا می‌تواند امکان و احتمال ابتلا به بیماری‌های معمول تنفسی و تشدید آنها را افزایش دهد.» او درباره این‌که تهران در یک‌هفته اخیر، روزهای آلوده و خطرناک برای گروه حساس را پشت سرگذاشته و تداوم این شرایط چه میزان برای کودکان خطرآفرین است، می‌گوید: «آلودگی هوا یک عامل خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی و فرم‌های شدید آنهاست. هرقدر زمان مواجهه با این عامل خطر یا همان افزایش روزهای آلودگی بیشتر باشد، احتمال ابتلا به فرم‌های شدید بیماری افزایش پیدا می‌کند. مبتلا شدن به فرم‌های شدید بیماری می‌تواند هم به کودک، هم به بزرگسال آسیب بیشتری از نظر جسمی وارد کند و در ساده‌ترین شرایط باعث کاهش عملکرد آموزشی کودکان و عملکرد کاری بزرگسالان شود.»
به گفته این متخصص اپیدمیولوژی، ریه آسیب‌دیده در فرم‌های شدید بیماری می‌تواند مستعد ابتلا به عفونت‌های میکروبی سخت‌تر و شدیدتر شود: «در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، این موضوع می‌تواند موجب تشدید بیماری زمینه‌ای شود.» مرادی درباره این‌که کودکان در بازگشت دوباره به جامعه پس از قرنطینه‌های کرونایی تا چه‌میزان بیشتر در معرض آسیب و ابتلا به بیماری‌های تنفسی قرار گرفته‌اند، توضیح می‌دهد: «دوران کووید-۱۹ با رعایت نکات بهداشتی مانند فاصله‌گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک، تعطیلی مراکز آموزشی و سایر محدودیت‌ها، باعث محافظت کودکان و چرخش نداشتن بعضی عوامل بیماری‌زای تنفسی معمول مانند آنفلوآنزا بود. به‌خاطر گردش کمتر عوامل بیماری‌های تنفسی ایمنی افراد هم کمتر و تعداد افراد حساس و مستعد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا در جامعه بیشتر شده است. حالا با کاهش محدودیت‌ها، موج‌های کنونی بیماری‌های تنفسی در دنیا، افراد بیشتری را مبتلا می‌کنند و ممکن است فرم‌های ابتلای شدیدتر بیشتر دیده شوند که شامل کودکان هم می‌شود.»
به‌گفته دبیر انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران، در وضعیت فعلی بهترین توصیه برای افزایش ایمنی در کودکان، پیشگیری است: «رعایت بهداشت فرد‌ی، دور نگه داشتن کودکان از کودک یا افراد با علائم سرفه، سرما خوردگی و آنفلوآنزا، شستن دست‌ها، رعایت نکات بهداشتی هنگام تغذیه، داشتن تغذیه مقوی، دور نگه داشتن کودکان از هوای آلوده و دود سیگار، تمیز نگه داشتن فضای خانه، تزریق واکسن آنفلوآنزا با توصیه پزشک کودک و توجه ویژه به کودکان دارای بیماری زمینه‌ای می‌تواند عوامل بروز بیماری در کودکان و آسیب به آنها را تضعیف کند.»
- 13
- 3
