گفت‌وگو با «عبدالوهاب قاضی» پزشکی که حرف‌هایش در برنامه «طبیعت» شبکه سه، حاشیه‌ساز شد

«بله، گردشگری از خود ما شروع میشه، از خونه ما شروع میشه.» «دکتر» هنوز سر حرفش است. در دفتر لوکسش در الهیه نشسته بین چند خبرنگار تا از گفت‌وگوی ٣٠ ثانیه‌ای جنجالی‌اش دفاع کند. «عبدالوهاب قاضی» پزشک و مدیر هتل هرمز بندرعباس قرار بود در شبکه سه درباره «طب پیشگیری» صحبت کند اما صحبت به گردشگری رسید و همه را به خنده انداخت. با تعریف عجیب او از گردشگری، طنزپردازان سوژه تازه‌ای پیدا کردند و در شبکه‌های اجتماعی هم این هشتگ درست شد: گردشگری در خانه. او گفته بود: «گردشگری نه به معنی این‌که بریم خارج از کشور و ارز و دلار خرج کنیم، گردشگری از خود ما شروع می‌شه؛ از خانه ما شروع می‌شه.»

قاضی عینک ذره‌بینی به چشم زده و چون بیشتر با برنامه‌های تلویزیونی آشناست، می‌پرسد: «باید به دوربین نگاه کنم یا خبرنگارها؟» بعد دقایقی طولانی درباره پزشکی و طب پیشگیری و درمان‌های امروز و دیروز می‌گوید تا موضوع به گردشگری برسد که با افزایش قیمت دلار و عوارض خروج و تصمیمات مختلف سلیقه‌ای به حاشیه رفته و سخت‌تر شده است. از حرف‌های قاضی پیداست که او لذت‌گراست و در حال زندگی می‌کند و در برنامه تلویزیونی‌اش، همین را از بیننده‌ها می‌خواهد. حالا او در اتاق کارش نمونه‌های دیگری از این نظریاتش را می‌گوید؛ این‌که مثلا از کار در معدن می‌شود لذت برد و می‌توان با شستن دستشویی خانه کیف کرد!

  موضوع برنامه‌ای که تا این حد جنجالی شد، چه بود؟

موضوع برنامه طبیعت، طب پیشگیری بود که کارش پیشگیری از بیماری‌هاست، اینطوری مردم هم کمتر مریض می‌شوند. با این برنامه تلویزیونی موقعیتی پیش آمد تا دستورالعمل‌های طب پیشگیری را ترویج دهیم. این طب روی سه محور تغذیه، سبک زندگی و تأثیر اعصاب و روان بر جسم کار می‌کند. هر محیط کار و زندگی در طول زمان بیماری‌هایی تولید می‌کند اما نمی‌شود شغل و محیط زندگی مردم را عوض کرد، در عوض می‌توان اصلاحاتی در شیوه کار و زندگی آنها پیشنهاد داد که از بیماری‌ها پیشگیری کند.

جسم ما قبل از این‌که تحت ‌تأثیر تغذیه و محیط زندگی باشد، تحت‌ تأثیر افکار و احساس ماست. الگوهای فکری تکرارشونده سبب بیماری می‌شوند، طب پیشگیری این الگوهای فکری-احساسی تکرارشونده را کشف و متوقف می‌کند. فرد از طریق آزمایش و مصاحبه آگاه می‌شود که مثلا چطور فکر کرده که فشارش بالا رفته است. ما در طب پیشگیری کیفیت زندگی مردم را بالا می‌بریم تا از آن‌چه که دارند، لذت ببرند. یک بخش آن حواس پنجگانه است؛ چون ما کل دنیای فیزیک را با دیدن، شنیدن، لمس‌کردن، چشیدن و بوییدن تجربه می‌کنیم.

  و ماجرا چطور به گردشگری رسید؟

مسأله این است که گردشگران ما سفر خارجه می‌روند تا تاریخ و فرهنگ و طبیعت و تمدن کشورهای دیگر را ببینند اما اگر از آنها بپرسید، می‌فهمید که فقط رفته‌اند دیسکو و مرکز خرید. آنها چیز دیگری را حس نکرده‌اند؛ به این دلیل که مهارت درک محیط را ندارند. اول از خودشان شروع نکرده‌اند تا مهارت حواس پنجگانه‌شان را بالا ببرند، در نتیجه بخش زیادی از پولشان هدر می‌رود و با یک‌سری عکس و فیلم که فقط بگویند ما رفته‌ایم به این کشور برمی‌گردند. از طرفی وقتی ما خیابان جدید می‌بینیم، مدل چیدمان جدید، ساختمان‌ها و رنگ‌های جدید می‌بینیم، این شکل‌های متنوع حس گردشگری به ما می‌دهد.

  ولی در خانه و خیابان و کوچه خودمان ذهن ما به همه چیز عادت کرده است؛ مبل همیشه یک جاست، درخت جای همیشگی است و خیابان همیشه همان‌طوری است که بود. پالس‌های ثابت باعث می‌شود این فضا حس گردشگری به ما ندهد. از طرفی رفتارهای خود ما هم عادت‌گونه است و در نتیجه حس گردشگری به ما دست نمی‌دهد. طبیعتا اگر وسایلمان را جابه‌جا کنیم و مسیر خانه تا سر کار را تغییر دهیم، پالس‌های جدید به ما می‌دهد و می‌توانیم حس گردشگری داشته باشیم. حالا ما می‌خواهیم فعالانه عادت‌هایمان را کنار بگذاریم، حواس پنجگانه‌مان را فعال کنیم و در نتیجه لذت ببریم. یکی از محورهای اصلی گردشگری لذت است. سطح سروتونین و اندورفین در مغز افزایش پیدا می‌کند. بیشتر که لذت ببریم، سالم‌تریم.

  منظورتان از حس گردشگری چیست؟

ما سالی ٣٦٥ روز داریم. در این مدت اگر بتوانیم سفر راه دور برویم دو هفته یا نهایتا یک ماه زمان می‌برد. ١١ ماه دیگر می‌ماند که خب ظلم و ستم به خودمان است که ١١ ماه سال گردشگری نکنیم. در صورتی که می‌توانیم گردشگری کنیم. تعریف سازمان بهداشت جهانی از گردشگری هم در طول سال‌ها تغییر کرده است؛ ١٥ سال پیش می‌گفتند یک هفته می‌شود رفت سفر و حالا بر اساس این تعریف هر کسی ٢٤ ساعت به قصد تفریح از خانه خارج شود، یعنی گردشگری اما این تعریف خیلی محدودکننده است.

یعنی وقتی ما سفر کاری می‌رویم لذت نبریم؟ در حالی که می‌توانیم این را به لحظه بیاوریم و از هر لحظه‌‌مان لذت ببریم. من اگر در خانه الان بخواهم دستشویی‌ام را بشویم و با خودم بگویم که مجبورم این کار را بکنم، سخت است اما اگر بخواهم خودم به اختیار، دستشویی خانه را بشویم، می‌توانم لذت هم ببرم یا این‌که می‌توانم بگویم سفر کاری تفریحی حساب نمی‌شود اما وقتی هر هفته سفر کاری برویم، می‌تواند مثل گردشگری باشد؛ مثلا من می‌روم معدن؛ از تهران سوار ماشین می‌شوم تا معدن؛ برمی‌گردم و کلی هم کوهنوردی و دره‌نوردی و صخره‌نوردی می‌کنم و کل مسیر رفت و برگشت برای ما تفریح و گردشگری است. این لذت بردن، انتخاب ماست.

  پس موضوع برنامه اصلا گردشگری نبود.

موضوع برنامه پزشکی بود. من هم آنجا کارشناس گردشگری نبودم. در بحث طب پیشگیری، موضوع تخلیه آدرنالین مطرح بود. وقتی آدرنالین تولید می‌شود که ما آماده فرار و جنگ و شکاریم. ما هر کجا چالش ذهنی داریم، این چالش، آدرنالین تولید می‌کند و بدن را در فشار فرو می‌برد اما ما آدرنالین را تخلیه نمی‌کنیم. در نتیجه آدرنالین اضافه به قلب‌مان فشار می‌آورد، پروسه هضم را در معده متوقف می‌کند، به دلیل نبود خون، جذب غذا را متوقف می‌کند، دفع را هم همین‌طور و سبب یبوست می‌شود و کبد چرب و داستان‌های دیگر. ما در این برنامه گفتیم که برای تخلیه این آدرنالین باید ورزش کرد؛ ورزش‌های پرتحرکی که تنفس هم در آن زیاد باشد.

این برای همه و در همه روزها ممکن نیست. بخشی از این آدرنالین از طریق تغییر عادت‌ها می‌تواند تخلیه شود. از عادت‌های ساده‌ای مثل این‌که اگر همیشه موهایمان را با دست راست شانه می‌کنیم، این‌بار با دست چپ شانه کنیم. یا مثلا اگر برای شلوار پوشیدن همیشه اول پای راستمان را توی لنگه شلوار می‌کنیم، این‌بار برعکسش کنیم و اول پای چپمان را در لنگه شلوار کنیم. این تغییر، انرژی بیشتری می‌گیرد و آدرنالین بیشتری تخلیه می‌کند. کارها را متفاوت انجام دهید و ببینید اعصابتان راحت‌تر می‌شود یا نه.

  این‌که گردشگری از خود ما شروع می‌شود، یعنی چه؟

این‌که گفتیم گردشگری از خود ما شروع می‌شود درواقع یعنی این‌که حواس پنجگانه را تقویت کنیم. طبیعت‌گردی، گردشگری مذهبی و فرهنگی و هرچه هست باید با حواس پنجگانه‌مان تجربه کنیم. در نتیجه «از خودمان شروع می‌شود»، یعنی تقویت حواس پنجگانه که زیربنای گردشگری است. این مهارت‌های پنجگانه را می‌توانیم در منزل قبل از این‌که پول خرج کنیم و برویم جای دیگر تقویت کنیم. با تغییر موقعیت وسایل و اجزا و رنگ‌ها که ایمپالس‌های جدیدی به مغز ما می‌دهد می‌توانیم  به این مهارت کمک کنیم.

البته گردشگری خودش از بیماری‌ها پیشگیری می‌کند. محیط روی جسم تاثیر می‌گذارد. محیط سرد و خشک روی اعصاب و روان و دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارد و اگر سفر کنیم به یک محیط گرم و مرطوب؛ حتما بیماری‌هایی که بر اثر سردی و خشکی در حال ایجاد بود، ناگهان متوقف می‌شود. وقتی در خانه و شهر خودمان هستیم به روزمرگی عادت داریم و به محض رفتن به جای دیگر، الگوهای فکری و احساسی تکرارشونده هم متوقف می‌شود. سفر سبب می‌شود که مغز ما هم ریست شود، مثل موبایل.

  منظور از «گردشگری از خود ما شروع میشه»، تقویت حواس پنجگانه است

  طبیعتا اگر وسایلمان را جا‌به‌جا کنیم، مسیر خانه تا سر کار را تغییر دهیم، پالس‌های جدید به ما می‌دهد و می‌توانیم حس گردشگری داشته باشیم این‌که گفتیم گردشگری از خود ما شروع می‌شود درواقع یعنی این‌که حواس پنجگانه را تقویت کنیم. طبیعت‌گردی، گردشگری مذهبی و فرهنگی و هر چه هست را باید با حواس پنجگانه‌مان تجربه کنیم من اگر در خانه الان بخواهم دستشویی‌ام را بشویم و با خودم بگویم که مجبورم این کار را بکنم، سخت است؛ اما اگر بخواهم خودم به‌اختیار دستشویی خانه را بشویم، می‌توانم لذت هم ببرم یا این‌که می‌توانم بگویم سفر کاری تفریحی حساب نمی‌شود اما وقتی هر هفته سفر کاری برویم، می‌تواند مثل گردشگری باشد.

مهتاب جودکی