خط فقر در تهران ۴ میلیون تومان است / به جای گران کردن بنزین، از ثروتمندان مالیات بگیرند

اعتمادآنلاین، افزایش نرخ حامل‌های انرژی پس از تکذیبیه‌های ابتدایی از سوی دولت، در نهایت تایید شد. گویا قرار بر این است که در صورت تصویب مجلس، نرخ هر لیتر بنزین به ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان افزایش یابد. برخی از کارشناسان مخالف این رویه هستند و پیشنهادهای دیگری را جهت جبران کسری بودجه و درآمد برای دولت، دارند. وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با «اعتمادآنلاین» پیشنهادهایی را در این زمینه مطرح کرد.

وحید شقاقی شهری گفت: متاسفانه بعد از شوک اقتصادی سال ۹۱-۹۰ که به اقتصاد ایران وارد شد، شاهد حمایت‌های رفاهی جدی هم نبودیم. در ادامه نیز رکود ادامه‌دار شد و این موضوع اقتصاد ایران را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرد.

او ادامه داد: آمارها نشان از این دارد که قدرت خرید ایرانی‌ها در سال ۹۶ هنوز به قدرت خرید سال ۹۰ نرسیده است. بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده، خط فقر تشدید شده و به مرحله هشدار رسیده است. در حال حاضر در کلانشهرها به ویژه در کلانشهری مثل تهران، خط فقر نزدیک به ۴ میلیون تومان برای یک خانواده ۳ تا ۵ نفره است.

وی در پاسخ به این سوال که منبع این آمار و ارقام کجاست، گفت: اول اینکه در بحث نابرابری، آخرین اطلاعات را بانک مرکزی در سال ۹۵ منتشر کرد. این آمار نشان می‌داد که نسبت صدک صدم نسبت به صدک اول، ۸۶ برابر شده است. همچنین دهک دهم نسبت به دهک اول، بیش از ۱۵ برابر شده است. بر اساس همین آمار بانک مرکزی، ضریب جینی به بالای ۴/۰ رسیده است. 

وی ادامه داد: خط فقر یعنی حداقل نیازهای یک خانوار برای تامین نیازهای اولیه که این میزان برای یک خانواده ۳ الی ۴ نفره، در کلانشهری مثل تهران نزدیک به ۴ میلیون تومان تعریف می‌شود. چهار میلیون تومان، حساب و کتاب زندگی ساده‌ای است که در تهران جریان دارد. این رقم برای زندگی‌ای است که حداقل‌ها را لحاظ کرده باشد. البته این عدد در جایی منتشر نمی‌شود و باید آن را برآورد کرد.

این اقتصاددان در پاسخ به این مطلب که معیار دولت برای تعیین خط فقر، «مبلغی کمتر از خط کمیته امداد امام خمینی» است، گفت: خط فقر، از یک منطقه تا منطقه دیگر و از یک شهر تا شهر دیگر متفاوت است. برای کلان‌شهرها خط فقر یعنی تامین نیازهای اولیه. شما به من بگویید که اگر یک خانواده ۴ نفره، زیر ۴ میلیون تومان داشته باشد، در یک کلانشهری مثل تهران، چگونه می‌تواند هزینه های خود را تامین کند؟ 

وی افزود: در حال حاضر حدود ۲ سال است که شکاف بین قدرت خرید مردم با خط فقر بیشتر شده است. ریاست محترم جمهور هر چند که گفته‌اند به سمت اشتغالزایی و فقرزدایی می رویم. اما باید بدانیم که فقرزدایی به این معنی است که ما باید قدرت خرید مردم را به معادل خط فقر برسانیم. در حال حاضر قدرت خرید مردم به سال ۹۰ هم نرسیده است. دولت برای فقرزدایی باید مثل عموم کشورهای دنیا سیاست‌های حمایتی اعمال کند.

شقاقی در مورد الزام حمایت دولت‌ها از مردمانشان ابراز داشت: دولت آمریکا بر خلاف اروپایی‌ها لیبرال دموکرات است. اروپایی‌ها نیز سوسیال دموکرات هستند. در آمریکا که آزادترین اقتصاد دنیا را دارد، برای ۵۰ میلیون نفر کوپن غذا می‌دهند و بیمه همگانی منتشر می‌کنند. در کشوری که بزرگترین اقتصاد آزاد است، با مردمان‌شان این گونه برخورد می‌شود. 

وی ادامه داد: اما اقتصاد ما که دولتی است، در چنین شرایطی وضعیت متفاوتی در قبال رفاه مردمانش پیش می‌گیرد. در این شرایط، دولت باید بحث مهم حمایت رفاهی را در قبال خانوارها مد نظر قرار دهد و آنها را حمایت کند تا حداقل خط فقر را تحمل کنند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: اما برعکس شاهد گرانی حامل‌های انرژی هستیم. از سوی دیگر نرخ ارز روند صعودی گرفته است. این روندهای صعودی، به این معناست که در سال بعد، باید منتظر یک بار تورمی زیاد باشیم. 

شقاقی شهری در پاسخ به این سوال که «پس دولت چگونه باید درآمدهای خود را افزایش بدهد» گفت: اگر دولت پول ندارد چرا حامل‌های انرژی را گران می‌کند؟ بله؛ ممکن است سوال کنند پس باید چکار کند. جواب این است که مالیات بگیرد. چرا صنف طلافروش‌ها که قرار بود مالیات بدهند، به خیابان ریختند و اعتراض کردند؟ ولی من برای یک شکلات ۱۰۰۰ تومانی باید مالیات بدهم؟ چرا واردکننده‌های کالاهای لوکس، مالیات‌شان به صورت تصاعدی حساب نمی‌شود؟

او افزود: دولت از کسانی که باید مالیات بدهند، مالیات بگیرد. چقدر از بخش کارمند مالیات می‌گیرید؟ کارمند، قبل از اینکه حقوقش واریز شود، مالیاتش کم می‌شود. کسی که ۲۳ میلیارد تومان سود بانکی دریافت کرده، باید مالیات بدهد.

این پژوهشگر حوزه اقتصاد در پاسخ به این سوال که با توجه به ماهیت لایحه و با توجه به آینده سیاسی اقتصادی ایران، آیا باید منتظر بحران سیاسی- اقتصادی در کشور باشیم یا خیر، گفت: «توکویل» یک فیلسوف و جامعه شناس فرانسوی است. او می‌گوید که ناآرامی‌های جامعه از بدتر شدن اوضاع ایجاد نمی‌شود؛ بلکه از عدم برآورده شدن انتظارات ایجاد می‌شود. ما باید انتظارات را مدیریت کنیم. انتظارات را نباید بالا برد. وعده‌هایی که داده می‌شود اگر برآورده نشوند، ناآرامی ایجاد می‌کند.

او تصریح کرد: دولت و مجلس باید بدانند که در حال حاضر، خط فقر عمیق‌تر شده و شکاف طبقاتی، بسیار گسترش پیدا کرده است. هر گونه سیاستِ تحمیل هزینه به دهک‌های پایین جامعه و برآورده نشدن آن تبعات بسیار نامطلوبی دارد.

وی در پایان گفت: لایحه بودجه البته برای سال آینده چند سیاست اقتصادی خوب مثل حذف دهک‌های پر درآمد از دریافت یارانه داشته است. اما به هر حال این موارد جوابگوی سیل اتفاقات نامطلوب نیست. مهم این است که هنوز فشار هزینه‌ای روی خانوارها خیلی زیاد است. من از این هراس دارم که سیاست افزایش نرخ ارز و یا افزایش قیمت حامل‌های انرژی در نهایت به این منجر شود که فشار مضاعفی بر جامعه وارد شود. هر میزان شکاف قدرت خرید مردم با خط فقر بیشتر شود، طبیعتا شرایط هشدار افزایش پیدا می‌کند که دولت و مجلس باید به این مساله آگاه باشند.