بدهی بانک‌های ایرانی همیشه موضوعی داغ و جنجال‌ساز بوده است. بانک‌های معروفی که همیشه مردم را به سپرده‌گذاری تشویق می‌کنند و اتفاقا سودهای بالایی هم به سپرده‌های مردم می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۹ بانکی که بیشترین زیان‌دهی را دارند، زیان انباشته‌شده‌شان به تنهایی حدود ۵۶هزار‌میلیارد تومان است که این مبلغ معادل کل اسکناس و مسکوکات در دست مردم است که حتی اگر تمام آنها پول‌های در دست خود را جمع کنند، بازهم توانایی پرداخت زیان انباشته این ۹ بانک را ندارند.
با این وجود کارشناسان بانکی می‌گویند میزان بدهی بانک‌ها اگرچه اتفاق خوبی نیست، اما سپرده‌گذاران نباید نگران باشند و بانک‌ها در عین این‌که بدهی‌های بزرگ دارند، طلبکاران بزرگی هم هستند و با تسویه طلب‌های خود می‌توانند از پس پرداخت سپرده‌های مردم برآیند.
کدام بانک‌ها بیشترین زیان را دارند؟
عملکرد بانک‌های حاضر در بورس مدتی است که مورد توجه مردم قرار گرفته است و البته هربار با انتشار گزارش سازمان بورس، بازار حواشی و شایعات در فضای مجازی داغ می‌شود. شایعاتی که به مردم می‌گویند سپرده‌هایشان را از فلان بانک خارج کنند و در بانکی دیگر بگذارند، اما واقعیت این است که این شایعات زیادی اغراق‌آمیز هستند. به تازگی سازمان بورس عملکرد بانک‌ها را منتشر کرده است که براساس آن ۱۱ بانک کشور سود انباشته و ۹ بانک زیان انباشته دارند.
در میان بانک‌های بورسی زیان انباشته پنج بانک از حجم سرمایه آنها فراتر رفته که در میان آنها بانک سرمایه وضع بدتری دارد. بانک‌های تجارت، دی، صادرات و پارسیان هم در رتبه‌های بعدی قرار دارند. با این وجود دولت برای برون‌رفت بانک‌ها از این وضع آنها را تحت فشار قرار داده است که اموال مازاد خود را بفروشند و به سرمایه‌شان اضافه کنند. از آن طرف بانک‌ها نقش مهمی در اقتصاد ایران دارند و بیشتر کارخانجات و شرکت‌هایی که واردات انجام می‌دهند، به منابع بانک‌ها وابسته هستند. همین موضوع سبب می‌شود دولت از بانک‌ها حمایت کند و درواقع ماجرا به آن حدی که در فضای مجازی بزرگ می‌شود، اغراق آمیز نیست. در عین حال کارشناسان توصیه می‌کنند مردم به جای آن‌که در قیدوبند گرفتن سودهای بالا باشند، سپرده‌های خود را به بانک‌هایی بسپارند که قانونمدارترند و مطابق با بخشنامه بانک مرکزی حداکثر تا ۱۵درصد سود می‌دهند.
آنها می‌گویند معمولا بانک‌های زیانده سود بالایی می‌دهند تا سپرده‌های بیشتری جلب کنند و از وضع زیان‌دهی خارج شوند، اما این راهکار بانک‌های زیانده مورد تایید کارشناسان نیست و آنها معتقدند این بانک‌ها در بلندمدت نمی‌توانند به این کار ادامه دهند.
ادغام و فروش اموال مازاد راهکار نجات بانک‌ها
سیدکمال سیدعلی، کارشناس و یکی از مدیران سابق بانکی به «شهروند» می‌گوید: «خیلی وقت است که بانک‌ها از لحاظ حساب‌های مالی و تعریف مرسوم وارد مرحله بحرانی شده‌اند، ولی سیستم متکی به دولت است و دولت را همواره پشت خودش می‌بیند. این‌که مردم تا چه زمانی به این بانک‌ها اعتماد می‌کنند، بستگی به این دارد که آنها تا چه مدتی بتوانند سر پا بمانند، تا خدشه‌ای به اعتماد مردم وارد نشود و همچنان بتوانند منابع مالی مردم را حفظ کنند.»
او ادامه می‌دهد: «سیستم بانکی ما با مشکلات زیادی مواجه است و برخی بانک‌ها علاوه بر این‌که بدهکار هستند، طلب‌های زیادی هم دارند که شاید بتوانند با وصول این طلب‌ها بدهی‌های خود را پرداخت کنند و سر پا بمانند. به اعتقاد من این‌که بانک‌ها چقدر می‌توانند این امید را داشته باشند که به فعالیت خود ادامه دهند، بستگی زیادی به وصول مطالبات‌شان دارد.
برخی بانک‌ها می‌توانند با دریافت مطالبات‌شان، بدهی‌های خود را هم پرداخت کنند و به حیات‌شان ادامه دهند، ضمن این‌که راه دیگری هم برای پرداخت بدهی‌ها وجود دارد و آن فروش اموال مازاد است که اتفاقا برخی از بانک‌ها هم وارد این پروسه شده و فروش اموال مازاد خود را آغاز کرده‌اند تا بتوانند زیان‌هایشان را جبران کنند و مشکلات‌شان برطرف شود. همچنین در یکی دو‌سال اخیر هم که قیمت ملک و زمین افزایش چشمگیری داشته، بانک‌ها با این امید که به ارزش افزوده دارایی‌هایشان اضافه شده، می‌توانند امیدوار باشند با فروش اموال خود ازجمله ملک و زمین بدهی‌هایشان را پرداخت کنند.»
سیدعلی با اشاره به این‌که بانک مرکزی حتما باید وارد ماجرای بدهی‌های بانک‌ها شود، ادامه داد: «باید این مسیر به‌طور کارشناسی‌شده طی شود. به اعتقاد من بانک مرکزی باید هرچه سریع‌تر وارد ماجرا شود و اول از همه با ریشه‌یابی دلایل زیان‌ده‌شدن بانک‌ها جلوی تکرار این اتفاق را بگیرد. به‌عنوان مثال راه‌هایی مثل ادغام بانک‌ها با یکدیگر و حتی انحلال آنها هم وجود دارد که می‌تواند بانک‌ها را از این وضع نجات دهد.»
مردم نگران سپرده‌هایشان نباشند
حالا سوال اینجاست که آیا لازم است مردم سپرده‌های خود را از بانک‌های زیانده خارج کنند یا نه؟ کارشناس بانکی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «تا زمانی که نظارت بانکی وجود داشته باشد، خطری سپرده‌های مردم را تهدید نمی‌کند، خصوصا این‌که بانک‌ها زیر چتر حمایتی دولت قرار دارند و حتما از طرف بانک مرکزی نظارت می‌شوند. بنابراین بانک‌ها فعالیت‌شان تحت نظر بانک مرکزی است و لازم نیست مردم بابت سپرده‌های خود نگران باشند. علاوه بر این، اغلب این بانک‌ها مطالبات زیادی از دستگاه‌های دولتی دارند و با دریافت مطالبات خود می‌توانند بدهی‌هایشان را پرداخت کرده و به فعالیت‌شان ادامه دهند و بعید است که خطر ورشکستگی آنها را تهدید کند. ضمن این‌که ما فرصت ادغام کردن بانک‌ها را با همدیگر داریم و امیدواریم سیستم بانکی با ادغام بانک سپه با بانک‌های نظامی تجربه خوبی به دست بیاورد و در صورت لزوم باز هم این تجربه را تکرار کند.»
این کارشناس بانکی در پاسخ به این سوال که آیا دادن سودهای ۲۰درصدی به سپرده‌گذاران از طرف بانک‌هایی که بیشترین انباشت بدهی را دارند، منطقی است یا نه؟ می‌گوید: «به نظر می‌رسد نرخ سود زیر ۲۰درصد، نرخ مناسبی باشد، چون تورم بالا و پرداخت سود ۲۰درصد به سپرده‌گذاران بانک‌ها امری کاملا منطقی است.
نمی‌توان گفت چرا این بانک‌ها که بدهی دارند، سودهای ۲۰درصد پرداخت می‌کنند، چون این بانک‌ها همان‌طور که بدهکار هستند، طلبکار هم هستند و به همین دلیل به ادامه حیات خود امیدوارند و این‌که می‌خواهند مثل بانک‌های دیگر به مردم سود ۲۰درصد بدهند، کاملا منطقی است.»
- 16
- 5
