سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت، معدن و تجارت به یک‌پنجم پارسال سقوط کرد / سرمایه افغان‌ها در راه ایران

سرمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت، معدن و تجارت آب رفت. جدیدترین آمار منتشرشده از سوی وزارت صمت نشان ‌می‌دهد حجم سرمایه‌گذاری مصوب خارجی در نیمه نخست امسال نزدیک به یک‌پنجم نیمه اول سال گذشته رسیده است. شاهد این اعداد، حجم سرمایه‌گذاری کشورهای سرلیست آمار است. افغانستان که در نیمه نخست سال گذشته با وارد کردن ۲۰۸میلیون دلار سرمایه، سومین کشور سرمایه‌گذار در ایران بود، امسال با حجم سرمایه ۸/ ۱۴۹میلیون دلاری، در رأس کشورهای سرمایه‌گذار قرار گرفته است. در نیمه اول سال قبل، غنا با حجم سرمایه یک‌میلیارد و ۶۸۰میلیون دلاری، کشور نخست سرمایه‌گذار در ایران بوده است. اگرچه افغانستان در ۶ماه سال گذشته مانند امسال، در تعداد پروژه‌ها، کشور اول بوده، اما کاهش چشمگیر حجم کل سرمایه‌گذاری خارجی، این کشور را به نخستین کشور سرمایه‌گذار در ایران تبدیل کرده است. با این حال تجارت ایران با این کشور همسایه از زمان حضور طالبان در رأس قدرت، روند کاهشی را طی کرده؛ به‌گونه‌ای‌که افغانستان از ابتدای امسال از جمع ۵کشور نخست مقصد صادراتی ایران حذف شده است.

سرمایه‌گذاری خارجی در ایران آب رفت؛ بنا بر تازه‌ترین گزارش منتشره وزارت صمت، سرمایه‌گذاری‌های خارجی مصوب در شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۱ نسبت به شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۰ به یک‌پنجم کاهش یافته است. این کاهش فزاینده در تعداد معادل ۵/ ۷درصد و در حجم نیز معادل ۷/ ۸۲درصد بوده است. همچنین پنج کشوری که بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در ایران را داشته‌اند، به ترتیب افغانستان، چین، ترکیه، هند و امارات بوده‌اند. نکته قابل‌توجه این گزارش، حضور افغانستان در سرلیست سرمایه‌گذاران خارجی در ایران از نظر حجم است.

این اتفاق در حالی رخ داده که کشور افغانستان در سال جاری از پنج مقصد صادراتی ایران حذف شده است و کارشناسان در توضیح این رویداد، تصریح کرده بودند دلیل اصلی عقب‌گرد ایران در بازار افغانستان، سیاست‌های طالبان است که موجب کاهش قدرت خرید مردم افغانستان و در نتیجه، کاهش واردات و خروج سرمایه از این کشور شده است. اما آنچه در این گزارش جالب است، حجم سرمایه‌گذاری افغانستان است. اگرچه افغان‌ها در شش‌ماهه سال گذشته، حجم سرمایه‌گذاری بیشتری در ایران انجام دادند، اما در آن دوره در پله سوم ایستاده بودند. حال با توجه به کاهش چشمگیر سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در نیمه نخست امسال، این کشور با حجم سرمایه کمتر، در راس کشورهای واردکننده پول به ایران قرار گرفته است. در شش‌ماهه اول سال گذشته اولین سرمایه‌گذار خارجی در ایران، غنا با حجم سرمایه ۱۶۸۰میلیون دلار بود؛ اما در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری، افغانستان توانسته با مبلغ ۸/ ۱۴۹میلیون دلار به این جایگاه دست یابد. در نیمه نخست سال گذشته، افغانستان با ۲۰۸میلیون دلار سرمایه، سومین کشور سرمایه‌گذار در ایران بود.

سرمایه‌گذاری خارجی مصوب

در شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۰، تعداد کل سرمایه‌گذاری خارجی مصوب، ۷۹ پروژه بود و حجم سرمایه‌گذاری در این تعداد پروژه نیز مبلغ ۲۲۱۵میلیون دلار بوده است. این در حالی است که این رقم در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۰ به ۷۳ پروژه با هزینه ۴/ ۳۸۲میلیون دلار رسیده است. مقایسه آمارهای مذکور نشان می‌دهد تعداد پروژه‌های مصوب با کاهش ۵/ ۷درصدی و حجم سرمایه‌‌گذاری با کاهش قابل‌توجه ۷/ ۸۲درصدی روبه‌رو بوده است.همچنین سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای ۵۲ پروژه که در حال طی مراحل اجرایی هستند، در شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۰ معادل ۲۰۳۳میلیون دلار بوده است؛ حال آنکه تعداد این پروژه‌ها در شش‌ماهه اول امسال ۳۹ عدد بوده که سرمایه‌گذاری خارجی مصوب آن نیز ۸/ ۲۸۵میلیون دلار برآورد شده است.از سوی دیگر، تعداد پروژه‌های «در حال بهره‌برداری» با سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در نیمه نخست سال گذشته ۲۷ عدد بوده‌اند و ۱۸۲میلیون دلار هزینه داشته‌اند. این در حالی است که همین اعداد و ارقام در شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۱ به ۳۴ پروژه با هزینه ۶/ ۹۶میلیون دلار رسیده است. سرمایه‌گذاران در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری، ۶۵ پروژه در بخش صنعت، ۵ پروژه در بخش معدن و همچنین ۳ پروژه در تجارت داشته‌اند. به عبارت دیگر درصد مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی به ترتیب در بخش صنعت معادل ۸۹درصد، در بخش معدن معادل ۷درصد و بالاخره در بخش تجارت معادل ۴درصد بوده است.

کشورهای خارجی با بیشترین حجم سرمایه‌گذاری

کدام کشورها بیش از همه در ایران سرمایه‌گذاری کردند؟ طبق همین گزارش، پنج کشوری که بیش از همه در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به ترتیب عبارت از افغانستان، چین، ترکیه، هند و امارات بوده‌اند.

افغانستان: این کشور همسایه در شش‌ماهه نخست امسال، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در ایران را که معادل ۸/ ۱۴۹میلیون دلار  است داشته است. البته بنا بر گزارش‌های رسمی، در سال جاری حجم صادرات کالا و خدمات از ایران به مقصد افغانستان حدود۳۰درصد نسبت به میزان مشابه در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است؛ صادراتی که در سال مالی ۱۳۹۹ به حدود ۲میلیارد و ۸۰۰میلیون دلار رسید و رقمی که حدود ۴۰درصد حجم بازار صادرات به افغانستان را تشکیل می‌داد. پس از تسلط طالبان بر کابل، ارتباط تجاری از طریق مرزهای ایران با این کشور عملا به مدت ۳ ماه قطع شده بود که این امر بر میزان مناسبات تجاری میان دو کشور تاثیرات عمیقی گذاشته و منجر به کاهش حدود ۳۰درصدی صادرات به افغانستان شد. کارشناسان معتقدند دلیل اصلی کاهش حجم تجارت ایران با این کشور همسایه، سیاست‌های طالبان، فروکاست امنیت اقتصادی در این کشور و همچنین کاهش قدرت خرید مردم است. آن روی دیگر سکه هم فرار این سرمایه به کشورهای دیگر است؛ به نظر می‌رسد مردم این کشور با توجه به شرایط حاکم، تمایل بیشتری به خروج سرمایه خود از افغانستان دارند؛ گزاره‌ای که آمار جدید منتشره وزارت صمت بر آن مهر تایید می‌زند.

چین: دومین کشوری که بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در ایران را داشته، چین است. این کشور ۵/ ۷۵میلیارد دلار در شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۱ در ایران سرمایه‌گذاری کرده است. جالب آنکه در نیمه نخست سال قبل، چین در لیست ۵ کشور نخست سرمایه‌گذار قرار نداشت. پیش از این، یکی از گزارش‌های رسمی اتاق بازرگانی ایران سه عامل محرکه اصلی جهت‌‌‌گیری چین به سمت ایران را تشریح کرده بود. چین در راستای حفظ امنیت انرژی خود به ‌عنوان یکی از اهداف کلان توسعه اقتصادی در افق ۲۰۴۹ به ایران که دارنده منابع عظیم انرژی و صاحب موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه است، نگاه ویژه‌‌‌ای دارد. ضمن اینکه بازار مصرفی ایران از سوی شرکت‌های چینی منبع مناسبی برای کسب درآمد است. از آنجا که چین در استراتژی جدید خود با عنوان «چرخه دوگانه» در پی تغییر مسیر اقتصاد و کاهش وابستگی به مناطقی نظیر آمریکای ‌شمالی و اروپاست، ایران می‌‌‌تواند در این زمینه یک شریک مهم برای چین باشد و این کشور هم به همین دلیل، اقدام به سرمایه‌گذاری در ایران کرده است.

ترکیه:‌ این کشور همسایه نیز در شش‌ماهه نخستین سال ۱۴۰۱، مبلغی معادل ۸/ ۴۴میلیون دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده و رتبه سوم سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را از آن خود کرده است. در مدت مشابه سال گذشته، ترکیه ۳۷میلیون دلار سرمایه‌گذاری در ایران انجام داد.

هند: در نیمه نخست سال جاری، هند با سرمایه‌گذاری ۸/ ۳۳درصدی در ایران، چهارمین کشور سرمایه‌گذار در ایران است. هندی‌ها با نیمه نخست سال گذشته، جایی در میان کشورهای نخست سرمایه‌گذار در ایران نداشتند.  

امارات: بالاخره پنجمین کشور خارجی که اقدام به سرمایه‌گذاری در ایران کرده، کشور امارات با سرمایه‌ای معادل ۹/ ۲۰میلیون دلار است. این کشور در نیمه نخست سال گذشته ۳۶۸میلیون دلار سرمایه به ایران وارد کرده بود.

کشورهای خارجی با بیشترین تعداد پروژه

پنج کشوری که بیشترین تعداد پروژه در ایران را دارند، به ترتیب شامل کشورهای افغانستان، امارات، ترکیه، عراق و چین هستند. البته این آمار تفاوت‌هایی با مدت مشابه در سال گذشته دارند. برای مثال کشور افغانستان در شش‌ماهه نخستین سال ۱۴۰۱، با ۳۰ پروژه بیشترین تعداد سرمایه‌گذاری در ایران را انجام داده است. این کشور در سال گذشته نیز اولین کشور از منظر تعداد پروژه در ایران بود، با این تفاوت که تعداد پروژه‌های افغانستان سال گذشته در ایران ۲۹ پروژه بوده که این تعداد در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری به ۳۰ پروژه رسیده است. همچنین کشور آلمان در شش‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰، پنجمین سرمایه‌گذار خارجی در ایران از نظر تعداد پروژه‌‌ها بود؛ اما در سال جاری، این کشور در لیست سرمایه‌گذاران خارجی در ایران قرار نگرفته است.

 به‌جز کشور افغانستان که به آن اشاره شد، کشورهای دیگر از حجم پروژه‌های خود در ایران کاسته‌اند. به طوری که در سال گذشته ترکیه و چین با ۸ پروژه در این جمع حضور داشتند اما میزان سرمایه‌گذاری آنان در سال جاری به ۶ و ۵ پروژه فروکاسته شده است.

امارات در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری در ۹ پروژه داخل ایران سرمایه‌گذاری کرده است و رتبه دوم تعداد پروژه‌های خارجی در دست این کشور است. سومین کشوری که بیشترین تعداد پروژه در داخل ایران را در دست داشته، کشور ترکیه است. ترکیه در شش‌ماهه اول امسال، با ۶ پروژه، سومین کشور سرمایه‌گذار در ایران است. رتبه چهارم تعداد سرمایه‌گذاری در کشور نیز مربوط به عراق بوده و این کشور در ۶ پروژه داخلی شرکت کرده است. در نهایت، رتبه پنجم تعداد سرمایه‌گذاری خارجی ایران در دست کشور چین است. این کشور با ۵ پروژه توانسته تبدیل به پنجمین سرمایه‌گذار خارجی در ایران شود.

استان‌ها با بیشترین حجم سرمایه‌گذاری

شش استانی که بیشتر از همه برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب بوده‌اند به ترتیب عبارت از استان‌های فارس با ۴۱درصد جذب سرمایه، خراسان جنوبی با ۲۱درصد جذب سرمایه، خراسان رضوی با ۱۵درصد جذب سرمایه، هرمزگان با ۱۲درصد جذب سرمایه و بالاخره تهران با ۱۱درصد جذب سرمایه بوده‌‌اند.

چهار گروه صنعتی جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی

صنایع ساخت چوب و محصولات چوب پنبه، به استثنای مبل ۲/ ۱۲۳میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند. گروه استخراج کانسارهای فلزی، مبلغ ۶۷میلیون دلار جذب سرمایه خارجی داشته‌اند. همچنین گروه ساخت مواد و محصولات شیمیایی نیز در شش‌ماهه اول سال ۱۴۰۱، معادل ۲/ ۴۳میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند و در نهایت، گروه ساخت فلزات اساسی ۹/ ۴۰میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند. همچنین بیشترین تعداد سرمایه‌گذاری خارجی در چهار گروه صنعتی ساخت مواد و محصولات شیمیایی با ۱۱ پروژه خارجی، ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک ۸ پروژه، ساخت فلزات اساسی ۵ پروژه و بالاخره ساخت مبلمان، مصنوعات طبقه‌بندی‌نشده در جای دیگر با ۵ پروژه جذاب‌ترین گروه‌های سرمایه‌گذاری از نظر تعداد بوده‌اند.

مجوزها با سرمایه خارجی

بخش صنعت: مجوزهای صادره در بخش صنعت عبارت از ۳۹ جواز تاسیس با مبلغ ۸/ ۲۸۵میلیون دلار بوده است. همچنین پروانه‌های بهره‌برداری در این بخش ۲۶ فقره با حجم ۸/ ۷۲میلیون دلار بوده است.

معدن:‌ در بخش معدن، تعداد پروانه‌های بهره‌برداری ۵ فقره بوده است و حجم سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش، ۵/ ۸میلیون دلار بوده است.

تجارت: در بخش تجارت، تعداد مجوزهای سایر صنوف تولیدی ۳ عدد بوده است که میزان سرمایه‌گذاری آن‌ها ۲/ ۱۵میلیون دلار بوده است.