اثر افزایش نرخ شیر خام بر گرانی لبنیات | متولی قیمت‌گذاری لبنیات کجاست؟

جهان صنعت نوشت: کاهش مصرف لبنیات در ایران به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، افزایش متعدد قیمت‌ها در بازه‌های زمانی کوتاه، عدم تناسب درآمد خانوارها با هزینه‌‌های مصرفی، موجب شده در ۲ سال گذشته سرانه مصرف انواع محصولات لبنی در میان خانوارهای ایرانی بیش ‌از پیش کاهش یابد. کارشناسان تغذیه بر این باورند که ایرانیان به اندازه کافی لبنیات مصرف نمی‌کنند و می‌توان گفت به‌طور میانگین مردم ایران حدود ۲۰ کیلوگرم لبنیات در سال مصرف می‌کنند، در صورتی که شهروندان برخی کشورها حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم لبنیات در سال مصرف می‌کنند.

این در حالی است که انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی طبق معمول هر ساله طی اطلاعیه‌ای به‌طور خودسرانه و بدون مجوز، قیمت سه محصول لبنی شیر، ماست و پنیر را افزایش داد. اول خرداد امسال بود که دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران در نامه‌ای به شرکت‌های عضو انجمن صنفی صنایع فرآورده‌های لبنی ایران اعلام کرد که نرخ شیر خام دامداران را براساس قیمت اعلام‌شده از سوی شورای قیمت‌گذاری خریداری کرده و متناسب با آن قیمت‌های جدید لبنیات را تعیین کنند.

در این نامه آمده است‌: باتوجه به تعلل بسیار زیاد دولت در تعیین قیمت محصولات لبنی و ضرر ناشی از این اقدام به دامداری‌ها، انجمن صنایع لبنی با استناد به آیین‌نامه قیمت‌گذاری محصولات ساخت داخل خواهان پرداخت شیرخام به نرخ جدید به دامداری‌ها و اصلاح قیمت محصولات بر پایه نرخ جدید شد.

پیش از این شورای قیمت‌گذاری نرخ شیر خام را ۱۵ هزار تومان در هر کیلو اعلام کرده بود و صنایع لبنی می‌گفتند که ۳۰ تا ۳۵ درصد قیمت‌های لبنی باید افزایش یابند. صنایع لبنی روی افزایش قیمت سه محصول شیر، ماست و پنیر بحث می‌کردند و در این رابطه هم هفته گذشته نامه‌ای به معاون اول رییس‌جمهوری نوشتند. هنوز ستاد تنظیم بازار در این باره اعلام قیمت نکرده است.

سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های آن در ایران در مقایسه با میانگین مصرف جهانی ۳۰ درصد و در مقایسه با میانگین کشور‌های توسعه‌یافته ۶۵ درصد کمتر است. مطالعات مرکز آمار در مورد میزان هزینه‌های خانوار برای مصرف دو نوع شیر پاستوریزه و معمولی نشان می‌دهد که نسبت هزینه شیر یک خانوار دهک دهم به هزینه این کالا برای خانوار دهک اول در مناطق شهری حدود ۶ برابر است. این رقم برای یک خانوار روستایی به‌طور متوسط ۹ برابر است.

بی‌اعتنایی شرکت‌های لبنی به قیمت مصوب شیر

هادی فرجی‌آزاد، رییس اتاق اصناف کشاورزی آذربایجان‌شرقی، در این خصوص گفت: ۲۰ اردیبهشت نرخ جدید شیر خام کیلویی ۱۵ هزار تومان توسط سرپرست وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد، اما شرکت‌های لبنی به بهانه اینکه نمی‌خواهند قیمت محصول خود را افزایش دهند، اعتنایی به قیمت مصوب شیر ندارند و با قیمت‌های سال گذشته اقدام به خرید شیر از دامداران می‌کنند.

وی با تاکید بر اینکه قیمت شیرخام از کیلویی ۱۲ به ۱۵ هزار تومان رسیده و این افزایش قیمت مصوبه شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی است، افزود: نخریدن شیر به این قیمت جدید توسط شرکت‌های لبنی ظلم در حق دامدار است.

رییس اتاق اصناف کشاورزی آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: افزایش هزینه‌های تولید، هزینه‌های حمل و همچنین قیمت خوراک دام باعث این افزایش سه هزار تومانی قیمت شده و قیمت شیرخام کیلویی ۱۵ هزار تومان درب دامداری قیمت خورده است که قیمت بالایی نیز نیست، اما شرکت‌های لبنی توجهی به این قیمت مصوب ندارند.

فرجی‌آزاد با اشاره به اینکه معتقد هستیم قیمت ۱۵ هزار تومانی شیر ناعادلانه بوده، ادامه داد: دامدار به خاطر اینکه فشار بر مصرف‌کننده وارد نشود، از سود خود گذشته، اما اجازه نیز نمی‌دهیم کارخانجات هم قیمت محصول را افزایش دهند و هم شیر را به قیمت سال گذشته از دامدار خریداری کنند.

وی اظهار کرد: نکته جالب‌تر اینکه ۷۰ تا ۸۰ کارخانجات لبنی از روز اول که قیمت جدید شیر ابلاغ شد قیمت محصولات خود را افزایش دادند، اما هنوز قیمت شیر را با نرخ سال گذشته خریداری می‌کنند.

فرجی‌آزاد عنوان کرد: این تخلف آشکار شرکت‌های لبنیاتی همچون سال‌های گذشته تکراری است و آنها چند ماه به بهانه‌های مختلف اقدام به خرید شیر با قیمت گذشته می‌کنند. انتظار می‌رود دستگاه‌های نظارتی استان به این موضوع ورود کنند و جلوی تخلفات آشکار کارخانه‌های لبنیاتی گرفته شود.

رییس اتاق اصناف کشاورزی آذربایجان‌شرقی گفت: همچنین براساس مصوبه‌های قبلی کارخانجات لبنی قرار بود ۱۵ درصد تولید خود را در سه محصول پرمصرف پنیر، ماست بدون چربی و شیر جهت تنظیم بازار به قیمت مصوب دولتی عرضه کنند تا قیمت‌ها در بازار کنترل شود، اما متاسفانه شاهد هستیم که این کارخانجات به این موضوع نیز توجهی ندارند و به آن عمل نمی‌کنند.

گلایه دامداران از قیمت مصوب شیر

در همین رابطه رییس اتحادیه گاوداران و دامداران صنعتی در خراسان‌رضوی عنوان کرد: هر سال قیمت شیر توسط دولت مشخص می‌شود. متاسفانه همه ساله قیمت اعلام‌شده با بهای تمام‌شده شیر خام برای دامدار بسیار تفاوت دارد و همین تفاوت موجب شده دامداران ما با زیان‌های بسیاری مواجه شوند که در صورت تداوم این شرایط، دامداران بسیاری به ویژه دامداران کوچک از چرخه تولید خارج خواهند شد که این مساله عوارض یا عواقب خود را دارد.

فرشید صراف ادامه داد: متاسفانه دولت آمار دقیقی درباره دامداران ندارد و نمی‌تواند درست برنامه‌ریزی کند و زیان آن گریبان مردم را می‌گیرد. برای مثال اتحادیه دامداران استان خراسان‌رضوی حدود ۲۵هزار بهره‌بردار یا دامدار دارد که روزانه ۳هزار تن شیر تولید می‌کنند. قیمت‌گذاران باید اعلام کنند چرا قیمت ۱۵هزار تومان برای خرید شیر مصوب شده است.

رییس اتحادیه گاوداران و دامداران صنعتی خراسان‌رضوی افزود: قیمت ۱۵هزار تومان برای خرید شیر از دامدار اعلام شده، اما تولیدکننده شیر در حال حاضر آن را کیلویی ۱۳هزار تومان می‌فروشد و نرخ ۱۷هزار و ۵۰۰ قیمت کارشناسی است که این اتحادیه اعلام کرده؛ یعنی هزینه یک کیلوگرم شیر در تولید اقتصادی و کارشناسی این عدد است. ما به عنوان مجموعه‌ای که با فرآیند تولید سروکار داریم، می‌توانیم قیمت تمام‌شده شیر را محاسبه کنیم و عدد اعلامی ما را اتحادیه مرکزی و انجمن صنفی گاوداران کشور هم اعلام کردند و این یک عدد کارشناسی است. در حال حاضر قیمت‌گذاری براساس نیاز بازار است نه قیمت تمام‌شده و یک قیمت‌گذاری استاندارد نیست.

صراف عنوان کرد: محصولی مانند شیر در شرایط معمول نهایت هشت ساعت ماندگاری دارد و پس از آن ترش می‌شود و دامدار مجبور به فروش محصول است. تولیدکننده با عشق و علاقه در حال تولید است، اما اگر قیمت تمام‌شده درست و به‌موقع اعلام نشود، به مرور تولیدکنندگان با توجه به افزایش قیمت‌ها توان ادامه نخواهند داشت و از چرخه تولید خارج می‌شوند.

بی‌برنامگی در قیمت‌گذاری‌ها

صراف به برخی مشکلات دامداران اشاره کرد و گفت: در بعضی مواقع تسویه توسط خریداران شیر، نقدی نیست و گاهی تا سه ماه هزینه شیر خریداری‌شده پرداخت نمی‌شود که خودش برای تولیدکننده چالش ایجاد می‌کند. ۱۵هزار تومان را شورای قیمت‌گذاری در وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد، اما متاسفانه این عدد تحکمی است و باید نظرات بخش خصوصی بهتر شنیده شود. با تاسف پس از این تصمیم‌گیری، قیمت کرایه حمل‌و‌نقل ۳۰درصد افزایش پیدا کرد و سهم هزینه حمل‌و‌نقل در ۱۵هزار تومانی که پیش از افزایش قیمت حمل‌و‌نقل اعلام شده بود، کجا قرار دارد؟

رییس اتحادیه گاوداران و دامداران صنعتی خراسان‌رضوی با یادآوری خلأ نظام قیمت‌گذاری اظهار کرد: نمایندگان دامداران، قیمت‌های کارشناسی را به شورای قیمت‌گذاری می‌برند، اما در نهایت مشخص نیست قیمت تصویبی دقیقا بر چه مبنایی تعریف می‌شود و در این چرخه هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده متضرر می‌شوند.

وی افزود: سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان داریم، ولی در جریان قیمت‌گذاری، خلأ آن احساس می‌شود. ما منافع خود را در تولید می‌بینیم؛، اما به نمایندگی از تولیدکنندگان می‌گویم که ما متضرر می‌شویم. متاسفانه نگاه‌ها در بحث قیمت‌گذاری، جزیره‌ای است و در سطح کلان دیده نمی‌شود و افزایش قیمت در یک بخش از چرخه تولید لبنیات آسیب ایجاد می‌کند.

متولی قیمت‌گذاری لبنیات کجاست؟

دبیر اتحادیه کارخانجات شیر در استان خراسان‌رضوی گفت: در سال‌های گذشته قیمت شیر و لبنیات همزمان افزایش پیدا می‌کرد، اما در دو سال گذشته برای قیمت‌گذاری در وزارت جهاد تصمیم‌گیری می‌شود. وزارت جهاد خود را مسوول شیر می‌داند، اما مسوول صنعت لبنیات نمی‌داند زیرا مجوز‌های لبنیات را هم جهاد کشاورزی و هم وزارت صمت صادر می‌کنند.

مهدی هدایت‌نیا ادامه داد: قیمت شیر اعلام شده، اما قیمت لبنیات اعلام نشده است. اعلام نشدن نرخ لبنیات به معنای آن است که کارخانه‌های لبنیات حق افزایش قیمت را ندارند. وقتی قیمت، دستوری تعیین می‌شود باید معیار‌های قیمت‌گذاری هم مشخص باشد تا با تغییر هر معیار بتوان قیمت‌گذاری درست انجام داد.

وی به نحوه قیمت‌گذاری در حوزه لبنیات در کشور اشاره کرد و گفت: در گذشته برای ۱۰ قلم کالا قیمت دستوری بود و در سال‌های اخیر به چهار کالای شیر، پنیر، ماست و شیر استریل رسیده است. قیمت دستوری که تعیین می‌شود تا یک سال و گاه بیشتر بدون تغییر می‌ماند در صورتی که طی یک سال بسیاری از معیار‌های قیمت‌گذاری تغییر می‌کند و در صورت تغییر قیمت، کارخانه‌ها جریمه می‌شوند.

قیمتی که اجرایی نیست

هدایت‌نیا تاریخ تصویب قیمت شیر در ستاد تنظیم بازار را ۷ اردیبهشت اعلام کرد و ادامه داد: در ۱۷ اردیبهشت جهاد کشاورزی همین قیمت را مصوب کرد و ۲۰ اردیبهشت ابلاغ شد، اما نمی‌تواند اجرایی شود. زمانی می‌توانیم شیر را گران بخریم که محصولات را گران بفروشیم و یک کلاف سردرگم داریم. با همین عدد ۱۵ هزار تومان مصوب، قیمت لبنیات ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند؛ ۲۵درصد به خاطر قیمت شیر و ۵درصد به خاطر سایر هزینه‌ها.

وی افزود: هنوز قیمت‌ها از سوی دولت اعلام نشده، اما به کارخانه‌ها اعلام کرده‌ایم که در سامانه جامع تجارت، آنالیز قیمت کالای خود را قرار بدهند و هر تولیدکننده‌ای که آنالیز قیمت خود را دریافت کرد، افزایش قیمت بدهد و اگر این اتفاق نیفتاد، منتظر اعلام قیمت از طرف دولت باشیم.

دبیر اتحادیه کارخانجات شیر در خراسان‌رضوی به صادرات گسترده محصولات لبنی استان اشاره کرد و ادامه داد: محصولات لبنی از خراسان‌رضوی به حوزه اوراسیا، عراق، افغانستان و پاکستان صادر می‌شود. قیمت شیر در کشور افزایش پیدا کرده، اما قیمت جهانی تغییری ندارد و این کالا با این افزایش قیمت قابلیت صادرات و رقابت را ندارد. با افزایش ۲۵درصدی قیمت شیر در عمل صادرات استان صفر می‌شود مگر اینکه دولت تدبیری کند.

هدایت‌نیا ضمن تاکید بر کاهش مصرف سرانه شیر در خانوار‌ها خاطرنشان کرد: در سال ۹۲ سرانه مصرف شیر به ۱۱۰کیلو رسید، اما به دلیل اتخاذ تصمیمات غلط این سرانه رو به کاهش گذاشت. با حمایت نکردن دولت در سال‌های گذشته مصرف شیر به شدت کاهش پیدا کرد و دام‌های زیادی روانه کشتارگاه شدند و با همین تصمیم‌ها شیر یارانه‌ای و شیر برای مدارس حذف شد و وقتی در کشور کالایی مصرف نمی‌شود، مجبور به صادرات هستیم. با افزایش قیمت شیر، قیمت شیر ایران با قیمت جهانی برابر شده و صادرات کالای لبنی دیگر توجیه ندارد.