تخریب عمدی جنگل‌های زاگرس؛ از کاشت تریاک تا دام انداختن سنجاب‌

زنده‌گیری «سنجاب» نیز به لیست بلند بالای عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس اضافه شد، همین چند روز پیش بود که پدر کویرشناسی ایران از عامل جدید و نوظهوی در تخریب جنگل‌های زاگرس پرده برداشت. پرویز کردوانی مدعی شد در برخی از استان‌ها از جمله استان فارس درختان جنگل را نابود می‌کنند و به جای آن «تریاک» می‌کارند. 

دغدغه مندان محیط زیست هنوز از بهت خبر نابودی جنگل‌ها با هدف کاشت تریاک بیرون نیامده بودند که فرمانده یگان محیط زیست کشور از عامل نوظهور دیگری به نام «زنده‌گیری سنجاب» پرده برداشت تا همگان به این باور برسند که عوامل قدیمی و پابرجای تخریب جنگل مانند خشکسالی ریزگرد و ... دست به دست عوامل جدید و نوظهور مانند آتش زدن جنگل با هدف تهیه ذغال، کاشت تریاک و به دام انداختن سنجاب داده‌ است که کار نابودی جنگل‌های زاگرس را یکسره کنند.

دیروز جمشید محبت خانی ضمن اعلام این خبر به ایسنا گفت: «آتش زدن جنگل‌های زاگرس برای به دام انداختن سنجاب‌ها موضوع جدیدی است که ما هم شنیده‌ایم و در حال بررسی ابعاد مختلف آن هستیم. به یگان محیط زیست استان تهران هم اعلام کرده‌ایم که نسبت به خرید و فروش سنجاب هوشیارانه عمل کنند. قطعاً با متخلفان این حوزه برخورد مقتضی صورت می‌گیرد. » البته وی با قول بررسی این موضوع، خبر مذکور را نه رد و نه تایید کرد.

اگرچه محبت خانی در قبال خبر آتش زدن جنگل‌ها با هدف به دام انداختن سنجاب موضع‌گیری خاصی نکرد و آن را خبری دانست که به تازگی به گوش آنان خورده است، اما این موضوع برای بسیاری از زاگرس نشینان موضوع جدیدی نیست، بسیاری از آنان از زمانی که عده‌ای به نگهداری حیوان خانگی از جمله سنجاب‌ها علاقه نشان داده‌اند،گاه و بیگاه اسارت این بلوط کاران کم حافظه زاگرس را به چشم دیده و صدای کمک خواهی آنان را از میان شعله‌های آتش شنیده‌اند. 

یکی از فعالان محیط زیست به همدلی گفت: آتش زدن جنگل‌ها با هدف زنده گیری سنجاب قصه دیروز و امروز نیست ، این خبر برخلاف مسئولان محیط زیست برای بسیاری از اهالی زاگرس نشین تازگی ندارد، چرا که بسیاری از آنان بارها و بارها شاهد خاکستر شدن بلوطستان برای به دام انداختن سنجاب‌ها بوده‌اند، گاهی نیز به غیر از بلوط‌ها سنجاب‌ها نیز در آتش طمع سودجویان سوخته‌اند.

«مریم مرادیان» افزود: در گذشته آتش‌سوزی‌های عمدی معمولاً با دو هدف انجام می‌شد، یکی گسترش زمین‌های کشاورزی و دیگری تولید زغال . متاسفانه در برخی مناطق کشاورزان با به آتش کشیدن درختان سعی می‌کنند آن را به زمین کشاورزی و معمولاً به زمینی برای کاشت گندم و جو تبدیل کنند. دسته دیگر هم دنبال تولید زغال هستند. اما اکنون هر روز شاهد انگیزه‌های جدید سودجویان برای قلع و قمع یا آتش زدن بلوطستان شده‌ایم. زنده‌گیری سنجاب نیز یکی از آن دردهایی است که اگرچه موضوع جدیدی نیست، اما تاثیرات منفی زیادی در این اکوسیستم دارد. 

وی پدیده سنجاب‌گیری را مختص به بسیاری از استان‌های زاگرس نشین دانست و گفت شکارچیان برای شکار سنجاب زاگرس پای درختان و لانه سنجاب آتش روشن می کنند تا شعله های سوزان آتش سنجاب را مجبور به خارج شدن از تنه درخت کند، سنجاب گریخته از آتش به دام آتش قاچاقچیان می افتد تا برای فروش راهی بازار حیات وحش شود.

مرادیان آتش سوزی جنگل با هدف به دام انداختن سنجاب را به علاقه عمومی برای نگهداری این گونه جانوری زد و گفت: طی سال‌های اخیر علاقه عمومی برای نگهداری سنجاب به عنوان حیوانی خانگی افزایش یافته است، بنابراین این موضوع باعث شده است که سنجاب‌های بازیگوش و زیبا طرفداران و متقاضیان بیشتری در بازار داشته باشند و همین موضوع سودجویان را به طمع انداخته است که با آتش زدن درخت‌های بلوط که قدمت برخی از آنان گاه به بیش از صد سال می‌رسد، زندگی این گونه جانوری را نیز در معرض خطر قرار بدهند.

این فعال محیط زیست با اشاره به نقش سنجاب‌ها در حفظ و پایداری درختان بلوط گفت: آتش زدن جنگل‌های بلوط با هر هدف سودجویانه از جمله قاچاق سنجاب درد است، اما درد عمیق تر آنجاست که بدانیم سنجاب‌ها نقش اساسی در زایش مداوم جنگل‌های بلوط دارند. 

در واقع این گونه جانوری از روی غریزه مقاوم‌ترین میوه‌های بلوط را برای دفن کردن انتخاب می کنند و جهت ذخیره سازی میوه بلوط برای فصل زمستان آن را در عمق مناسبی دفن می‌کنند، فراموش کردن جای برخی از این میوه ها توسط سنجاب‌ها باعث می‌شود که در بهار سال بعد بلوط‌های دفن شده، جوانه بزنند. از آن جا که سنجاب‌ها میوه‌های مقاوم و سالم بلوط را برای ذخیره غذایی خود دفن می‌کنند، احتمال سالم ماندن میوه در زیر خاک و جوانه زدن آن در سال بعد بسیار بالا می رود.این گونه درختان بلوط قرن‌هاست که به دست کوچک این گونه جانوری زیبا حفظ شده است، این فعال محیط زیست تصریح کرد آتش سوزی جنگل برای شکار سنجاب بازی دو سر باخت است.

چرا که از یک سو جنگل زاگرس با تمام کارکردهای آن که از آن به عنوان ریه زمین نام برده می‌شود، نابود می‌شود، از طرف دیگر نسل سنجاب‌ها در خطر انقراض قرار می‌گیرد. سنجاب های باقی مانده نیز پس از به مخاطره افتادن زیستگاه شان و تخریب بلوطستان فرار را بر قرار ترجیح می دهند و با کوچ سنجاب ها امکان زایش طبیعی جنگل‌های بلوط کاهش پیدا می‌کند.

حکایت این روزهای سنجاب و درختان بلوط، حکایت تلخی است که اگر این هم در سایه بی‌توجهی مسئولان و دولتی که می‌توان گفت تنها فعالیت زیست محیطی‌اش داشتن کارت محیط است ره به جایی نیرد، روزی فرا می‌رسد که برای سنجاب ایرانی و بلوطستان گس نیز به سوگ بنشینیم و جز افسوس چیزی برای گفتن نداشته باشیم.

ستاره لطفی