طرح سهام عدالت در حال طی کردن آخرین گام‌های خود برای تکمیل است. از سال ۱۳۸۴ که سهام عدالت تدوین شد و نخستین برگه‌های آن در سال ۱۳۸۵ در چهار استان توزیع شد، حدود ۱۳ سال می‌گذرد و دراین مدت سهام عدالت چند مرحله را پشت سرگذاشته است.
پس از ثبت‌نام اولیه و شناسایی مشمولان و همچنین انتخاب سبد سهام عدالت از ۴۹ شرکت سرمایه پذیر، گام بعدی سهام عدالت یعنی ارائه صورت‌حساب به مشمولان از ۱۷ اسفند سال ۱۳۹۵ آغاز شد.
بعد از دریافت صورت‌حساب از سال ۱۳۹۶ امکان پرداخت نخستین سود سهام عدالت فراهم شد و اکنون پس از دو دوره پرداخت سود عملیاتی شرکت‌های سهام عدالت در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ بحث آزادسازی سهام عدالت جدی‌تر از قبل شده است.
لایحه آزادسازی سهام عدالت حدود یک و نیم سال پیش از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است، ولی هنوز درخصوص نحوه این آزادسازی توافق نهایی صورت نگرفته است. براساس پیشنهادی که دولت در لایحه خود ارائه کرده است، ۴۹ میلیون نفر مشمول سهام عدالت در قالب صندوق‌های قابل معامله می‌توانند یونیت یا همان برگه‌های سهام خود را دریافت و اختیار فروش یا نگهداری آن را داشته باشند. با این اقدام در واقع گام پایانی سهام عدالت نیز برداشته می‌شود و دیگر مدیریت سهام عدالت به مشمولان آن واگذار می‌شود.
مشمولان سهام عدالت چند نفرند
براساس اعلام سازمان خصوصی سازی؛ از آغاز طرح تا پایان سال ۹۴ که طرح ۱۰ ساله سهام عدالت تمام شد، در مجموع ۴۹ میلیون و ۲۲۶ هزار و ۱۹۳ نفر مشمول دریافت سهام عدالت شده‌اند و پس از آن ورودی جدیدی برای این سامانه نداشته‌ایم. تاکنون ۵ میلیون مشمول زنده و ورثه ۲.۴ میلیون متوفی برای دریافت سود سهام عدالت مراجعه نکردند.از ۴۹ میلیون نفر مشمول سهام عدالت ۲.۲ میلیون نفر تا آن تاریخ فوت شده بودند و ۴۷ میلیون نفر مشمول سهام عدالت در قید حیات بودند و ظرف حدود سه سال گذشته که طرح واریز سود سهام عدالت اجرا شد، حدود ۳۰۰ هزار نفر جدید از مشمولان نیز فوت کردند که تاکنون ۲.۵ میلیون مشمول سهام عدالت در مجموع فوت شده‌اند.
هم‌اکنون تعداد کدهای سهامداری صادر شده در بازار سرمایه حدود ۱۱ میلیون فقره است که با افزوده شدن کدهای معاملاتی سهام عدالت تعداد کل کدها در بازار سرمایه به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت.
سهامداران ۷۴۰۰ میلیارد تومان سود گرفتند
از بیش از ۴۹ میلیون نفر مشمول سهام عدالت تاکنون ۴۱ میلیون نفر در سامانه سهام عدالت شماره شبای حساب بانکی خود را ثبت کرده و درنتیجه سود سال‌های ۹۵ و ۹۶ را نیز دریافت کرده‌اند. طبق اعلام مسئولان سازمان خصوصی‌سازی تاکنون ۷۴۰۰ میلیارد تومان سود سهام عدالت سال‌های ۹۵ و ۹۶ به حساب مشمولان واریز شده است.
هرچند عمده مجامع سالانه شرکت‌های بورسی تا ۳۱ تیر ماه برگزار شده است، ولی حدود ۴ شرکت سهام عدالتی نیز مانند هلدینگ خلیج فارس تا پایان مهر ماه مجمع سالانه خود را برگزار می‌کند و بدین ترتیب از اواخر پاییز یا اوایل زمستان سود عملکرد ۹۷ شرکت حاضر در سهام عدالت به حساب مشمولان واریز می‌شود.
گفتنی است در بیش از یک دهه‌ای که از سهام عدالت می‌گذرد، ارزش بازاری سهام هر نفر بیش از چهار برابر شده است. بدین ترتیب افرادی که با استفاده از تخفیف ۵۰ درصدی یا واریز مابه التفاوت ارزش سهام آنها در زمان دریافت صورت‌حساب یک میلیون تومان بوده اکنون ۴.۳ میلیون تومان سهام در اختیار دارند و کسانی که ۵۳۹ هزار تومان سهام دارند نزدیک به ۲.۲ میلیون تومان سهام در اختیار دارند.
سهام عدالت چگونه آزاد می‌شود
اکنون در آستانه واریز سود سال ۱۳۹۷ شرکت‌های سهام عدالت، بحث آزادسازی این سهام جدی‌تر شده است. این درحالی است که برخی کارشناسان اعتقاد دارند که ورود ۴۹ میلیون سهامدار جدید به بازار سرمایه باید مدیریت شود، چرا که در صورت هجوم سهامداران عدالت برای فروش سهام خود ضمن متضرر شدن خود آنها ممکن است شرکت‌های سرمایه پذیر نیز آسیب ببینند. درهمین زمینه مشاور رئیس سازمان خصوصی‌سازی در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره نحوه آزادسازی گفت: لایحه آزادسازی دولت حدود یک و نیم سال است که در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته است و دراین مدت از تمام دستگاه‌های ذیربط مانند کمیته امداد، سازمان خصوصی‌سازی و سازمان بورس نظرخواهی شده است.
جعفر سبحانی در پاسخ به این سؤال که آیا محدودیتی درفروش سهام عدالت پیش‌بینی می‌شود، افزود: در لایحه دولت هیچ اشاره‌ای به محدودیت و ممنوعیت فروش سهام نشده است ولی با توجه به اینکه پس از تصویب نهایی این لایحه باید آیین نامه اجرایی برای آن تدوین شود به‌طور قطع درآن در خصوص شیوه آزادسازی و خرید و فروش آن تصمیم‌گیری خواهد شد و تمام جوانب درنظر گرفته می‌شود.
وی همچنین درباره نحوه آزادسازی در قالب صندوق‌های قابل معامله توضیح داد: برای آزادسازی از طریق این نوع صندوق‌ها به دو طریق می‌توان عمل کرد؛ در روش نخست سهام تمام ۴۹ شرکت سرمایه‌پذیری که در سبد سهام عدالت قرار دارند به‌صورت مساوی در یک صندوق تجمیع و برگه سهام آن به‌صورت مساوی بین ۴۹ میلیون نفر توزیع می‌شود.
به‌گفته وی، برای مثال ۲۰ درصد سهام مخابرات که مشمول سهام عدالت است به‌صورت مساوی بین ۴۹ میلیون نفر تقسیم می‌شود و سایر سهام نیز به همین طریق اقدام می‌شود.
سبحانی ادامه داد: در روش دوم صندوق‌های تخصصی قابل معامله شکل می‌گیرد. برهمین اساس تمام سهام شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی در قالب یک صندوق، سهام بیمه در قالب یک صندوق و سایر صندوق‌ها تجمیع می‌شود و سهام این صندوق‌ها به‌صورت مساوی بین ۴۹ میلیون سهامدار توزیع می‌شود. مشاور سازمان خصوصی‌سازی درخصوص این پیشنهاد که آزادسازی با اولویت و به‌صورت دهکی انجام شود، گفت: ممکن است در آیین نامه اجرایی همانگونه که در پرداخت سود دهک‌های پایین درآمدی در اولویت قرار گرفتند عمل شود ولی زمانی که آزادسازی صورت گیرد کل سهام آزاد خواهد شد.
مدیریت شرکت‌ها مهم است
حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره آثار آزادسازی سهام عدالت بر بازار سرمایه گفت: آزاد کردن سهام عدالت اقدام مثبتی است که باید انجام شود ولی با توجه به اینکه اکثر مشمولان و سهامداران عدالت اطلاع کافی از سازوکارهای بازار سرمایه و سودآوری شرکت‌ها ندارند باید سازوکاری طراحی شود تا مشکلی دراین زمینه صورت نگیرد. وی افزود: البته بازار سرمایه ممکن است که پاسخگوی هجوم سهامداران عدالت نباشد و نقدینگی مورد نیاز را در اختیار نداشته باشد، برهمین اساس باید برای این موضوع تصمیم‌گیری شود.
به گفته وی برخی از سهامداران عدالت ممکن است پس از آزادسازی به‌دلیل مضیقه مالی اقدام به فروش سهام خود کنند و دراین میان برخی از این موقعیت سوء‌استفاده کنند و سهام را با قیمت‌های نازل خریداری کنند. این درحالی است که فروش سهام شرکت‌ها با حجم بالا روی آنها نیز تأثیر خواهد داشت.
میرمعینی تأکید کرد: مهمترین بحث در آزادسازی سهام عدالت نحوه مدیریت شرکت‌های سرمایه پذیر پس از آزادسازی است.
وی توضیح داد: هم‌اکنون شرکت‌های حاضر در سبد سهام عدالت سهم بالایی در بازار سرمایه دارند و نحوه مدیریت آنها نیز اهمیت بسیاری دارد.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که مدیریت این شرکت‌ها به‌صورت کامل از مدیریت دولت خارج و به بخش خصوصی و مردم واگذار شود. این درحالی است که در صندوق‌های قابل معامله به‌عنوان پایه فرآیند آزادسازی یک هیأت امنا که ترکیب آن دولتی است در اداره شرکت‌ها تصمیم می‌گیرد. گفتنی است، طبق لایحه دولت این صندوق‌ها توسط هیأت امنا (مؤسسین)، شامل وزیر امور اقتصادی و دارایی (رئیس)، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزیر دادگستری، رئیس سازمان برنامه و بودجه و برنامه‌ریزی کشور و وزیر ذیربط تأسیس می‌شوند.
برش
صندوق‌های قابل معامله چگونه کار می‌کنند
صندوق قابل معامله ETF یا Exchange Tradable Found نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که از دارایی‌های متنوع تشکیل شده و واحدهای آن در طول روز همانند سهام در بازار معامله می‌شوند و ساختاری شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند؛ یعنی شما در طول ساعات و روزهایی که بازار معاملات سهام باز است می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید، یا چند واحد از آن را بفروشید. شما با خرید واحدهای ETF، پول خود را در صندوقی سرمایه‌گذاری می‌کنید که با استفاده از یک تیم مدیریت حرفه‌ای سعی می‌کند تا با تشکیل پرتفویی از سهام و انواع اوراق بهادار، سود کسب کند بدین ترتیب از مزیت نقدشوندگی سریعتر آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بهره‌مند شوند. همچنین مزیت معافیت مالیاتی بالقوه سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها و به‌نوعی کم‌هزینه‌تر بودن از دیگر ویژگی‌های این مدل سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.
سیاوش رضایی
- 18
- 3
