درحالی‌که کمتر از دو سال و نیم دیگر به پایان عمر دولت دوازدهم و سررسید ابرپروژه اسقاط خودروهای فرسوده سنگین باقی مانده است، تجاری‌سازان کشور همچنان اوضاع مناسبی در تولید ندارند و در فروردین امسال نیز با افت شدید تیراژ مواجه شده‌اند.بنابر آمار اعلامی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت طی فروردین امسال در مجموع تنها ۱۰۵ دستگاه انواع خودروهای تجاری شامل مینی‌بوس، میدل‌باس، اتوبوس و کامیون در کشور به تولید رسیده است. این آمار نشان می‌دهد تولید تجاری‌ها در مقایسه با فروردین سال گذشته حدود ۸۸ درصد افت کرده است.

این افت شدید کاملا با ماجرای تحریم و همچنین مشکلات مالی تجاری‌سازان در ارتباط است. خودروسازی ایران از مرداد سال گذشته رسما از سوی دولت ایالات متحده آمریکا تحریم و در نتیجه آن، اولا ارتباط با شرکت‌های خارجی قطع و ثانیا تامین قطعات از داخل و خارج به مشکل خورد. در واقع تحریم سبب شد تجاری‌سازان داخلی شرکای خارجی خود را از دست بدهند، همان‌ها که قرار بود کمک کنند ابرپروژه اسقاط خودروهای فرسوده سنگین تا اواسط سال ۱۴۰۰ انجام شود. سختی تحریم‌ها به حدی بود که شرکای چینی نیز ارتباط با تجاری‌سازان ایرانی را کاهش داده و حتی در مواردی قطع کردند.

ازآنجاکه به‌دلیل مشکلات مربوط به نقل‌و‌انتقال پول، تامین قطعات از خارج مختل شده، تیراژ از این ناحیه نیز متضرر و روندی نزولی طی چند ماه گذشته به خود گرفته است. در بحث تامین قطعات داخلی نیز مشکلات مالی اجازه نداده تجاری‌سازان نیاز خود را سر وقت و به مقدار لازم تامین کنند.

مجموعه این مشکلات اجازه نداده تجاری‌سازان در بستری مناسب به تولید محصول ادامه دهند و جدا از بحث افت تیراژ، برخی از شرکت‌های مربوطه عملا تعطیل شده‌اند. با ادامه این روند، قطعا امکان اجرایی شدن ابرپروژه اسقاط خودروهای فرسوده سنگین وجود ندارد و می‌توان گفت این طرح عملا به محاق رفته است. طبق این پروژه عظیم، قرار است بیش از ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده تا پایان دولت دوازدهم (حدودا دو سال و سه ماه دیگر) اسقاط و با محصولات نو جایگزین شوند.

 اوضاع نابسامان تجاری‌سازان

اما نگاهی بیندازیم به آمار تولید خودروهای تجاری در اولین ماه امسال، تا مشخص شود شرایط تولید این محصولات تا چه حد وخیم است. طبق آمار منتشره، طی فروردین امسال تنها هفت دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس در کشور به تولید رسیده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افت ۹۲ درصدی را نشان می‌دهد.

تجاری‌سازان در فروردین ۹۷ نیز فقط ۹۲ دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس تولید کرده بودند. آمارها می‌گویند در این بازه زمانی سه دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس در ایران خودرودیزل و چهار دستگاه نیز در عقاب افشان تولید شده و سایر شرکت‌ها شامل پیشرودیزل آسیا، گروه بهمن، هوراندخودرودیزل و سروش دیزل مپنا هیچ تولیدی در اولین ماه امسال نداشته‌اند. در بخش اتوبوس نیز آماری پنج دستگاهی در کارنامه تولید تجاری‌سازان به ثبت رسیده است و این موضوع افت ۹۱ درصدی را در مقایسه با فروردین سال گذشته نشان می‌دهد. هر پنج دستگاه اتوبوس موردنظر در عقاب افشان به تولید رسیده است و این در حالی است که این شرکت طی فروردین سال گذشته ۵۵ دستگاه تولید داشت.

اما اوضاع تولید در بخش کامیون اگرچه بهتر از اتوبوس و مینی‌بوس بوده، اما تیراژ این محصولات نیز بسیار پایین و ناامیدکننده است. تجاری‌سازان در فروردین امسال ۹۳ دستگاه کامیون را به تولید رسانده‌اند که با توجه به تیراژ ۶۷۹ دستگاهی در ماه مشابه سال گذشته، افتی ۸۶ درصدی نصیب آنها شده است. ۵۳ دستگاه از آمار موردنظر سهم ایران خودرودیزل است و شرکت‌های سایپادیزل، گروه بهمن و زامیاد نیز به ترتیب، ۲۰، ۱۸ و دو دستگاه تیراژ داشته‌اند.