توسعه توریسم داخلی با استفاده از سیاست گردشگری هند

تابستان در ایران فصل اوج سفر گردشگران کشور محسوب می‌شود و مقصد بسیاری از این سفرها، نقاط گردشگری داخل کشور است. اما با این وجود توسعه گردشگری داخلی در کشور با چالش‌هایی مواجه است که به موجب آن حوزه سفرهای داخلی را با معضلاتی همراه کرده است؛ معضلاتی که نهایتا موجب می‌شود گردشگران کشور تجربه چندان شایسته‌ای از سفرهای داخلی خود نداشته باشند و با گذشت زمان از کیفیت این سفرها کاسته شود؛ امری که از جنبه آماری نیز قابل بررسی است.

بنا به آخرین آمار‌های موجود در بهار سال ۹۵ حدود ۷۵ میلیون سفر داخلی صورت گرفت و این عدد در بهار سال ۹۶ به بیش از ۱۰۲ میلیون سفر رسید؛ این رشد بیش از ۳۳ درصدی درحالی در این بازه زمانی یکساله صورت گرفت که میزان توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی و اقامتی در سطح کشور و نقاط عمده گردشگری به‌هیچ عنوان با این رقم قابل مقایسه نیست و نتیجه آن تنها کاهش کیفیت سفر این حجم از مسافران بوده است.

هرچند مسوولان کشور بارها در سخنان خود اظهار کرده‌اند که سیاست سوق دادن گردشگر ایرانی از مقاصد خارجی به مقاصد داخلی و ایجاد رونق و شکوفایی در گردشگری داخلی کشور را دنبال می‌کنند، اما به باور کارشناسان اشکالاتی اساسی در سیاست‌های موجود در کشور وجود دارد که مانعی جدی برای تحقق این امر هستند. صاحب‌نظران در این خصوص علاوه بر ناکارآمدی، به‌روز نبودن و توسعه نیافتن زیرساخت‌های اقامتی و حمل‌ونقل در کشور، ۲ روزه نبودن تعطیلات پایان هفته در ایران و نرخ‌گذاری دستوری برای هتل‌ها و اقامتگاه‌های کشور را موانعی ریشه‌ای بر سر راه توسعه گردشگری داخلی کشور می‌دانند.

از طرف دیگر سیاستگذاران در بسیاری از کشورها، با درک اهمیت توسعه گردشگری داخلی اقداماتی اساسی برای رفع موانع موجود بر سر راه توسعه این حوزه انجام داده‌اند. در تحلیل یکی از تازه‌ترین تجارب جهانی در خصوص توسعه گردشگری داخلی، خبرگزاری«رویترز» به سیاست‌های اقتصادی هند پرداخته که به موجب آن با رفع قوانین مزاحم و اتخاذ سیاست‌های تشویقی برای صاحبان کسب‌وکارهای توریستی و کاهش مالیات‌ها، به نجات صنعت گردشگری داخلی خود آمده‌اند.

اهمیت جهانی گردشگری داخلی

همه اینها در حالی است که سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، در گزارش‌های سالانه خود همواره بر اهمیت توسعه گردشگری داخلی در تمامی کشورهای جهان تاکید داشته و آن را یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحقق اهداف موجود در سند توسعه پایدار سازمان ملل که برای سال ۲۰۳۰ پیش‌بینی شده می‌داند. بنا بر آمارهای منتشرشده از طرف UNWTO، بیش از ۸۰ درصد از سفرهایی که در سطح جهان صورت می‌گیرد، سفر گردشگران یک کشور در داخل مرزهای کشور خودشان است که همان سفر داخلی تلقی می‌شود.

این نهاد بین‌المللی در یکی از گزارش‌های خود تاکید می‌کند که «گردشگری داخلی حوزه‌ای از کسب‌وکارهای اقتصادی است که شاید کمترین تاثیر را از انواع بحران‌ها سیاسی، طبیعی، اجتماعی و خصوصا اقتصادی می‌گیرد و اقتصاددانان از آن با تعبیر «ضربه‌گیر بحران‌های اقتصادی» یاد می‌کنند.» همچنین این گزارش می‌افزاید توسعه گردشگری داخلی با توجه به اثری که بر بازتوزیع ثروت در سطح یک کشور و جامعه دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است و در مقاطع مختلفی از تاریخ، ناجی مناطق تحت بازسازی همچون چین، جنوب‌لهستان، شرق آلمان، شمال فرانسه، ولز و همچنین ضامن درآمدزایی نقاط روستایی و کوهستانی کشورها بوده است. این نهاد بین‌المللی، رشد گردشگری داخلی را با جذاب کردن ایام تعطیلات کارکنان و شاغلان یک کشور، بستری مناسب برای کاهش تنش‌های موجود در سطح جامعه عنوان می‌کند.

رمز اقبال به سفر داخلی در هند

با عنایت به همین اهمیت است که کشورهای مختلف برای توسعه گردشگری داخلی خود برنامه‌ریزی می‌کنند. در کشور هفتاد و دو ملت اما مهم‌ترین سیاستی که برای شکوفایی گردشگری داخلی در پیش گرفته شده، تدوین سیاست‌های تشویقی برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران این حوزه و خصوصا کاهش مالیات است. مقامات دولتی هند در ابتدای سال‌جاری میلادی اعلام کردند برای اشتغال‌زایی گسترده در سطح کشور و ایجاد رشد اقتصادی بیشتر، در نظر دارند با سیاست‌هایی گردشگری داخلی در این کشور را توسعه دهند. به‌گزارش خبرگزاری «رویترز»، دولت هند از اوایل سال ۲۰۱۸ مالیات‌های فدرال در حوزه سفر و گردشگری را به‌میزان محسوسی کاهش داد تا انگیزه سرمایه‌گذاران برای ورود به صنعت گردشگری داخلی را افزایش دهد؛ صنعتی که حجم آن ۲۱۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

به‌باور کارشناسان، این اقدام موتور عظیم گردشگری داخلی هند را به گردش خواهد انداخت و شرایط اجتماعی هند نیز ظرفیت ثبت چنین تحولی را دارد. دومین کشور پرجمعیت جهان در سال‌های اخیر تورم کمی داشته و میانگین درآمد مردم آن افزایش داشته است. این امر موجب تغییراتی در سبک زندگی و الگوی مصرف طبقه متوسط جامعه هند شده که به‌موجب آن سفر و گردشگری به یکی از اجزای ثابت سبد مصرفی خانواده‌ها تبدیل شده است.

گواه این امر آن است که در سال گذشته میلادی تعداد مقاصد پروازی داخلی در هند به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرد؛ امری که نشان از جذاب شدن مقاصد جدید سفر در این کشور برای مردم هند دارد. به‌علاوه و بر اساس آمارهای موجود، میزان رزرو بلیت پروازهای داخلی در سال ۲۰۱۷ بسیار بیشتر از رقم مربوط به سال ۲۰۱۶ بوده است. مقامات دولتی هند نیز اعلام می‌کنند رشد گردشگری داخلی در ۶‌ماه منتهی به سپتامبر ۲۰۱۷ در این کشور ۱۰ درصد بوده و این درحالی است که این رقم در خصوص شش‌ماهه منتهی به سپتامبر ۲۰۱۶ در سطح ۸ درصد بوده است.

همچنین از گزارش‌های آماری موجود از صنعت گردشگری هند چنین برمی‌آید که حدود ۴۰ میلیون نفر در این حوزه مشغول به کار هستند و اکنون دولت در نظر دارد با تمرکز بر توسعه گردشگری داخلی، طی ۱۰ سال آینده این رقم را به‌میزان ۱۰ میلیون نفر افزایش دهد. مقامات دولتی هند در گفت‌وگو با «رویترز» تصریح کرده‌اند که هم‌اکنون برخی تعرفه‌ها همچون مالیات ۲۸ درصدی که به حوزه هتلداری تعلق گرفته موجب کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران این کشور برای ورود به این حوزه شده است، اما دولت در نظر دارد هم این رقم را به سطح ناچیزی برساند

و هم با طراحی و ارائه بسته‌های مشوق دیگری، بر جذابیت‌های حوزه گردشگری برای سرمایه‌گذاران بیفزاید. این امر در صورت تحقق، اقبال گردشگران را نیز به مقاصد توریستی هند افزایش خواهد داد؛ چراکه در حال‌حاضر مالیاتی که از گردشگر بابت اقامت در هتل و استفاده از سایر خدمات سفر در مقاصد توریستی رقیب هند همچون سنگاپور، اندونزی و تایلند اخذ می‌شود رقمی کمتر از ۱۰ درصد است و حذف این مالیات سنگین از صنعت توریسم هند منجر به ارزان‌سازی سفر به مقاصد گردشگری این کشور و درنتیجه افزایش انگیزه مسافران و تعداد سفرها به این مقاصد خواهد شد.

این مقامات دولتی هند خاطرنشان کردند که حمایت‌ها از کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری از محل بودجه این کشور به میزان بسیاری افزایش خواهد یافت و بخش قابل‌توجهی از بودجه صرف بهبود و ارتقای زیرساخت‌های حمل‌ونقل و دیگر زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه گردشگری این کشور خواهد شد که مهم‌ترین آنها افزایش و بهبود کیفیت جاده‌های بین شهری در این کشور و توسعه فرودگاه‌ها عنوان شده است. همچنین با سیاست‌هایی همچون کاهش مالیات بر درآمد هتلداران و ارائه مشوق‌های مالیاتی در ساخت هتل و اقامتگاه، از هرگونه توسعه در زیرساخت‌های اقامتی این کشور حمایت می‌شود؛ امری که شاید بتوان آن را مهم‌ترین نیاز صنعت گردشگری هند دانست و وزیر گردشگری این کشور نیز با اشاره به آن اظهار کرده بود که هند برای پاسخگویی به تقاضای موجود در صنعت گردشگری خود به ۲۰۰ هزار اتاق هتل جدید نیاز دارد.

هرچند سازمان جهانی گردشگری توسعه زیرساخت‌ها در دو بخش حمل‌ونقل و اقامت را مهم‌ترین اقداماتی می‌داند که یک کشور باید برای توسعه گردشگری داخلی خود انجام دهد و هند نیز اکنون یکی از اهداف خود را توسعه این زیرساخت‌ها تعریف کرده، اما با این وجود به‌نظر می‌رسد آنچه که گردشگری داخلی ایران به آن بیش از هرچیزی احتیاج دارد، اصلاح برخی سیاست‌های کلان در کشور است. مسوولان می‌توانند با اصلاح سیاست‌ها و رفع قوانین مزاحم و ایجاد بسترهایی همچون ۲ روزه کردن تعطیلات پایان هفته و آزادسازی قیمت‌گذاری‌ها، زمینه‌ساز تحولی قابل‌توجه در گردشگری داخلی کشور شوند؛ عرصه‌ای که امروز و با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور بیش از هرزمانی لزوم توسعه و شکوفایی آن احساس شود.