رکود اقتصادی و دلایل ایجاد آن

رکود اقتصادی دارای دلایل اقتصادی زیاد و حتی ریشه های اجتماعی- سیاسی میباشد

رکود اقتصادی

وقتی که فعالیت های اقتصادی جامعه در مدت زیادی افت داشته باشد، به آن رکود اقتصادی می گویند. تولیدات صنعتی، اشتغال زایی ، ساختمان سازی و بورس از جمله مواردی هستند که رکود اقتصادی بر آن ها تأثير میگذارد.

درواقع به حرکت منفی چرخه اقتصاد، رکود گفته میشود. چرخه اقتصاد شامل تولید، مصرف و نهایتا صادرات و واردات می باشد. تولید هم به داخل و هم به واردات اشاره دارد. تامین برای رفع نیاز داخلی کاربرد دارد که بعد از آن به صادرات می انجامد( رونق اقتصادی). گاهی اوقات تولید داخلی نیز واردات وابسته است. فاکتورهایی که تشکیل دهنده ی بخش های اقتصاد هستند، باتوجه به عرضه و تقاضا که متکی به پشتوانه ای بنام پول و سپس ارز و کالاست، فعالیت می کنند. با این تعریف، رکود اقتصادی، زمانی اتفاق می افتد که در این فاکتورها مشکلاتی بوجود آید که این مشکلات هم میتواند داخلی و هم توسط عوامل بیرونی تحریک شود. چرخه اقتصاد در این حالت با مشکلات رخ داده که به ایست موقتی گرفتار می شود و اگر آن را برطرف نکنید، رکود بزرگتری رخ میدهد. مدت زمان رکـود معمولاً از شش تا ۱۸ ماه است و معمولاً در این ماهها ، نرخ های سود  کاهش پیدا می کند تا به تشویق اقتصاد با ارائه نرخ های ارزان برای قرض گرفتن پول، بپردازد.

تاریخچه رکود اقتصادی

مردم بریتانیا برای هزاران سال، از برنز به منظور ساختن ابزار و جواهرآلات و نیز بعنوان یک ارز برای معاملات استفاده می کردند ولی این شرایط حدود هشت قرن پیش از میلاد مسیح، تغییر کرد. ارزش برنز کم شد و این کاهش، تبعاتی همچون ناارامی های اجتماعی و بحران اقتصادی را به دنبال داشت یعنی همان فرآیندی که امروزه به آن رکود اقتصادی می گوییم.

وقتی که بین عرضه و تقاضا تعادلی وجود نداشته باشد، رکود اقتصادی بوجود می آید

رکود اقتصادی در بعضی از مواقع به کاهش محدوده فعالیت های اقتصادی در یک کشور گفته میشود که بمدت چند ماه ادامه دارد یا این که سبب کاهش طولانی مدت فعالیت های اقتصادی با اثرات جهانی میشود که سالها تداوم دارد. گاهی وقت ها به وضعیت بین این دو حالت، رکود میگویند. همچنین، بر سلامت یک اقتصاد، متغیرهای بیشماری تاثیرگذار است، در نتیجه برای رکود اقتصادی، تعیین عوامل مشخص امری دشوار است.

دلایل ایجاد رکود اقتصادی  

رکود اقتصادی دارای دلایل اقتصادی زیاد و حتی ریشه های اجتماعی- سیاسی میباشد ، ولی مهم ترین دلایل ایجاد آن عبارتست از:

> عوامل ناشی از متغیرهای اقتصادی جهانی:

مهم ترین دلایلی که موجب میشود تا رشد اقتصادی کاهش یابد، شامل کاهش قیمت جهانی نفت، فلزات و مواد خام می باشد. بخاطر تحریم های موجود در کشور، این مسأله باعث میشود تا منابع مالی دولت، بیشتر کاهش یابد. کاهش قیمت اقلام صادراتی ایران همچون فولاد، سنگ آهن و مس در کاهش بیشتر درآمدهای ارزی دولت و شرکتهای خصوصی نقش موثری دارد. این عوامل باعث تشدید رکود اقتصادی میشود.

> کاهش تولید از علل رکود اقتصادی:

دومین عامل بروز رکود اقتصادی، کاهش تولید می باشد. این کاهش تولید علاوه بر تحریم ها، میتواند با عوامل دیگری در ارتباط باشد که شامل نداشتن حرکت هوشمندانه شرکت ها و ناکارآمدی مدیریت آنها نظیر عدم لحاظ بودجه توسعه، عدم تصمیم گیری شفاف، وام های کلان احساسی با دید مثبت و… میباشد که هرکدام از آن ها باعث میشود که تولید دچار صدمه شود. علاوه‌براین موارد، یکی از دیگر عوامل مهم و تاثیرگذار، عدم نظارت در مراحل عرضه و تقاضا می باشد. تمامی این دلایل سبب میشود که چنین شرکت هایی متاشی شود و دچار آسیب به بازار سرمایه میشود.

دولت ها در شرایط رکود اقتصادی میتوانند موجب تحریک سرمایه گذاری و ... در جامعه شوند

> عدم توازن در عرضه و تقاضا از دلایل رکود اقتصادی:

وقتی که بین عرضه و تقاضا تعادلی وجود نداشته باشد، رکود اقتصادی بوجود می آید. زمانی که میان نیازهای مردم و تولیدات تولیدکنندگان، ارتباط منطقی و معناداری وجود نداشته باشد، رشد اقصادی کاهش پیدا میکند. رابطه ی بین عرضه و تقاضا در نرخ تورم و نرخ بهره بسیار مؤثر است. وقتی که در شرایط تورمی قرار بگیرید، ارزش پول کاهش پیدا می کند درحالیکه قیمت کالاها دچار افزایش میشود. زمانی که نرخ پائین تورم باعث میشود که فعالیت های اقتصادی، ایجاد و افزایش پیدا کند؛ میتوان گفت که چنین پدیده ای کاملاً منفی نیست. البته که یکی از مشکلات اقتصادی، عدم همراهی نرخ بالای تورم با تقاضای بالا میباشد ، که در این صورت رکود بوجود می آید.

> تورم از علل رکود اقتصادی:

به کاهش ارزش پول ملی و همچنین افزایش قیمت های کالا و خدمات، تورم گفته میشود. وقتی که درآمد دولت به دلایل مختلفی برای مصارف بودجه تامین نشود و به دارایی نقدی نیاز مبرمی وجود داشته باشد، در این شرایط تورم رخ می دهد. در این حالات از بانک مرکزی درخواست می کند تا پول، چاپ کند که در این موقع تورم بوجود می آید. بزرگ ترين حرکت هر دولتی، در زمان های بروز تورم به احتمال زیاد، قیمت گذاری دستوریست تا فشار را با بالانس کردن اوضاع، از دوش مردم« مصرف کننده» بردارد و به نحوی آنرا خنثی کند. وقتی که ارزش کالای« تولید کننده» به صورت منطقی توسط دولت تعیین شود قیمت گذاری دستوری صورت میگیرد که با محاسبه هزینه تولید، مواد اولیه و فرایندهای توزیع کالا به فرمولی برای تثبیت قیمت انجام میشود. مراجع مختلف وظیفه دارند که این قیمت ها را به تولیدکننده ها یا ارائه دهندگان خدمات ابلاغ کنند.

وقتی افراد ترس از وقوع رکود اقتصادی دارند، برای یشگیری از آن، سرمایه گذاری خود را کاهش می دهند

> احساس و هیجان از عوامل موثر در رکود اقتصادی:

وقتی افراد ترس از وقوع رکود اقتصادی دارند، برای پیشگیری از آن، میزان مصرف و سرمایه گذاری خود را کاهش می دهند و خودشان با این روش به ایجاد رکود دامن می زنند. بدین ترتیب تولیدکننده ها نیز باید نسبت به کاهش هزینه های خود اقدام کنند تا از این طریق بتوانند منابع مالی موردنیازشان را برای عبور از این دوران در اختیار داشته باشند. این مسأله موجب بوجود آمدن یک دور باطل میشود، به علت این که کم شدن هزینه ها، نقش مهمی در کاهش بیشتر تقاضا و کاهش دستمزدها دارد. حتی به منظور جلوگیری از بروز رکود، سیاست هایی که تدوین میشوند امکان دارد که باعث ایجاد رکود شود. دولت ها و بانک های مرکزی در دوران های سخت، ممکن است دست به اقداماتی بزنند که نظیر چاپ پول، افزودن بر هزینه و کاستن از نرخ های بهره باشد. وام دهندگان کوچک، با کاهش نرخ های بهره، باعث می شوند تا از هزینه استقراض کم شود و بر مصرف افزوده شود. ولی نمی توان این سیاست ها را همیشه به کار گرفت و در نهایت باید آن ها را معکوس کرد تا مانع رشد شدید نرخ تورم شد.  

اگر مردم به وام ارزان و حمایت های دولت بیش از حد متکی شوند این تحول، رکود را بوجود می آورد. رکود برنز در انگلستان هنگامی خاتمه پیدا کرد که استفاده از آهن در بخش کشاورزی و تولید غذا موجب تغییرات بزرگی شد. بازارهای مدرن، پیچیده تر هستند و به همین خاطر، به سختی می توان بر رکودهای کنونی غلبه کرد. ولی هر رکود، موجب ایجاد داده های جدیدی میشود که برای پیش بینی رکودهای بعدی و غلبه موثرتر بر آن ها کاربرد دارد.

راه حل رکود اقتصادی

دولت ها در شرایط رکودی میتوانند موجب تحریک سرمایه گذاری و تقاضا با اعمال سیاست های پولی و مالی مناسب، در جامعه شوند. وقتی که دولت، مصرف و سرمایه گذاری خود را افزایش دهد، تقاضا را دچار تغییراتی میکند. همچنین انگیزه سرمایه گذاری با تغییر در نرخ بهره( باتوجه به رابطه معکوس میان بهره و سرمایه گذاری) با اتخاذ یک سیاست پولی مناسب، در بین افراد افزایش می یابد. ولی نوع و مدت استفاده از سیاست های مختلف اقتصادی از نکاتیست که باید آن را درنظر گرفت.

یکی از عوامل بروز رکود اقتصادی، کاهش تولید می باشد

گردآوری: بخش اقتصاد سرپوش