دو فرضیه درباره خودروهای دپویی

در این مورد دو احتمال کلی وجود دارد؛ احتمال اول این است که خودروهای پارک شده، دارای کسری قطعه هستند و بنابراین انبار شده‌اند تا قطعات تکمیلی آنها تامین شود.احتمال دوم نیز می‌گوید خودروسازان بخشی از محصولات خود را به اصطلاح احتکار کرده‌اند تا در وقت مناسب، آنها را روانه بازار کنند.

نکته‌ای که درباره انتشار چنین تصاویری وجود دارد آن است که این تصاویر معمولا وقتی عرضه خودرو به بازار کاهش می‌یابد و قیمت‌ها بالاست، منتشر می‌شوند و در این سال‌ها چند بار چنین اتفاقی رخ داده است. برای خودروسازانی که روزانه حداقل سه هزار دستگاه تولید دارند (در زمان عادی، تیراژ روزانه دو برابر این رقم است)، پارکینگ‌های مملو از خودرو(البته نه در این حد که تصاویر جدید نشان می‌دهد)در کل مساله عجیبی به نظر نمی‌رسد. این را هم نباید فراموش کرد که بسیاری از خودروهای تولیدی سهم شهرستان‌ها هستند و بنابراین به پارکینگ منتقل می‌شوند تا بارگیری شده و به دست مشتریان برسند.

بنابراین اینکه در پارکینگ خودروسازان، خودرو به چشم بیاید (ولو در مقادیر زیاد) به خودی خود مساله عجیبی نیست. این در حالی است که وقتی عرضه کم و قیمت بالاست، پارکینگ‌ها حاشیه‌ساز می‌شوند و افکار عمومی گمان به احتکار می‌برند. نه اینکه  چنین اتفاقی هرگز روی  نداده باشد، اما صرف پر بودن پارکینگ‌ها به خصوص در مقطع فعلی که گفته می‌شود صنعت خودرو با کمبود قطعه مواجه است، الزاما به معنای احتکار نیست. البته از آن سو ادعای افزایش تیراژ نیز با کمبود قطعات نمی‌خواند و این شائبه به وجود می‌آید که اگر قطعه نیست، پس چطور تیراژ بالا رفته است. برای واکاوی بیشتر این موضوع، بهتر است دو احتمال کلی و امکان و نفع و ضرر آنها را بررسی کنیم تا شاید به آنچه به واقعیت نزدیک است، برسیم.

احتمال اول طبق نتیجه‌گیری افکار عمومی از پارکینگ‌های مملو از خودرو، احتکار است. افکار عمومی با دیدن تصاویر مربوطه این پرسش برایش پیش می‌آید که این همه خودرو در پارکینگ چه می‌کند؟ نکند خودروسازان می‌خواهند با عدم عرضه آنها به بازار، قیمت را بالا ببرند؟در این مورد چند نکته وجود دارد. نکته ابتدایی اینکه پر بودن پارکینگ به خودی خود موضوع عجیبی نیست، به دو دلیل: اولا تمامی خودروسازان محصولات تولیدی خود را از خط تولید به پارکینگ می‌برند تا از آنجا بارگیری کرده و به دست مشتریان برسانند.

در خودروسازی ایران که پیش‌فروش در ارقام بالا انجام می‌شود نیز این مساله وجود دارد، چه آنکه قطعا بخشی از خودروهای موجود در پارکینگ‌ها، محصولات پیش‌فروش شده هستند و به اصطلاح صاحب دارند. ثانیا، در حال حاضر خودروسازان کشور با کمبود قطعه دست و پنجه نرم می‌کنند، به خصوص در بخش قطعات الکترونیکی، بنابراین آن طور که خودشان می‌گویند، بخش قابل‌توجهی از تولیدات روزانه آنها به دلیل کسری قطعه در پارکینگ‌ها می‌مانند تا قطعات‌شان تامین و سپس راهی بازار شوند. بنابر یک روایت، نصف تولید روزانه خودروسازان را محصولات ناقص تشکیل می‌دهد و اگر چنین موضوعی صحت داشته باشد، پارکینگ خودروسازان طبعا بیش از آنچه باید، پر می‌شود. این را هم نباید فراموش کرد که احتکار خودرو وقتی قیمت‌گذاری آزاد باشد، توجیه دارد، حال آنکه در حال حاضر قیمت خودروها به‌صورت دستوری تعیین می‌شود. اگر قیمت‌گذاری در حاشیه بازار صورت می‌گرفت، عرضه ضعیف سبب می‌شد قیمت (در بازار آزاد) بالا برود و این به نفع خودروسازان بود و احتکار توجیه داشت. در حال حاضر اما وزارت صنعت اجازه اجرای مصوبه قیمت‌گذاری در حاشیه بازار را نمی‌دهد و خودروسازان در نهایت باید قیمت‌های دستوری (با فاصله بسیار نسبت به بازار) را لحاظ کنند.

در کنار اینها اما آن طور که مدیرکل دفتر بازرسی ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایت وزارت صمت به تازگی اعلام کرده، «هیچ گونه احتکاری در شرکت ایران خودرو صورت نگرفته و بیشتر خودروهای موجود، محصولات دارای کسری قطعه (های‌تک) هستند که به زودی تکمیل و تحویل مشتریان خواهند شد.

اکبر صادقی این را هم را گفته که «فرآیند تکمیل خودروهای ناقص با سرعت بیشتری در ایران خودرو درحال انجام است و با پیگیری وزارت صمت و تلاش این خودروساز، به‌زودی تحویل خودروهای معوقه به‌روز می‌شود.»اما در باب احتمال دوم نیز حرف و حدیث‌هایی وجود دارد. احتمال دوم می‌گوید خودروها احتکار نشده یا کسری قطعه دارند یا قبلا فروخته شده و در انتظار بارگیری و رسیدن به دست مشتریان هستند.

ایرادی که افکار عمومی به این فرضیه می‌گیرد، تعداد بسیار زیاد خودروهای پارک شده است. به اعتقاد آنها، آنقدر خودروی پارک شده در پارکینگ خودروسازان زیاد است که نمی‌توان باور کرد همه آنها کسری قطعه دارند یا پیش‌فروش شده‌اند. افکار عمومی بر این باور است که خودروسازان به قصد مدیریت بازار و بالا بردن قیمت، بخشی از محصولات خود را عمدا عرضه نمی‌کنند. آنها این پرسش برایشان پیش آمده که اگر قطعه کم است، پس این همه کارگر خودروسازی دقیقا مشغول چه کاری هستند و اصلا شرکت‌هایی به این بزرگی (ایران خودرو و سایپا و پارس خودرو) چطور سرپا مانده‌اند؟ ابهام دیگری که برای افکار عمومی ایجاد شده، اظهارات مسوولان وزارت صنعت و خودروسازان مبنی بر رشد تیراژ و عبور از مشکلات اولیه تحریم است.

آنها می‌پرسند اگر تیراژ (طبق گفته مسوولان) بالا رفته، پس دیگر بحث کسری قطعه چیست و اگر قطعه کم است، پس تیراژ چطور بالا رفته؟هرچه هست، حواشی خودروهای دپویی همچنان ادامه دارد و از یکسو وزارت صنعت و خودروسازان اصرار می‌کنند پای کمبود قطعه در میان است و احتکاری صورت نگرفته و از آن سو افکار عمومی کماکان معتقد به احتکار هستند. باید منتظر ماند و دید طی روزهای آینده حاشیه‌های پارکینگ خودروسازان از بین خواهد رفت یا باز هم تصاویری جدید از پارکینگ خودروها منتشر شده و حواشی ادامه می‌باید.